Frika është një emocion primar dhe pozitiv që është pjesë e kutisë sonë të mjeteve të mbijetesës. Megjithëse përjetimi i tij është i pakëndshëm, pamja e tij është një simptomë e shëndetit mendor, me kusht që t’i përgjigjet një rreziku real. Megjithatë, kur lind nga një kërcënim imagjinar, korrespondon me një simptomë neurotike dhe kryesisht merr formën e ankthit.
Ashtu si emocionet e tjera, frika gjithashtu mund të arrijë nivele të ndryshme të intensitetit. Ai varion nga mosbesimi i thjeshtë në panik. Në rast të frikës së nivelit më të ulët, situata anashkalohet me lehtësi relative, por kur ky emocion shfaqet me intensitet të lartë, mund të anulojë edhe autonominë e një qenieje njerëzore. Në fakt, ka raste të paralizës totale për shkak të frikës. Këto janë raste në të cilat emocioni fjalë për fjalë paralizon individin.
Frika neurotike ndonjëherë është shumë komplekse dhe e ndërlikuar dhe vazhdon edhe kur stimuli që i ka ngjallur është zhdukur. Për më tepër, disa mënyra të të qenit dhe projektet e jetës janë ndërtuar tërësisht rreth frikës. Ne gjithmonë veprojmë ose ndalojmë së vepruari bazuar në frikën nga diçka ose dikush.
Ekzistojnë gjithashtu frikë të rrënjosura shoqërore për t’i privuar njerëzit nga liria e tyre dhe për t’i bërë ata më të manipulueshëm.
Frika nga e panjohura
Një nga frikërat themelore të pranishme në çdo qenie njerëzore është frika nga e panjohura. Nëse një objekt ose situatë është shumë e çuditshme për ne, ne i frikësohemi, edhe nëse nuk përbën kërcënim për personin tonë. Nëse pikërisht në këtë moment do të hasnim një person me katër krahë, dhe papritmas në atë moment, sigurisht që do të hidheshim prapa. Nëse, për më tepër, nuk kemi njohuri për biologjinë, frika mund të jetë shumë më e madhe. Në fund të fundit, është paaftësia për të kuptuar dhe jo njohuria që nxit frikën.
Ajo që është e njohur na sjell paqe, ndërsa ajo që është ekzotike na frikëson në shkallë të ndryshme . Ajo që kuptojmë na afron me ndjenjën e familjaritetit, ndërsa gjërat që na duken të çuditshme, të panjohura dhe mbi të gjitha të pakuptueshme për sytë tanë, na trembin. Nëse përballemi me një situatë të re, por në të ka elementë që mund t’i dallojmë, ndihemi më të qetë . Për shembull, kur vizitojmë një qytet që nuk e dimë, por ku ka shtëpi, ndërtesa dhe rrugë si kjo ku jetojmë. Megjithatë, nëse hyjmë në një peizazh krejtësisht të ndryshëm dhe të panjohur, situata mund të jetë ndryshe. Për shembull, ne jemi në Antarktidë dhe shfaqet një kafshë që nuk e kemi parë kurrë më parë. Një nga reagimet natyrore është frika.
Injoranca dhe frika
Ashtu si njohja dhe të kuptuarit na qetëson, injorimi na vë në gatishmëri të lartë . Nuk kemi nevojë të shkojmë në Antarktidë për ta përjetuar këtë ndjenjë. Në botën e sotme ne jetojmë të rrethuar nga rreziqe anonime dhe mjaft serioze , siç është e ashtuquajtura “pasiguri” publike. Në zona dhe vende të caktuara, ju dilni në rrugë dhe nuk e dini se çfarë mund të ndodhë. Nëse na thonë se një rrugë është e rrezikshme, edhe nëse duket e qetë, do të kemi frikë të udhëtojmë përgjatë saj. E njëjta gjë ndodh me fenomenin e njohur si “terrorizëm”. Shkakton terror pikërisht sepse nuk e dimë se kur, ku dhe si do të ndodhë. Meqenëse nuk mund të vendoset në një hapësirë të caktuar, ajo gjendet kudo. Ai kthehet në një kërcënim të gjithëpranishëm që shkakton frikë të vazhdueshme. Si në këtë, ashtu edhe në rastin e mëparshëm, ka injorancë. Dështimi për të parashikuar ose gjetur një kërcënim që ne perceptojmë ose kemi prova për të aktivizuar mekanizmat tanë paralajmërues.
Përgjigja ndaj këtyre fenomeneve është e paparashikueshme, sepse ne nuk kemi informacion ose njohuri që na lejojnë të organizojmë një përgjigje koherente. Të gjitha këto “kërcënime globale” na bëjnë gjithnjë e më të shqetësuar dhe kontribuojnë që të shikojmë me sy të mirë ndaj liderëve autoritarë, të cilët mishërojnë kontrollin që na mungon. Në një mënyrë ose në një tjetër na shpëtojnë nga pasiguritë që lindin nga rreziqet.
Ashtu si njerëzit primitivë u frikësuan rrezeve sepse nuk dinin se çfarë ishin apo si të mbroheshin prej tyre, edhe ne njerëzit modern jemi të pushtuar nga këto rrëqethje rreziku. Ne e bëjmë këtë pikërisht sepse mund të na bëjnë shumë dëm para se të kemi kohë për të qetësuar frikën dhe për të dalë nga sfera e saj e ndikimit.
Ashtu si në kohët e kaluara kemi shpikur hyjnitë për të marrë mbrojtje, në ditët e sotme u atribuojmë cilësi të jashtëzakonshme disa politikanëve që premtojnë të shmangin rrezikun. Kështu, ndërsa dituria na çliron dhe na bën më të aftë, injoranca na dënon në skllavërinë e frikës.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
