Njerëzit që përjetojnë një ndjenjë të thellë pasigurie shpesh ndjehen të brishtë, të rënë në dyshim për vlerën e vet, dhe të shqetësuar për mënyrën se si i perceptojnë të tjerët. Një nga faktorët kryesorë që lidhen me këtë është stili i lidhjes, i përjetuar në fëmijëri, kur fëmijët nuk krijojnë një siguri të qëndrueshme me kujdestarët, kjo mund të çojë në mënyra të pasigurta të lidhej në moshën adulte.
Për shembull, një analizë studimi ka gjetur se stilet e pasigurta të lidhjes janë të lidhura me “negative attribution bias”, domethënë shprehi të shtuara për t’ia vënë fajin vetes ose të tjerëve për situata me një qasje negative.
Për më tepër, njerëzit me pasiguri shpesh karakterizohen nga vetëvlerësim i ulët, frikë nga refuzimi, vështirësi në kërkimin e mbështetjes emocionale dhe tendenca për të shmangur ose për të kontrolluar marrëdhëniet e afërta. Në një studim për të rinj, u gjet që stilet e pasigurta të lidhjes (!) lidhen me nivele më të larta të vetmisë dhe me vështirësi në identifikimin dhe shprehjen e emocioneve (“aleksitemia”). Sa i përket sjelljeve të përditshme, njeriu i pasigurt mund të:
të kërkojë shpesh miratim nga të tjerët, të ndiejë që duhet të fitojë dashurinë ose vlerësimin për të “merituar” ekzistencën e vet;
të shmangë sfida ose rreziqe (sepse frika nga dështimi ose nga vlerësimi i keq është i lartë);
të jetë tepër kritik me vetveten, të minimizojë arritjet dhe të përqendrohet në mangësitë;
të interpretojë sjelljet e të tjerëve në mënyrë negative – për shembull, nëse dikush nuk u përgjigjet, të mendosh menjëherë se është për shkak të mungesës së vlerës së vet. (kjo është një formë e “negative attribution bias”)
të përjetojë ankth social, frikë nga të qenët “i/e turpëruar” ose “i/e refuzuar”, të ndjehet i/e ndarë nga të tjerët.
Një tjetër zbulim interesant: njerëzit me stile të pasigurta lidhjeje raportojnë më shpesh që jeta e tyre nuk ka kuptim të thellë. Një studim gjeti që ndjenja e kuptimit ndërmjetëson marrëdhënien ndërmjet lidhjes së pasigurt dhe mirëqenies psikologjike.
Pra, pasiguria nuk është vetëm “një gjendje” e përkohshme, por shpesh pasqyrë e një historie më të thellë – lidhje prind‑fëmijë, vetëvlerësim, mënyra si interpretojmë botën dhe marrëdhëniet – që reflektohen në jetën e përditshme.
Si të rikthejmë forcat dhe të ndërtojmë besimin tek vetja?
Pavarësisht se pasiguria mund të jetë e thelluar, ekzistojnë metoda të mbështetura nga studimet psikologjike që ndihmojnë në ndërtimin e besimit tek vetja dhe përballimin e pasigurisë. Më poshtë janë disa prej tyre:
1.Zbuloni dhe pranoni burimin e pasigurisë
Një hap i parë i rëndësishëm është të ndaloni për të reflektuar: “Nga vjen kjo ndjenjë? Çfarë bëj kur ndjehem i pasigurt?” Është normale që askush nuk është 100 % i/e sigurt. Njohja e faktit që pasiguria është pjesë e përvojës njerëzore është një çlirim. Një burim i mirë për këtë është materiali “Building Self‐Confidence” që flet për pranimin si hap të parë.
2.Kultivoni vetë-mëshirës
Studimet tregojnë se vetë‐mëshira (jo vetëm vetëvlerësimi) është një ndihmë shumë e fortë për personat që ndjehen të pasigurt. Për shembull, një meta–analizë zbuloi se vetë‐mëshira shpjegon varianca unike në mirëqenie dhe në probleme psikologjike, mbi vetëvlerësimin.
Praktikë e thjeshtë: kur ndiheni kritik ndaj vetes, stoponi për një moment, kujtoni që nuk jeni vetëm në këtë përvojë (“Të gjithë gabojnë”), dhe flisni me vetveten si me një mik të mirë: „Po bëj më të mirën që mundesh, është normale të gabosh”.
3.Vendosni qëllime të vogla dhe të arritshme
Ndërtimi i besimit lind nga veprimi: çdo herë që arrini një qëllim (madje edhe të vogël), krijoni dëshmi për vetveten se jeni i/e kapshëm/e. Kjo „spiralë pozitive” është studiuar në literaturë si mënyrë për të ndërtuar besim. Sugjerim: zgjidhni një veprim të vogël (p.sh., përfundoni një artikull ose përballeni me një bisedë të vështirë), dhe shënoni përparimin.
4.Sfidojeni veten gradualisht
Në vend që të prisni të ndjeheni “plotësisht të sigurt” para se të veproni, veproni dhe mësoni nga përvoja. Kjo është në linjë me teorinë e mindset‐it të rritjes që tregon se të shohësh dështimin si mundësi për të mësuar ndihmon në ndërtimin e rezistencës.
5.Rrethohuni me njerëz që ju mbështesin
Nuk jeni vetëm në këtë – mbështetja sociale është një nga elementët kryesorë që forcon vetëbesimin. Studimet tregojnë që rrjetet mbështetëse dhe njerëzit që ju bëjnë të ndiheni vlerësuar ndikojnë pozitivisht në besimin tuaj.
6.Rivlerësoni dhe ndërtoni nga forcat tuaja
Shpesh njerëzit e pasigurt kanë tendencë të flasin vetëm për mangësitë. Fliponi këtë: bëni një listë me forcat tuaja, cilësitë që ju bëjnë të veçantë, arritjet që ndoshta keni nënvlerësuar. Rishikimi i tyre shpesh ndihmon në ndryshimin e narrativeës së brendshme. Kjo metodë është rekomanduar nga terapistë për ndërtimin e vetëbesimit.
Si përfundim, të jesh i/e pasigurt nuk do të thotë të jesh i/e dënuar – është një gjendje që mund të kuptohet, të trajtohet dhe të përmirësohet. Duke kuptuar karakteristikat – si lidhja e pasigurt, vetëvlerësimi i ulët, frika nga refuzimi – dhe duke aplikuar metoda të mbështetura nga psikologjia – vetë‑mëshira, veprimet e vogla, mbështetja sociale, dhe sfidimi gradual – mund të ndërtoni me kohë një besim më të fortë tek vetja.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
