Frika e fortë dhe e zgjatur nga kukullat ose marionetat njihet si pupaphobia. Njerëzit që vuajnë nga ky problem mund të hyjnë në një gjendje vigjilence ekstreme me idenë e thjeshtë për të ndjekur një shfaqje teatrore ose për të marrë pjesë në aktivitete të tjera kulturore që përfshijnë këto lloj objektesh.
Në këtë shënim, ne shqyrtojmë në detaje këtë lloj fobie, përmendim simptomat e saj për të lehtësuar zbulimin e saj, si dhe shkaqet e mundshme dhe strategjitë e trajtimit.
Pupaphobia, një lloj automatonofobie
Automatonofobia është fobia e objekteve që imitojnë qeniet njerëzore, si automatikët, robotët, kukullat, manekinet dhe figura të ngjashme. Brenda këtij spektri, pupaphobia i referohet frikës nga kukullat dhe marionetat, veçanërisht ato me karakteristika që kërkojnë të përsërisin aspektet njerëzore. Kjo frikë mund të përfshijë jo vetëm kukullat që përfaqësojnë njerëzit, por edhe kukullat e kafshëve, veçanërisht nëse atyre u jepen cilësi njerëzore, siç është aftësia për të folur. Nga ana tjetër, disa autorë e zgjerojnë termin për t’iu referuar frikës nga kukullat.
Është e rëndësishme të përmendet se pupaphobia nuk është renditur si një entitet i veçantë diagnostikues në DSM-V ( Manuali diagnostik dhe statistikor i çrregullimeve mendore ). Por mund të konsiderohet një fobi specifike nëse plotëson kriteret e përgjithshme të vendosura për këtë lloj çrregullimi.
Kur flasim për fobi specifike, i referohemi një lloj çrregullimi ankthi që karakterizohet nga një frikë intensive dhe irracionale ndaj një objekti, situate ose aktiviteti specifik. Ndër fobitë specifike më të zakonshme janë araknofobia (fobia e merimangave) dhe akrofobia (fobia e lartësive); ndërsa krometofobia (fobia e parasë) dhe klinofobia (fobia e të shkuarit në shtrat) janë më të çuditshmet.
Simptomat e fobisë së kukullave
Mënyra se si shfaqet pupafobia mund të jetë e ndryshme për çdo person. Në përgjithësi, ai përfshin një kombinim të përgjigjeve emocionale, njohëse, fizike dhe të sjelljes ose simptomave të zakonshme në fobi specifike.
Emocionale dhe njohëse – Përjetimi i kësaj fobie përkthehet në ankthin e përballjes me situata që e ekspozojnë një person në kontakt me kukullat, duke reaguar emocionalisht në këtë mënyrë:
Shqetësim i vazhdueshëm: shqetësime për mundësinë e takimit me kukulla ose situata që lidhen me to.
Frikë e fortë dhe irracionale: personi ndihet i tmerruar kur sheh apo edhe mendon për kukulla. Frika është shumë më e madhe se rreziku real që përfaqëson.
Ndjenjat e pafuqisë: individi mund të kuptojë se frika e tij nuk ka bazë reale, por ai nuk është në gjendje ta kontrollojë atë. Kjo çon në ndjenja zhgënjimi dhe pafuqie.
Fizike – Simptomat fizike të fobive përkojnë me simptomat e ankthit, sepse fobitë janë, në thelb, një lloj çrregullimi i ankthit. Kështu, kur përballen me kukulla ose marioneta, njerëzit me pupafobi zakonisht përgjigjen me sa vijon:
Marramendje
Dridhjet
Palpitacionet
Djersitje e tepruar
Vështirësi në frymëmarrje
Ndjenja e shtrëngimit në gjoks
Të sjelljes
Kjo frikë ekstreme mund të shkaktojë shqetësime të konsiderueshme dhe të ndikojë në cilësinë e jetës së personit, duke përfshirë marrëdhëniet e tyre personale, aktivitetet e përditshme dhe mirëqenien e përgjithshme. Ajo manifestohet përmes këtyre sjelljeve:
Ikja: në prani të kukullave, imazheve ose videove të tyre, personi ikën sa më shpejt që të jetë e mundur.
Shmangia: Personi përpiqet të shmangë të gjitha vendet ose situatat ku mund të ndeshet me kukulla, të tilla si teatrot, muzetë, panairet e artizanatit ose dyqanet e lodrave.
Ritualet e sigurisë: konsiston në kontrollimin e vendeve përpara se të hyni për t’u siguruar që nuk ka kukulla ose të kërkoni shoqërinë e njerëzve të tjerë për t’u ndjerë të sigurt.
Pse zhvillohet frika nga kukullat?
Megjithëse fobitë zakonisht lindin në moshën madhore, ato më shpesh zhvillohen gjatë fëmijërisë. Në fakt, ato mund të jenë pjesë e frikës natyrore të zhvillimit që fëmijët përjetojnë ndërsa rriten. Megjithatë, ka shkaqe të tjera që mund të shpjegojnë këtë të veçantë.
1.Përvoja traumatike që lidhen me kukulla ose kukulla
Përjetimi i një përvoje traumatike në lidhje me një objekt ose situatë është një arsye pse dikush zhvillon një fobi. Për shembull, nëse një fëmijë shikon një lojë në të cilën një kukull shfaqet papritur ose duket e frikshme, kjo mund t’i lërë fëmijës përshtypjen se kukullat janë kërcënuese dhe të rrezikshme. Gjithashtu, kjo fobi mund të rrjedhë nga një përvojë e përgjithshme negative në të cilën kukullat ishin të pranishme në një farë mënyre, edhe pse ato nuk ishin fokusi i situatës ose shkaku kryesor i frikës. Për shembull, nëse një i rritur merr pjesë në një festë ku kishte një dekorim kukullash dhe pëson një aksident, ai ose ajo mund të fillojë t’i shoqërojë kukullat me atë përvojë të pakëndshme.
2.Ndikimi kulturor dhe media
Kukullat shpesh portretizohen në mënyra shqetësuese ose të frikshme në filma, shfaqje televizive ose libra, gjë që ndikon në mënyrën se si njerëzit i perceptojnë ato. E njëjta gjë në lidhje me besimet kulturore që i lidhin me besëtytni ose legjenda që i paraqesin si shqetësuese ose të liga. Këto tregime përforcojnë frikën e lidhur.
3.Teoria e çuditshme e Luginës
Teoria e luginës së çuditshme u propozua nga Masahiro Mori, një profesor japonez dhe ekspert në robotikë. Sipas kësaj, kur një robot apo objekt duket shumë i ngjashëm me një qenie njerëzore, por prapëseprapë mund të dallosh që nuk është, ai provokon një reagim emocional shqetësues, të pakëndshëm ose refuzues. Sipas kësaj ideje, kukullat që imitojnë njerëzit në një mënyrë shumë realiste mund të shkaktojnë një ndjesi shqetësuese dhe, në disa raste, të kontribuojnë në zhvillimin e pupafobisë.
Si të kapërceni pupafobinë?
Trajtimi i një fobie ndryshon midis njerëzve. Por ka teknika dhe strategji që mund të zbatohen në një mënyrë të përgjithshme. Dy opsionet e para të paraqitura më poshtë janë ndërhyrje që duhet të kryhen me drejtimin e një profesionisti të shëndetit mendor, ndërsa dy të fundit mund të kryhen në mënyrë të pavarur.
1.Terapia e ekspozimit
Terapia e ekspozimit është një teknikë në të cilën një person përballet me frikën e tij gradualisht dhe në një mjedis të kontrolluar. Brenda kësaj qasjeje, përdoret desensibilizimi sistematik , i cili ndihmon pacientin të mësojë të relaksohet për të kontrolluar ankthin e tij ndërsa ekspozohet ndaj objektit ose situatës së frikshme. Dikush me frikë nga kukullat mund të fillojë duke dëgjuar histori që përfshijnë kukulla, më pas të kalojë në shikimin e fotove dhe videove dhe në fund duke ndërvepruar me objekte reale. Duke e ekspozuar veten në mënyrë progresive dhe të sigurt, pacienti mësohet me objektin të cilit i frikësohet dhe kupton se ai nuk paraqet një rrezik real. Me kalimin e kohës, kjo ndihmon në uljen e ankthit dhe frikës së lidhur.
2.Ristrukturimi kognitiv
Ristrukturimi kognitiv është një nga strategjitë kryesore të terapisë kognitive-sjellëse. Ai përfshin identifikimin dhe sfidimin e mendimeve të shtrembëruara që, në këtë rast, ushqejnë frikën. Me fjalë të thjeshta, bëhet fjalë për vënien në dyshim të mendimeve dhe zëvendësimin e tyre me ato më realiste dhe të shëndetshme. Për shembull, është e mundur të riformulohet ideja ekstreme e “Unë kurrë nuk do ta kapërcej këtë frikë” me “Unë kam mësuar të menaxhoj frikë të tjera në të kaluarën. Mund të punoj edhe për këtë.”
3.Edukim rreth kukullave
Ndonjëherë njerëzit kanë frikë nga qentë derisa të marrin një të tillë dhe të fillojnë t’i njohin më mirë, apo jo? Epo, diçka e ngjashme mund të ndodhë me kukullat. Hulumtimi i historisë së tyre, mënyra se si janë bërë ato, llojet e ndryshme të kukullave (të tilla si marionetat, kukullat me gishta dhe kukullat me hije) dhe përdorimi i tyre në kultura dhe kontekste të ndryshme mund të ndryshojë këndvështrimin e dikujt me pupaphobia. Për më tepër, shikimi i shfaqjeve live ose video ju ndihmon të njiheni me mënyrën se si përdoren kukullat në art dhe argëtim. Kjo mund të çojë në një vlerësim estetik që zëvendëson frikën.
4.Flisni për frikën
Shprehja e ndjenjave tuaja me njerëzit që ju besoni është shumë çliruese. Ndonjëherë thjesht shprehja e frikës e bën atë të ndihet më e vogël. Për më tepër, të tjerët gjithashtu mund të kenë frikë që nuk guxojnë t’i ndajnë. Dhe krijimi i një hapësire të sigurt për të folur rreth këtyre temave mund të forcojë lidhjet dhe të nxisë ndjeshmërinë.
Nëse pupaphobia kufizon jetën tuaj ose shoqërohet me fobi të tjera, kërkoni ndihmë
Fobitë mund të lidhen me çrregullime të tjera ankthi, të tilla si çrregullimi i ankthit të përgjithësuar (GAD) ose çrregullimi i panikut . Pra, nëse pupaphobia shkakton parehati të konsiderueshme, kufizon jetën e përditshme ose shfaqet së bashku me fobi të tjera specifike, është e rëndësishme të vlerësohet nëse ka më shumë probleme themelore. Kur dyshoni, është thelbësore të kërkoni ndihmën e një psikologu të trajnuar. Një diagnozë e duhur mund të sigurojë një kuptim më të qartë të situatës dhe të çojë në trajtimin e duhur.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
