Haiku është një poezi e shkurtër e frymëzuar nga emocionet e momentit, habia dhe lidhja me natyrën. Është një traditë japoneze përmes së cilës eksplorohet shpirti për të promovuar shërimin, për të gjetur guxim, rezistencë dhe trimëri. Duke pasur parasysh efektin e tij katartik dhe çlirues, ai është një mjet shumë i dobishëm psikologjik, por edhe letrar.
Disa thonë se truri është si një muze në të cilin shtrihen dhoma të pafundme me imazhe të shtrembëruara. Gjetja e kuptimit në këto imazhe nuk është gjithmonë e lehtë. Prandaj, ndonjëherë është e dobishme t’u drejtohemi teknikave artistike të afta për të kapur kuptime, për të rivendosur rendin në mes të kaosit dhe për të qetësuar në mes të zhurmës.
“Askush nuk ecën në këtë rrugë / përveç perëndimit të diellit”- Matsuo Basho.
Kjo është pikërisht ajo që arrihet falë Haikut, poezi të shkurtra të përbëra nga 3 rreshta nga 5, 7, 5 të tjera (sasi rrokjesh) qëllimi i të cilave është të vëzhgojnë gjithçka me sytë e një fëmije, duke kapërcyer zakonet për të arritur magjinë dhe për të shuar zhurmat e mendimeve obsesive dhe ruminative dhe kështu të shijojë emocionin e momentit të tashëm.
Për shumë njerëz, është si të vëzhgosh botën përmes një pike vese përmes së cilës ata mbeten të lidhur me një moment konkret për të marrë një perspektivë të ndryshme, më intensive dhe shumë më të ndritshme.
Haiku si mjet psikologjik
Robert Epstein është një shkrimtar dhe psikolog i njohur nga Universiteti i Harvardit. Falë librave si “The Sacred In Contemporary Haiku” dhe shumë prej artikujve të tij në të cilët ai mbron përfitimet e përdorimit të Haikut gjatë psikoterapisë, ne e dimë, për shembull, se ky lloj shkrimi është shumë i dobishëm në trajtimin e varësive. Siç thotë vetë Epstein, “një Haiku i mirë bën mrekulli për një shpirt të lodhur”. E pra, është e qartë se ne nuk përballemi me një trajtim që në vetvete mund të nxisë shërimin ose shërimin e plotë nga një varësi ose një proces depresiv. Është, më tepër, një mjet i saktë dhe plotësues që mund të nxisë lidhjen me veten, me të cilin mund të gjejmë hapësirën e harruar në të cilën banon shpresa, rrugën e qëndrueshmërisë dhe atë fushë bambuje në të cilën një individ mund të jetë shumë më i fortë, përtej sa fleksibël, në fatkeqësi.
Nga ana tjetër, lidhja e Haikut me botën Zen është e zakonshme. Megjithatë, duhet të theksojmë se kjo është një praktikë shumë më e vjetër. Edhe nëse është e vërtetë që filozofia Zen përdori Haikun për t’u përhapur në një kohë të caktuar, kjo e fundit është një formë poetike shumë më e vjetër dhe më e largët. Për kulturën japoneze, ajo ka qenë gjithmonë një kanal shprehjeje dhe çlirimi emocional me të cilin, duke soditur me qetësi natyrën, duke gjetur një mjet për t’i dhënë formë dhe shfryrje trishtimit, dëshirave ose lumturisë së dikujt.
“Është një perandori/ ajo dritë që vdes, apo një fishekzjarr?” – Jorge Luis Borges.
Është po aq interesante të dihet se ka shumë ekspertë që e shohin Haikun si një mënyrë të jashtëzakonshme për të praktikuar vëmendjen e plotë tipike të Mindfulness . Personi duhet të hapet, ai duhet të jetë i hapur ndaj asaj bote ndijore për të kapur momentin dhe të bëhet i vetëdijshëm, nga ana tjetër, për botën e tij të brendshme. Është një mjet përrallor përmes të cilit mund të mësoni të ngadalësoni kohën, të relativizoni shqetësimet dhe të krijoni ndjenja qetësie, paqeje dhe dhembshurie.
Si të shkruani një Haiku?
Matsuo Basho është poeti më i famshëm i periudhës Edo të Japonisë dhe një nga njerëzit më të njohur për përdorimin e Haikut. Sipas fjalëve të tij, një poezi e bukur është në gjendje të kapë thelbin e momentit, të një çasti të kohës së kaluar me veten, shpirtin dhe natyrën tonë.
“Ditët e ngadalta, tani janë grumbulluar njëra mbi tjetrën. E kaluara tani është e largët. ” Yosa Buson
Nëse duam të inicojmë veten në këtë art terapeutik, indikacionet e mëposhtme do të jenë shumë të dobishme për ne. Duhet të specifikohet se dobia e tyre autentike vjen me kohën dhe praktikën, pikërisht kur ndalon së menduari për rregullat, metrikat dhe strukturën për të qenë thjesht në gjendje të çlirosh mendjen.
Haiku nuk ka rimë në titull. Metri ideal i haikut është 5 më shumë në vargun e parë, 7 në të dytin dhe 5 në të tretën. Foljet tejkalojnë, sepse nuk ka lëvizje, por më tepër ideja për të kapur një imazh të palëvizshëm, një emocion. Folja “të jesh” nuk duhet të përdoret logjikisht. Rregulli është thjeshtësia.
Haiku nuk është një poezi diskursive apo e përfunduar. Haiku kap diçka që e kapërcen momentin, por që, në të njëjtën kohë, mund të shprehet vetëm në atë moment. Haiku zakonisht përfshin një “kigo”, e cila është një referencë për natyrën, për stinën në të cilën ndodhemi.
Një Haiku është personal, i përket vetëm atij që e shkruan. Nuk duhet të imitojmë, por të përdorim burime të thjeshta, imazhe të lehta… Një poezi e bukur kërkon intimitet, ndërgjegje dhe liri emocionale.
Si përfundim, duam të kujtojmë se një Haiku është një goditje në kohë që vjen nga zemra e personit që e shkruan atë. Është një kanal, një psherëtimë përmes së cilës mund të shprehet. Si këshillë e thjeshtë, ju kujtojmë se Haiku më të bukur janë ato që bëjnë kapërcim në vargun e tretë, në të cilin dy të parat veprojnë si një hyrje e thjeshtë, për të lënë gjurmën më të mirë në këtë të fundit.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
