A e dini se dhuratat kanë “gjuhën” e tyre? Në psikologji, ato shprehin nevojën tonë për marrëdhënie dhe lidhje. Me to shpërndajmë dashuri dhe e presim në këmbim. Dhuratat përmbajnë mendime të vetëdijshme dhe të pavetëdijshme, motivime (të qarta ose të paqarta) dhe emocione (p.sh. besim/mosbesim, kënaqësi/dhimbje,..), të cilat i mbushin me kuptim. Ato mund të jenë deklarata të ndikimit, fuqisë, shijes, pëlqimit, statusit dhe emocioneve.
Dhuratat kanë cilësi simbolike (për shembull, një çantë shpine për të inkurajuar një udhëtim) dhe përfaqësojnë një zgjatje prej nesh: është sikur kanë një lidhje me këdo që i ka zgjedhur. Të pranosh një dhuratë është (të paktën pjesërisht) pranimi i një aspekti të tjetrit. Është interesante se dy ndjenja që karakterizojnë dhuratat janë zilia dhe mirënjohja. Në psikologji, dihet se disa ndjenja në lidhje me dhuratat e kanë origjinën në fëmijëri. Sipas teorisë së marrëdhënieve të objektit, bota e brendshme afektive strukturohet duke u nisur nga emocionet dhe mbrojtjet e përjetuara në vitet e para të jetës, në marrëdhënien nënë-fëmijë. Këto emocione janë të brendshme dhe mund t’i bëjnë disa prej nesh më të prirur ndaj zilisë / lakmisë ose mirënjohjes / bujarisë.
5 profile të atyre që japin diçka:
1) Dhënësi i sigurt: përdor dhurata për të shpërblyer dhe kënaqur veten. Ai dëshiron që dhurata të thotë diçka për veten e tij dhe e zgjedh atë për vlerën e saj emocionale dhe jo për atë ekonomike. Ai merr parasysh dëshirat e tjetrit, përvojat e përbashkëta dhe tregon me gëzim dhuratat e marra (një shenjë e lidhjes me të tjerët).
2) Dhënësi agresiv/narcisist: i përjeton dhuratat me bezdi. Ai nuk toleron të marrë dhurata dhe të falënderojë (në mënyrë që të mos ndihet i varur nga të tjerët). Në dhënien e dhuratave ai dëshiron të demonstrojë fuqinë dhe vetëkënaqësinë e tij (nuk fokusohet te marrësi dhe shijet e tij). Më pas ai përdor dhuratat për të kontrolluar të tjerët ose për t’i nënshtruar ata.
3) Dhënësi pasiv: i përjeton dhuratat me stres dhe ankohet për to. Ai jep dhurata vetëm sepse u nënshtrohet zakoneve dhe normave shoqërore dhe ka frikë nga gjykimi i të tjerëve. Ai është i pavendosur dhe ndihet fajtor nëse nuk mund të gjejë dhuratën e duhur. Ai shpesh zhgënjehet kur merr dhurata, sepse pritshmëritë e tij janë shumë të larta, ashtu si edhe frika për të mos u dashur mjaftueshëm nga të tjerët.
4) Dhënësi i padisiplinuar/i tepruar: kërkon konsensus dhe dashuri. Përdorni dhuratat për të tërhequr vëmendjen e të tjerëve. Përdorni dhuratat për ta vendosur veten në qendër të skenës dhe për të fituar vëmendje, interes dhe dashuri. Kërkoni dashuri dhe pranim. Në përgjithësi, atij i pëlqen më shumë të japë dhurata sesa t’i marrë ato.
5) Dhuruesi i matur/i kontrolluar: kursimtar dhe i kujdesshëm në shpenzimet, nuk i pëlqejnë dhuratat dhe përpiqet t’i shmangë ato. Atij nuk i pëlqen t’i bëjë dhe as t’i marrë ato (nga frika se mos detyrohet t’i përgjigjet). Nuk i pëlqen të ndahet me objekte. Kur detyrohet të japë dhurata kërkon objekte të dobishme dhe jo personale, pa përmbajtje emocionale.
Jo të gjithëve u duket e këndshme dhe relaksuese dhënia dhe marrja e dhuratave. Lindin disa “probleme”: kujt t’i jepni (dhe kujt jo), çfarë t’i jepni, … E gjithë kjo mund të çojë në stres dhe humor të keq. Një dhuratë, qoftë Krishtlindje, Viti i Ri, ditëlindje,… fatmirësisht, nëse nuk refuzohet me mirësjellje, të paktën mund të shkëmbehet apo “riciklohet”. Pavarësisht, fakti mbetet që paketimet e dhuratave vlerësohen dhe priten gjithmonë. Edhe sikur të rezultojnë një riciklim… Këtu qëndron edhe bukuria e momentit, apo jo?!
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
