Të gjithë jemi histori. Ne organizojmë gjithçka që na ndodh dhe i japim kuptim përmes tregimeve tona mendore. Pra, mbani mend, përtej asaj që ju ndodh, gjëja më e rëndësishme është se si e interpretoni atë…
Rrëfimet mendore janë historitë që i tregojmë vetes për atë që na ndodh. Është vetvetja që i shkruan vetes dhe përpiqet të kuptojë çdo përvojë. Është mendja që ofron një strukturë logjike dhe koherente për çdo ngjarje, në mënyrë që çdo detaj të ketë rëndësinë e tij në gjoksin e kujtesës.
Ishte psikologu Jerome Bruner ai që na tregoi i pari për fuqinë njohëse të vetë-rrëfimit. Sipas tij, njerëzit i japin kuptim, kuptim dhe drejtim secilës ngjarje dhe përvojë si shkrimtari që ndërton një histori. Në një farë mënyre, ajo që ne bëjmë është të rregullojmë kaosin, të habitshmen dhe madje edhe të pasigurt. Dhënia e kuptimit për çdo përvojë është një nevojë e natyrshme e trurit.
Po kështu, përdorimi në shtjellimin e rrëfimeve të përmendura lehtëson gjithashtu kujtesën. Çdo skenë, ndjesi dhe përvojë që organizohet në mendjen tonë duke ndjekur një fije lidhëse do të përfundojë duke formuar pjesë të kujtesës sonë autobiografike.
Secili prej nesh është rezultat i një historie, është e vërtetë, por ato histori janë mbi të gjitha procese mendore, të brendshme dhe subjektive. Le të thellohemi pak më thellë në këtë temë.
Rrëfimet tona mendore janë si matrica që na ndihmojnë të konfigurojmë përvojën e përditshme, në mënyrë që të ketë kuptim në trurin tonë.
Rrëfimet mendore, një element kyç i trurit
Interesi i neuroshkencës për tregimet mendore është shumë i fundit. Ndërsa kemi avancuar në kuptimin e kujtesës, ishte padyshim e nevojshme të integrohej kjo perspektivë. Ajo në të cilën personi bashkon disa përvoja me të tjerët për t’i interpretuar ato dhe, më pas, për t’u dhënë atyre një kuptim. Sepse kështu mund t’i vendosim në kujtesë.
Brendan Cohn-Sheehy, një studiues në Universitetin e Kalifornisë, dhe ekipi i tij publikuan një studim mbi këtë temë një vit më parë. Siç shpjegoi ai vetë në një konferencë për shtyp, ne duhet të ndërtojmë narrativa koherente që të mund të kujtojmë detajet e çdo ngjarjeje . Çdo gjë që nuk është e integruar në një histori mendore është lënë në harresë…
Vetë Jerome Bruner e ka treguar tashmë këtë në librin e tij Realiteti mendor dhe botët e mundshme. Trashëgimia e tij përfaqësoi një revolucion në psikologjinë njohëse, sepse, për herë të parë, dikush na solli një tjetër aspekt të mendjes. Universi ynë mendor nuk është i kufizuar vetëm në testimin e hipotezave, analizimin ose kontrastin. Ne jemi gjithashtu ndërtues të rrëfimeve që përpiqemi t’i japim kuptim asaj që na ndodh.
Hipokampusi, rajoni që i jep koherencë jetës
Nëse e përdorim metaforën e trurit si një ngjashmëri të një kompjuteri, mund të themi se hipokampusi është hard disk. Është ajo fushë në të cilën kujtimet dhe proceset e të mësuarit janë konsoliduar. Ai gjithashtu merret me rregullimin e gjendjeve emocionale dhe është kyç në kujtesën hapësinore.
Tani, hulumtimi i kryer nga Dr. Cohn-Sheehy dhe ekipi i tij nxjerr në pah një karakteristikë më shumë. Hipokampusi është rajoni që e bën më të lehtë që narrativat tona mendore të jenë koherente. Domethënë favorizon dhe organizon bashkimin e të gjitha pjesëve të një historie. Sepse sa më kohezive të jetë një narrativë, aq më mirë do të integrohet në kujtesën tonë.
Po kështu, nuk mund të lëmë jashtë asnjë detaj. Ne duhet të kujtojmë të kaluarën tonë për të organizuar të tashmen. Që historia jonë e jetës të integrohet në një mënyrë logjike dhe kuptimplote, duhet të mbështetemi tek e djeshmja, në mënyrë që çdo tregim të jetë koherent. Në përputhje me identitetin tonë, trajektoren tonë, përvojat tona dhe personalitetin tonë.
Truri është selektiv dhe gjithashtu mashtrues
Vetja, shpjegon Jerome Bruner, është produkt i një procesi narrativ në të cilin njerëzit kombinojnë atë që na ndodh me atë që i themi vetes. Por kini kujdes, sepse ne përfshijmë edhe atë që – sipas mendimit tonë – mendojnë të tjerët për ne. Në këtë pikë, natyrisht, nuk kemi gjithmonë të drejtë.
Për më tepër, Dr. John Drummond (2004) shpjegon diçka të rëndësishme në veprën e tij Padepërtueshmëria njohëse dhe qëllimshmëria komplekse e emocioneve. Rrëfimet mendore janë përzgjedhje nga ekzistenca jonë që ne i kapim pas faktit për t’u dhënë atyre kuptim. Kjo do të thotë, historia e jetës sonë nuk është gjithmonë një pasqyrim milimetrik i asaj që na ka ndodhur, por se si e kemi interpretuar atë.
Ndonjëherë, ne u japim një kuptim të qartë negativ ngjarjeve të caktuara. Mjafton të dominohen nga emocionet e valencës negative për të filtruar dhe shtrembëruar realitetin. Truri jo vetëm që është selektiv, por ndonjëherë ka tendencë të shtrembërojë atë që sheh bazuar në gjendjen shpirtërore dhe llojin e personalitetit.
Qeniet njerëzore e organizojnë realitetin si një histori. Megjithatë, kjo histori do të jetë më e rregulluar apo artificiale në varësi të mënyrës sonë të të qenët dhe emocioneve që na dominojnë në atë moment.
Rrëfimet mendore dhe dialogu i brendshëm
Rrëfimet mendore janë si filmat që secili prej nesh shkruan për gjithçka që na ndodh. Jemi të dy aktorët, skenaristët dhe vetë regjisori. Dhe kjo nuk është gjithmonë mirë. Michael White dhe David Epston, krijues të terapisë narrative, na thonë se ndonjëherë njerëzit kufizohen nga një narrativë dominuese që është qartësisht e dëmshme. Origjina e këtij shqetësimi ose pakënaqësie do të ishte, pothuajse gjithmonë, në “dosjet” tona familjare. Në ato përvoja të hershme dhe në një mjedis që na nxiti të krijonim një histori të dhimbshme. Që atëherë, ne nuk kemi mundur të ecim përpara dhe jemi ngecur në atë kapitull që nuk përfundon kurrë.
Në këtë rast, puna terapeutike kërkon të lidhë personin me përvoja të tjera që, ndoshta, i kishin anashkaluar gjatë ndërtimit të historisë së tyre . Është gjithmonë e mundur të hapen dyer të tjera për të krijuar përvoja të reja dhe për t’u dhënë atyre një kuptim më pozitiv dhe pasurues. Megjithatë, zëri i vetes sonë është kyç atje.
Dialogu i brendshëm është skulptori i tregimeve tona dhe duhet të formësojë tregime mendore më të shëndetshme dhe më të ndritshme. Sepse përtej asaj që na ndodh, ka edhe mënyrën se si ne e interpretojmë atë. Duke e bërë këtë në një mënyrë elastike dhe shpresëdhënëse do të kemi gjithmonë dobi.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
