Gënjeshtrat zakonisht minojnë marrëdhëniet kur ato nuk drejtohen nga dhembshuria – për shembull kur njëri ose të dy partnerët thonë gënjeshtra të fshehta dhe lejojnë pandershmërinë kronike ta kthejë dashurinë në armiqësi – ose kur mungon ndershmëria apo introspeksioni – njëri ose të dy partnerët veprojnë në hije nga frika se mos i pranojnë ndjenjat e tyre të vërteta ndaj vetes dhe tjetrit, ose nga ana tjetër mendojnë se partneri nuk është rehat me të vërtetën e tyre dhe kështu e përkëdhelin me një gënjeshtër.
Me përmbajtje nga libri “Mos më thuaj gënjeshtra” nga Ellyn Bader dhe Peter T. Peaterson, Mary Goulding, bashkëthemeluese e shkollës së rivendosjes mbështetet gjerësisht brenda kornizës teorike të Analizës Transaksionale. Dy studiuesit-psikoterapistë nisen nga supozimi se të gjithë gënjejnë: fëmijët, të moshuarit, burrat, gratë, miqtë… Se çdo çift ekzistues ka gënjeshtrat e veta dhe se kjo nuk përbën domosdoshmërisht një gabim: disa gënjeshtra, në fakt, u pëlqejnë disa partnerëve, duke i bërë të jenë të ndjeshëm dhe qetësues, madje edhe t’ia “dhurojnë” njëri-tjetrit. Se të njëjtat “fije” mund t’i ndihmojnë çiftet të kanalizojnë energjitë e tyre në tema më të rëndësishme dhe të lejojnë çiftin të qëndrojë në harmoni me nevojat e veta. Mund të jenë lozonjare, kur “të luash kartën e së vërtetës” do të prishte argëtimin. “Ti je i dashuri më i mirë në planet” mund të mos jetë rezultat i një testi, por mund të përmbajë një të vërtetë emocionale.
Pse e gënjejmë partnerin?
Sigurisht që nuk është për të shkatërruar marrëdhënien tonë, as për të tradhtuar apo mashtruar tjetrin. Përkundrazi – dhe kjo është ironi e pabesueshme – ne gënjejmë për ta mbajtur marrëdhënien ashtu siç është; për të ruajtur marrëdhënien ne shmangim të vërtetën për të cilën kemi frikë se mund të “shfrenojë konfliktin që do të çojë në prishje”. Në përgjithësi, askujt nuk i pëlqen ta mendojë veten si gënjeshtarë dhe ne përgjithësisht nuk i shohim gënjeshtrat tona si të tilla. Në marrëdhënien në çift ne gënjejmë dhe e quajmë ndryshe, duke ripërcaktuar sjelljen tonë për ta bërë atë të integruar me imazhin që duam të kemi për veten. Le të themi se duam të mbrojmë partnerin tonë, të shohim anën e mirë të gjërave, të presim momentin e duhur për të folur, t’i mbajmë gjërat në heshtje.
Ka arsye të fuqishme emocionale që na pengojnë të rrëfejmë të vërtetën: ne nuk duam të braktisim atë që besojmë se e mban çiftin të bashkuar. Shpesh të vërtetat që duhet të themi janë ato që na djersitin pëllëmbët ose na përdredhin stomakun. Kjo ndodh pasi duke i thënë ato ne largohemi nga sistemi ynë i njohur zakonisht i referohet zonës së rehatisë. Kur fillojmë të zbulojmë veten, nuk e dimë se ku do të na çojë kjo. Kjo nuk do të thotë që ne e shkatërrojmë veten në emër të së vërtetës, në fakt ne mund t’i tolerojmë këto ndjesi më shumë sesa mendojmë. Është një përpjekje e nevojshme, duhet guxim për të qenë në gjendje ta mbajmë atë, sepse të njëjtat gënjeshtra, pasi të përballemi, na lejojnë të rritemi në marrëdhënie.
Ka njerëz që ngurrojnë shumë për të ndërprerë lidhjet kur e gjejnë veten në një marrëdhënie ku po vuajnë, nga frika se mos kthehen në aplikacionet e takimeve ose të jenë vetëm. Kjo i bën ata të hezitojnë të përballen me gënjeshtrën dhe i shtyn ata të përjetësojnë marrëdhënie të komprometuara. Çmimi që paguani është i pakënaqur. Ajo që ju bën të pakënaqur janë përshtatjet që bëni në çift për të ruajtur status quo-në, dyshimet e pashprehura, konsensusi i detyruar, miratimi i rremë.
Njerëzit gënjejnë në marrëdhënien e tyre sepse bëjnë ç’të munden për të qëndruar së bashku, pastaj gënjejnë përsëri për të menaxhuar pakënaqësinë që kanë krijuar këto marrëveshje. Ndonjëherë ata e transformojnë psikikën e tyre në ndarje të papërshkueshme nga uji për të shmangur zbulimin e tyre. Për disa, ajo që është e mbyllur janë ndjenjat e tyre : emocionet e lidhura me nevojat e tyre mbeten të mbytura, të pashprehura dhe të pakënaqura. Për dikë tjetër, mendimi i lirë është i përjashtuar: nuk është e mundur të interpretohen faktet me logjikën e dikujt, personi vazhdimisht ridizenjon atë që mendon ose adopton idetë e të tjerëve (p.sh. “nëna ime gjithmonë më ka thënë se burrave duhet t’u lejohet liria e tyre”). Për të tjerët ende, ajo që bëhet e rrënjosur është të bësh : nuk ka veprime të mundshme për t’u çliruar nga situata të bezdisshme ose të frikshme, ndjenja e të qenit në mëshirë dhe vetëdija se diçka nuk është në rregull, nuk shoqërohen me ndonjë gjest që mund t’i ndryshojë gjërat.
Ka dy dukuri në çdo rast të së vërtetës: të thuash të vërtetën dhe të nxjerrësh të vërtetën. Të dy partnerët duhet të jetojnë me ndershmëri dhe të dëgjosh të vërtetën është po aq e rëndësishme sa ta thuash: është e lehtë të biesh në grackën e përqendrimit te gënjeshtari dhe të harrosh se kush është në anën tjetër të gënjeshtrës.
Si të merreni me gënjeshtrat në një marrëdhënie?
Ellyn Bader dhe Peter T. Peaterson e quajnë partnerin që luan një rol aktiv në krijimin e gënjeshtrës si i ftuari i Gënjeshtrës – ai që fton gënjeshtrën. Ata që ftojnë gënjeshtra shpesh nuk duan të merren me të vërtetën: ata mund të jenë një person që ka frikë se çdo e vërtetë do të thotë një goditje tjetër për vetëvlerësimin e tyre, ose mund të jenë dikush që dëshiron të ketë kontrollin e gjërave dhe refuzon pranoni çdo gjë – si ajo që dëshiron partneri tjetër – që ndërhyn në planet e tij. Ose mund të jetë një person që ka frikë se aspektet e errëta të partnerit të tij (ose vetë) do të eksplorohen.
Njerëzit që janë shpesh të prekshëm dhe kanë shumë zona të ndjeshme për t’u mbrojtur i sjellin këto prirje nga historia e tyre personale familjare, kështu që ata kanë një ndalim të fortë për të vërtetën dhe intimitetin. Disa janë plotësisht të pavetëdijshëm për rolin e të ftuarit në gënjeshtër, ndërsa të tjerët e dinë se po nxisin gënjeshtra dhe e deklarojnë veten të paaftë për të bërë ndryshe.
Si të merreni me gënjeshtrat në një marrëdhënie?
Ata që nuk janë të vetëdijshëm se po ftojnë gënjeshtra mund të thonë “ Thjesht po i shpreh ndjenjat e mia! Si duhet të reagoj?!”, duke neglizhuar se kjo ka një ndikim në partnerin dhe marrëdhënien e çiftit. Ata që janë më të vetëdijshëm mund të thonë “Unë e di që reagoj shumë ndaj gjërave që nuk dua t’i dëgjoj dhe e di që këto reagime të mia kanë ndikim tek partneri im”. Ashtu si njerëzit duan të mendojnë se janë bartës të së vërtetës, ata duan të besojnë se janë nxitës të së vërtetës. Sjellja e atyre që ju ftojnë në gënjeshtër mund të jetë e ndërlikuar për t’u shpjeguar: është e vështirë të përshkruhet “vështrimi” edhe nëse është i qartë në perceptim kur e kemi përpara. I ftuari Gënjeshtar do të thotë, “Më trego përsëri. Ku ishe mbrëmë?” Duke gjykuar vetëm nga fjalët, kjo mund të jetë një kërkesë për sqarime të mëtejshme, por janë shenjat joverbale që do të sugjerojnë një mesazh të mëtejshëm: “Po ju jap një mundësi tjetër për të më thënë një shpjegim që mund ta pranoj dhe ta trajtoj”.
Disa sjellje të atyre që përvetësojnë pozicionin e të ftuarit Gënjeshtra janë zhgënjimi, sarkazma, hedhja e shikimeve të furishme, dhënia e trajtimit të heshtur. Këto janë mënyra të sigurta për të inkurajuar një partner që t’i shmanget së vërtetës. Përpjekja e nevojshme për ata që duan të dëgjojnë të vërtetën është: “merr frymë, nuk ka asgjë personale në atë që po dëgjon, bëj pyetje për të kuptuar”.
Gënjeshtrat janë pjesë e të qenit njerëzor sepse janë manipulime me një qëllim të dyfishtë: të kesh mbrojtje ose të kesh një avantazh. Unë besoj se është e rëndësishme të bëhemi të vetëdijshëm se këto rezultate shpesh nuk janë vërtet strehë apo shpërblime, por ato janë përgjigje paliative ndaj plagëve tona, ndaj humanizmit tonë. Asnjëherë nuk jemi të ekspozuar ndaj humanizmit tonë aq sa jemi në marrëdhëniet në çift dhe pikërisht për këtë arsye në marrëdhëniet në çift është e mundur të ndërgjegjësohemi dhe të rritemi.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
