Në universitet njerëzit bënin shaka se gjuha gjermane, pavarësisht nga të tjerat, kishte një numër më të madh termash për të shprehur gjendjen shpirtërore. Ishte aty “ruinelust”, një fjalë që në fjalor në mënyrë specifike përshkruan atë kënaqësi të veçantë post-romantike që disa ndiejnë kur shohin rrënojat e lashta, ose “schadenfreude”, lindur ekskluzivisht për ta bërë delikate kënaqësinë e personave të pafat, ose përsëri, “weltschmerz”, një ndjenjë trishtimi universale që përfshin gjithë ekzistencën e botës.
Ishin kohët e fundit të viteve njëzet, kur shqetësimet konkrete janë të pakta, ato ekzistenciale të shumta, ndaj dhe pingulja është prioritet. Dhjetë vjet më vonë, ose sot, fjalori emocional është zgjeruar, të paktën në gjuhën e folur. Dhe, falë një epoke që e ka bërë brishtësinë një fetishizëm të vërtetë, me gjithë mundimin – madje edhe patetik – që rrjedh prej saj.
Është diçka që, megjithëse lirshëm, mund të shpjegohet me konceptin e “vokacionit viktimist” të krijuar nga shkrimtari Nicola La Gioia. Diçka që i shtyn të famshmit – dhe, rrjedhimisht, me reflektim dhe me osmozë njerëzit e zakonshëm – të karakterizohen me traumën e tyre, si maksimumin e një epoke që qëllimisht dëshiron të hyjë në histori, siç shënohet nga flamuri (pa dyshim i vlefshëm) i gjithëpërfshirjes. Për ta bërë konkrete, është diçka që, në ikonografinë e saj, simbolikën më të madhe e gjen në monologët e dhimbshëm mbi diskriminimin seksist të interpretuar nga gratë në TV (që atëherë ishte ndër gjërat më getoizuese për të “monologuar”). Dhe që, me pak fjalë, po na bën të gjithëve të jetojmë në një post-adoleshencë të përjetshme si studentë të përvuajtur që ndjekin Fakultetin e Letërsisë dhe Filozofisë. Katarstike, por mjaft e munduar.
Ndër tendencat e rrjeteve sociale, ajo që më ka bërë përshtypje këto kohë ishin dy postime që përmbanin dy shprehje për të cilat nuk kisha dëgjuar kurrë dhe që tërhiqen fort në detin e thellë të mundimeve. Njëra lidhet me një aktore të talentuar, e thotë se është prekur brutalisht nga “njerëzit e pëlqyeshëm”, apo “dëshira e ekzagjeruar për të kënaqur të tjerët”.
Tjetra ka të bëjë me të ashtuquajturin “turp” të shqiptuar në një intervistë nga një grua dyzetvjeçare, beqare dhe e gatshme për t’u ankuar për diskriminim (“të tjerët e shikojnë beqarinë time me shqetësim”, “Nuk mendoj se duhej të kem turp që nuk kam shok”, janë disa deklarata). Pa vënë në dyshim apo gjykuar legjitimitetin e dhimbjes së aktores dhe të gruas (sepse dhimbja nuk duhet gjykuar kurrë) dhe duke e ditur mirë rëndësinë e emërtimit të gjërave për t’i përpunuar ato, bie në sy, mbi të gjitha në rastin e parë, përdorimi i foljes “vuaj”, e cila lidhet me sëmundjen (“vuaj nga njerëzit e pëlqyeshëm”). Dhe nga e cila lindin dy reflektime. E para është konvergjenca që kemi tani në “patologjizimin” e çështjeve që dikur zgjidheshin si mësimi bazë i çdo prindi që në moshë të vogël (d.m.th., duke mos i dhënë asnjë fjalë gjykimit të të tjerëve) dhe që rrezikon të gjenerojë një keqkuptim mes “çrregullimeve” dhe nxitjes së shëndetshme për t’u përmirësuar, midis “toksicitetit” (që tani duket i kudondodhur) dhe përballjes fiziologjike me botën. E dyta është nevoja krejtësisht e re që ka imagjinata për të fituar vetëdijen dhe për të rritur inventarin e traumave të jetës reale. Kushdo që ka një traumë për të treguar e sheh të vlefshme mundësinë për të krijuar një karrierë të paguar.
Blloqe të tëra të Big Brother Vip janë vendosur në hetimin e traumës së një konkurrenti, i cili nëse nuk mund të ngjallte një reagim në kanalin e lotit të shikuesit falë historisë së tij prekëse personale, me të gjitha gjasat nuk do të rekrutohej. Dhe, nëse është e vërtetë se drama dhe teatri grek kanë lindur pikërisht për të ekzorcuar frikën e njeriut, është e sigurt që disa shekuj më vonë ne do zhytemi në të.
Nëse do të isha gjyshi im, do të thosha se shoqëria e mirëqenies na ka bërë të ankohemi për probleme që nuk ekzistojnë (dhe për rrjedhojë të legjitimojmë ekzistencën e tyre edhe duke i emërtuar). Është dimensioni intim dhe mirënjohës i të pasurit më në fund hapësirë. Në fund të fundit, është nga e kaluara e afërt që ne e kuptojmë të tashmen. Duke u kthyer pas adoleshentëve të mëparshëm, ne jemi me pak fjalë fëmijët rebelë të një shoqërie që ishte toksike në shumë këndvështrime, e cila më shumë se të tjerat lidhej me pamjen më sipërfaqësore. Vetëm në vitin 2017 – duket si një jetë më parë – psikoterapia ishte ende një qëndrim borgjez.
Në atë kohë shëndeti mendor nuk ishte ende një temë “trend”, në atë kohë ne nuk ishim ende të zhytur në abuzimin e një terminologjie klinike e cila sot, pikërisht në përhapjen e saj, shpesh është poshtëruar nga kuptimi i saj, megjithëse me mirëbesim. Sot, të gjithë jemi në depresion, të gjithë bipolarë, të gjithë kemi trauma. Sot Xanax është një simbol statusi ose kështu thonë. Mediat sociale dukeshin si ndihma në një arenë të psikanalizës kolektive. Nëse ky artikull ofendon dikë, kushdo qoftë ai, ata gjithmonë mund të mendojnë të vendosin kopertinën e radhës të Vanity Fair me thirrjen e “ndarja është kujdes”. Përderisa e arrini në kohë. Sepse, gjithnjë në lidhje me epokën e “vokacionit viktimist”, Nicola La Gioia pohon se tashmë pothuajse ka arritur perëndimi i diellit (dhe dihet që intelektualët e ndjejnë erën paraprakisht).
Dhe gjithashtu sepse, tani që e mendoj, në universitet e kishim shumë zili edhe gjuhën finlandeze, e cila përfshinte në fjalorin e saj termin “Hoppipolla”, që fjalë për fjalë do të thoshte “hedhje në pellgje”. Do të thoshte të argëtoheshe.
*Marrë nga blogu i gazetares Eva Elisabetta Zuccari
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
