Frika është një emocion themelor dhe pozitiv, pasi është pjesë e paketës sonë të mjeteve për mbijetesë. Edhe pse ta përjetosh është e pakëndshme, pamja e saj është shenjë e shëndetit mendor. Sigurisht, për sa kohë që i përgjigjet një rreziku real. Nga ana tjetër, kur lind nga një kërcënim imagjinar, korrespondon me një simptomë neurotike dhe kryesisht merr formën e ankthit.
Ashtu si emocionet e tjera, frika gjithashtu mund të arrijë nivele të ndryshme të intensitetit. Ai varion nga dyshimi i thjeshtë në panik. Në frikërat e nivelit më të ulët situata kapërcehet me lehtësi relative, ndërsa kur ky emocion ka një intensitet të lartë mund të anulojë autonominë e njeriut. Në fakt, ka raste të paralizës totale për shkak të frikës. Këto janë raste në të cilat emocioni fjalë për fjalë e lë individin të paralizuar.
Frika neurotike ndonjëherë bëhet mjaft komplekse dhe e ndërlikuar, dhe madje vazhdojnë pasi stimuli që i ka ngjallur është zhdukur. Për më tepër, ka mënyra për të qenë dhe planet e jetës që ndërtohen tërësisht rreth frikës. Ju veproni ose ndaloni së vepruari, gjithmonë bazuar në frikën e diçkaje ose dikujt. Dhe ka edhe frikë të rrënjosur nga shoqëria për të thyer lirinë e njerëzve dhe për t’i bërë ata më të manipulueshëm.
Frika nga e panjohura
Një nga frikërat themelore, e cila është e pranishme tek të gjitha qeniet njerëzore, është frika nga e panjohura. Nëse një objekt ose situatë është shumë e huaj për ne, ne i frikësohemi, edhe nëse nuk është një kërcënim për ne. Nëse në këtë moment hasni në një person që ka katër krahë, dhe ai e bën këtë papritmas, me siguri do të hidheni prapa. Nëse nuk keni njohuri nga biologjia, frika mund të jetë shumë më e madhe. Në fund të fundit, më shumë se injoranca, ajo që ushqen frikën është pamundësia e të kuptuarit.
E njohura na jep paqe mendore dhe ekzotika na tremb në shkallë të ndryshme . Ajo që kuptojmë na afron me ndjenjën e familjaritetit, ndërsa e çuditshmja, e çuditshmja, por sidomos ajo që e shohim si të pakuptueshme, na tremb.
Nëse përballemi me një situatë të re, por ka elementë në të që mund t’i dallojmë, ndihemi më të qetë . Për shembull, kur vizitojmë një qytet që nuk e njohim, por ka edhe shtëpi, ndërtesa dhe rrugë si qyteti ku jetojmë. Nga ana tjetër, nëse shkojmë drejt një peizazhi krejtësisht të ndryshëm dhe të panjohur, situata mund të jetë ndryshe. Për shembull, ne jemi në Antarktidë dhe shfaqet një kafshë që nuk e kemi parë kurrë. Një nga reagimet e natyrshme do të jetë frika.
Injoranca dhe frika
Ashtu si njohja dhe të kuptuarit na qetëson, mosnjohja dhe injorimi na vendos në një gjendje vigjilence. Nuk kemi nevojë të shkojmë në Antarktidë për ta përjetuar atë ndjenjë. Në botën e sotme ne jetojmë të rrethuar nga rreziqe anonime dhe mjaft serioze, siç është e ashtuquajtura “pasiguri” publike. Në zona dhe vende të caktuara, ju dilni në rrugë dhe nuk mund ta dini se çfarë do të ndodhë. Nëse ju thonë se ajo rrugë është e rrezikshme, edhe nëse duket e qetë, do të keni frikë kur ta kaloni.
E njëjta gjë ndodh edhe me fenomenin e quajtur “terrorizëm”. Shkakton terror pikërisht sepse nuk e dimë se kur, ku apo si do të shfaqet. Duke mos mundur ta lokalizosh në një hapësirë të caktuar, atëherë është kudo. Ai bëhet një kërcënim i gjithëpranishëm që shkakton frikë të vazhdueshme. Si në këtë rast, ashtu si në rastin e mëparshëm, ajo që ka është mungesa e njohurive. Pamundësia për të parashikuar ose gjetur një kërcënim që ne e ndiejmë se ekziston ose që kemi prova se ekziston, vë në funksion mekanizmat tanë të alarmit.
Sjellja e këtyre fenomeneve është e paparashikueshme, sepse ne nuk kemi informacion ose njohuri që na lejojnë të organizojmë një përgjigje koherente Të gjitha këto “kërcënime globale” na bëjnë pak a shumë të shqetësuar dhe kontribuojnë që përfundimisht t’i shohim liderët autoritarë në mënyrë të favorshme. Ato përfaqësojnë kontrollin që ne nuk e kemi. Në një mënyrë ose në një tjetër na shpëtojnë nga ato pasiguri përballë rreziqeve.
Ashtu si njerëzit primitivë i frikësoheshin rrufesë sepse nuk dinin se çfarë ishte apo si të mbroheshin kundër tij, edhe qeniet njerëzore moderne kanë frikë nga këto shpërthime të rrezikshme. E bëjmë pikërisht sepse ata mund të na bëjnë shumë dëm para se të kemi kohë për të gjetur mjetet për të dalë nga rrezja e tyre e ndikimit.
Ashtu si në kohët e kaluara ne shpikëm perëndi për të marrë mbrojtje, sot u jepen cilësi të jashtëzakonshme disa udhëheqësve që premtojnë të shmangin rrezikun. Në këtë mënyrë, ashtu siç dija na çliron dhe na bën më të aftë, injoranca na dënon në skllavërinë e frikës.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
