Ndonjëherë ndiej sikur do të bie, do të bie, por mendoj: Jam më i fortë se e gjithë kjo, kam kapërcyer gjëra më të këqija në të kaluarën, shoqja ime ka një situatë më të keqe personale dhe është gjithmonë optimiste… Megjithatë, realiteti është ndryshe, ne jemi ide të drejtuara nga emocionet.
Për këtë arsye, ndonjëherë e pranoj të ndihem keq pa i dhënë kësaj ndjenje një shpjegim racional. Dhe qaj, qaj shumë, ndoshta plagët shërohen me lot; ose me akullore; ose me përqafime. Dhe, në fakt, ndonjëherë e bëjnë.
Në raste të tjera, megjithatë, asgjë nuk mund ta qetësojë këtë shqetësim që ndiej brenda dhe u përsëris atyre që më duan se nuk është faji i tyre dhe se nuk mund të bëjnë asgjë, thjesht të jenë pranë meje… ndonjëherë vlen më shumë se çdo veprim tjetër. Ndihem i frustruar dhe kjo më bën të zemërohem. Sepse ne psikologët jemi një lloj tipografësh që bëjmë harta mbi të cilat të tjerët mund të gjejnë rrugën drejt lumturisë, gjë që nuk nënkupton domosdoshmërisht se e zotërojmë atë të lumturisë sonë personale. Siç thotë shprehja, “këpucari gjithmonë endet me këpucë të thyera”. A ju ka ndodhur ndonjëherë kjo?
Çfarë janë metaemocionet?
Një metaemocion është një emocion që lind në njohjen e një emocioni tjetër, si kur ndiheni fajtorë që zemëroheni me një mik. A ke vërtet arsye të ndihesh kështu? Nëse përgjigjja është “jo”, urime, nuk keni nevojë të vazhdoni të lexoni nëse nuk doni. Megjithatë, siç është normale, shumica prej nesh mendojmë kështu, përndryshe nuk do të ndiheshim kaq keq. Nëse ky është rasti juaj dhe doni të dini se çfarë të bëni në lidhje me të, më poshtë do të shohim se si të identifikoni dhe menaxhoni emocionet e këtij lloji. Është normale që një emocion të ngjallë një tjetër. Problemi i vërtetë është mosdija se si t’i identifikojmë dhe kanalizojmë këto meta-emocione nëse ato fillojnë të ndërhyjnë në jetën tonë dhe në mënyrën tonë të zakonshme të të vepruarit. Ky është rasti i shumë prindërve që ndihen fajtorë sepse janë të lumtur.
Për çfarë po flasim? Familjet e prekura nga kriza janë detyruar të mbijetojnë në vend që të jetojnë, dhe për këtë arsye është absolutisht e nevojshme të gjesh pak kohë për veten, veçanërisht nëse ka fëmijë të përfshirë. Çfarë e shkakton këtë gjendje të pakëndshme? Se kur ata që mbajnë pjesën më të madhe të familjes gëzojnë një hapësirë personale ku mund të shkëputen nga jeta (të shkojnë për të parë një ndeshje me miqtë, të pinë një kafe me kolegët…) ose një domosdoshmëri (të blejnë një pallto, të shkojnë te parukierja), ata e lënë pas dore atë sepse “ka përparësi të tjera”. Megjithatë, nëse ata kënaqen me të, ndihen fajtorë që e kanë shijuar atë. E njëjta situatë ndodh kur një anëtar i familjes është i sëmurë.
Katastrofa personale
Është mirë të mësosh se kjo përvojë nuk ishte pozitive. Mund ta quajmë një “katastrofë personale”. Ato janë të gjitha ato ngjarje jetësore të pashmangshme, fort negative dhe të dhimbshme që të ndryshojnë. Ato të ndryshojnë, në mënyrë të jashtëzakonshme, për mirë. Është e vërtetë që ndonjëherë jeta duket se na vë në provë dhe ne i bëjmë vetes pyetjen tipike “çfarë bëra që ta meritoja këtë?”.
Pjesa më e keqe është se, shumë herë, nuk ka përgjigje. Nuk ke bërë asgjë për ta merituar dhe megjithatë një anëtar i familjes sëmuret, të pushojnë nga puna ose ke një aksident të rëndë me makinë. Dhe nuk jemi më të njëjtët dhe as nuk dimë si të ecim përpara me këtë “vetvete të re” dhe ata përreth nesh na vënë re ndryshe. Dhimbja është ende aty, por tani si pjesë e jona. E kemi pranuar dhe e dimë që nuk do të zhduket, por në të njëjtën kohë mund të shohim anën pozitive të gjithë kësaj dhe jemi dakord me këtë.
Ato janë fatkeqësi natyrore sepse nuk mundëm t’i parandalonim, ato shkatërruan gjithçka që dinim dhe, tani që janë tashmë histori, ende ekziston një gjurmë shumë e qartë e dëmit që shkaktuan. Të gjithë kemi katastrofat tona personale dhe askush nuk është imun, por ne jemi ata që vendosim se çfarë të bëjmë ditën që ato lindin.
Në vitin 2011, nga 365 ditë të atij viti, vetëm 6 minuta shkaktuan një çarje në jetën e shumë njerëzve. Cunami në Japoni shkaktoi 15,893 vdekje, 172 të plagosur dhe 8,405 të zhdukur. Kishte reagime shumë të ashpra midis njerëzve që e përjetuan këtë përvojë. Nga njëra anë, ata që kanë frikë dhe do ta kenë frikë detin për gjithë jetën; nga ana tjetër, ata që e kanë përjetuar këtë episod si pjesë të përvojës së tyre jetësore.
Përfundimi i cikleve për të ecur përpara
Ndalo, merr frymë dhe mendo… jeta është plot me cikle që duhet t’i përfundojmë dhe t’i mbyllim. Askush nuk ka një jetë perfekte, gjithçka kalon. Për më tepër, na duhen kohë të vështira për të kuptuar vërtet sa e rëndësishme është të jesh në pikën më të lartë të kreshtës së valës. Si mund të përfundohen këto cikle? Përgjigja e kësaj pyetjeje na çon te një libër që lexova pak kohë më parë, i cili nuk kishte të bënte fare me manualin tipik të vetëndihmës. Libri jepte këshilla se si t’i thuash lamtumirë një personi që e di se vuan nga një sëmundje terminale. Lamtumira në fjalë mund të përmblidhet në katër fjali: Më vjen keq, të fal, të dua dhe të falënderoj.
Çlirimi i emocioneve tuaja
Tani mund të pyesni veten se çfarë të bëni me këtë informacion nëse nuk ndodheni në një situatë si ajo që sapo përshkruam. Mund t’i thuash këto katër fjali personit ose situatës që nuk të lejon të ecësh përpara. Kjo do të thotë të pranojmë gabimet tona dhe ato të të tjerëve, por në të njëjtën kohë të pranojmë të mirën që keni bërë të dy, të pranojmë sa shumë e vlerësoni këtë person ose të buzëqeshni në këtë fazë të jetës suaj dhe ta falënderojmë që ju lejoi të jetoni këtë përvojë.
Falja nuk përjashton, por na lejon të heqim dorë nga ajo që na ankoron dhe na ofron mundësinë për ta parë veten ose të tjerët si entitete shumë më komplekse dhe të pasura. Nuk të dhemb më, thjesht vazhdo përpara. Libri flet për një grua që e fal të atin, i cili e kishte abuzuar me të, në shtratin e vdekjes. Jemi njerëz, bëjmë gabime dhe falja e jetës dhe e vetes për këto momente ose vendime për të cilat nuk jemi krenarë dhe përfshirja e tyre si pjesë e së kaluarës sonë, pa u ndjerë keq për këtë, është një nga sfidat më të bukura në botë. Këta janë njerëzit që i bëjnë fatkeqësitë një pikë të fortë të jetës dhe personalitetit të tyre. Dhe ata do të kthehen. Ata do të kthehen për të parë detin ballë për ballë dhe për të thënë: “Unë jam ende këtu”.
Askush nuk mund të zgjedhë një katastrofë personale, por mund të zgjedhë nëse do t’i shpëtojë asaj apo do të dalë më i fortë. E imja filloi pak kohë më parë dhe nuk do të ndryshoja asgjë nga ato që kanë ndodhur që atëherë dhe kjo më shtyu t’ju shkruaj.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
