Çfarë ndodhi me sjelljet e mira? Ku shkoi arsimi i mirë? Mendimi i disa studiuesve sugjeron se ne fjalë për fjalë e kemi humbur atë gjatë rrugës; por le të shkojmë me radhë: sipas një studimi të kryer nga Google mbi një mostër fjalësh të nxjerra nga 5 milionë libra të datuara midis viteve 1500 dhe 2008, disa fjalë, të përdorura më parë çdo ditë, janë zhdukur përfundimisht nga gjuha e zakonshme, ndërsa të tjera rrezikojnë ta bëjnë këtë shkurt.
Studimi, i punuar nga Dr.Shk.Nicola Cotrone, filozof në shkencat humane, nxjerr në pah se si ato terma të lidhura me format tipike të mirësjelljes janë eklipsuar kryesisht, në avantazh të të ashtuquajturës logjikë të efikasitetit dhe padyshim në dëm të edukimit të mirë. Nga ana tjetër, sharjet, të përdorura shpesh jashtë kontekstit, kanë zënë vendin e zhargonit dhe idiomave, duke krijuar një formë komunikimi vulgar dhe të nivelit të ulët, të përshtatur ndonjëherë edhe nga drejtuesit e lartë të vendit për të shprehur miratimin e tyre ndaj komunitetit. “Përdorimi i termave “të rinj” në politikë është një mashtrim për t’u dukur më pak i largët, më i afrueshëm”, vëren Mauro Covacich, shkrimtar dhe bashkëpunëtor i Corriere della Sera. “Por në realitet, ajo që në fushën letrare mund të jetë funksionale për të nxjerrë një karakter, në bisedën e përditshme është një rënie në lidhje me vetinë e gjuhës”.
Studimi i kryer nga Google dhe i publikuar në Wall Street Journal konfirmon vetëm pohimet e Covacich, duke theksuar një shoqëri shumë individualiste, konkurruese dhe me sjellje të dobëta, në të cilën ndjenja e komunitetit është zëvendësuar nga një shoqëri shumë konkurruese. Nuk është rastësi që termat si “vetja”, “i imi”, “i personalizuar” dhe i njëjti “unë” (i cili është bërë fillimi i shumicës së bisedave) kanë zëvendësuar shumë fjalë si “mirënjohje” dhe “vlerësim”, përdorimi i të cilave duket se ka rënë me 49 për qind krahasuar me disa vite më parë.
Fenomeni i globalizimit
“Kërkimi i furishëm i identitetit nuk është mbetje e një epoke para-globale; përkundrazi, është efekt anësor dhe nënprodukt i kombinimit të presioneve globalizuese dhe individualizuese. Luftërat e identifikimit as nuk e kundërshtojnë dhe as nuk e pengojnë prirjen globalizuese: ato janë pjellë legjitime e globalizimit dhe, jo ta ngadalësojnë atë, ato lubrifikojnë mekanizmat e tij”. Zygmunt Bauman, sociolog dhe filozof polak
Mbiemrin e lëngshëm me të cilin Bauman përcakton shoqërinë bashkëkohore dhe jetën njerëzore në aspektet e saj të ndryshme: dashuri, afeksion dhe frikëra, jep një ide se sa i pasigurt, i paqëndrueshëm dhe pa pika referimi është njeriu bashkëkohor i zhytur në botën e tij. Koncepti likuid është një metaforë që tregon shpërbërjen e strukturave shoqërore dhe fundin e ekzistencës njerëzore të kuptuar si një projekt unitar me vlera dhe objektiva të përcaktuara. Sipas tij, moderniteti likuid nuk është gjë tjetër veçse një metaforë e marrë nga fizika për të përshkruar shoqërinë: diçka që mban formën e saj derisa të vendosni t’i jepni një formë tjetër. Ne flasim gjithnjë e më pak për atë që ishte metafora më e mirë për shoqërinë dikur: strukturën. Struktura sugjeron diçka të fortë, të ngurtë, diçka që kufizon. Duhet të luftosh fort për ta thyer, për të dalë prej saj. Struktura ju bën të palëvizshëm, një imazh i ngurtë në të cilin qëndroni të mbyllur, të shkëputur.
Kështu, likuiditeti bëhet për Bauman një metaforë për të përshkruar fazën aktuale të epokës moderne në të cilën shoqëritë nuk mund të mbajnë një formë sepse nuk kanë kohezion të brendshëm dhe se si lëngjet udhëtojnë me lehtësi ekstreme, për këtë arsye ato “rrjedhin”, “mbushin”, “përhapen”, “përmbyten”, “pikojnë”, kalojnë pengesat, duke i anashkaluar ose duke u infiltruar. Jeta e lëngshme është një jetë e pasigurt, e jetuar në kushte pasigurie të vazhdueshme, ku qeniet njerëzore janë figura të izoluara “përvjetore” në arrati, të humbur në lëvizjen spazmatike që përpiqen të vazhdojnë me lajmet, kanë intuitën e duhur për të mbërritur përpara të tjerëve, duke qenë në gjendje të pohojnë veten.
Njerëz që, për të vazhduar me shoqërinë, mund dhe duhet të jenë “të lehtë, të gjallë dhe të paqëndrueshëm” si industria dhe financat me pasojat negative, që fatkeqësisht janë aty për t’i parë të gjithë dhe që secili i përjeton në lëkurën e vet. Për Bauman-in jemi përballë një skenari të ri, i cili për njeriun perëndimor bëhet një sfidë dhe i imponon zgjedhje radikale: kalimin epokal nga faza e “ngurtë” në “të lëngshme” të modernitetit. Në këtë fazë, strukturat dhe institucionet shoqërore që ndikojnë në zgjedhjet individuale dhe modelet e sjelljes që garantojnë vazhdimësinë me traditën, nuk janë më në gjendje të ruajnë funksionin e tyre, sepse “ato shpërbëhen dhe treten me shumë nxitim.
Në thelb, format shoqërore të botës së lëngshme, qofshin ato tashmë të pranishme ose në zhvillim, nuk kanë kohë të ngurtësohen, pra të bëhen pika referimi për veprimin njerëzor dhe, aq më pak, të bëhen një projekt jetësor individual.
Mungesa e një projekti afatgjatë është evidente edhe në politikë, e cila ka për detyrë të vendosë drejtimet dhe qëllimet e veprimit, por që në këtë moment historik nuk arrin të veprojë globalisht dhe mbetet e zbritur në nivel lokal. Në “shtet-komb” jeta e qytetarëve rregullohej nga binomi i pandashëm politikë-pushteti, domethënë se kushdo që administronte kontrollin politik, për rrjedhojë kishte edhe pushtetin për të zbatuar indikacionet që buronin nga politika.
Sot, në epokën e globalizimit, po zhvillohet një fenomen i ri: ndarja ose, siç e përkufizon Bauman, divorci midis pushtetit dhe politikës.
Fuqia e veprimit efektiv që është prerogativë e shtetit modern po zhvendoset në hapësirën globale me pasojë humbjen e kontrollit politik. Ky fenomen krijon dy pasoja negative: nga njëra anë, mungesa e kontrollit dhe mungesa e ndikimit politik mbi jetën e shtetit (dhe problemet e përditshme të qytetarëve) krijojnë pasiguri, largim dhe një indiferencë gjithnjë e më të theksuar të qytetarëve ndaj politikës; nga ana tjetër, ky divorc i lejon organet e shtetit të ndihen të legjitimuar në delegimin e subjekteve, detyrave dhe funksioneve të tjera që i takojnë shtetit, të cilat e ka gjithnjë e më të vështirë t’i menaxhojë vetë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
