Covid nuk ekziston dhe vaksinat shërbejnë vetëm për të kontrolluar popullatën; Ne kurrë nuk shkuam në hënë; Toka është e sheshtë… Lista e teorive të mbështetura nga teoricienët e konspiracionit sigurisht që nuk do të përfundonte këtu: si mund ta shpjegojmë mentalitetin konspirativ që ka përshkuar gjithmonë shoqërinë tonë? “Në fakt, të menduarit konspirativ është një zakon i përditshëm. Shpesh ne nuk e kuptojmë atë, sepse komplotet tona nuk kanë të bëjnë me idetë më absurde, por mekanizmi i shumë mendimeve është mjaft i ngjashëm: komplotet, në praktikë, mbështeten në frikë, dyshime, shqetësime që janë në secilin prej nesh. Dhe truri ynë bie në gracka që nuk i vëmë re”, shpjegon Rob Brotherton, një psikolog në Kolegjin Barnard në Universitetin e Kolumbisë, Nju Jork, dhe autor i Mendjeve të dyshimta.
Komplote politikanësh dhe të fuqishëm? Është gjithashtu e vërtetë që teoritë e konspiracionit shpesh lindin në një botë që ka arsye të mira për të qenë dyshuese ndaj atyre që janë në pushtet. Historia dhe lajmet na tregojnë se presidentët mund të gënjejnë, administratat dhe kompanitë mund të komplotojnë për të arritur qëllimet e tyre ose për të siguruar përfitime të paligjshme, gjeneralët mund të falsifikojnë prova për të filluar luftërat, shërbimet sekrete mund të spiunojnë qytetarët e tyre ose të vrasin udhëheqës rivalë ose të papërshtatshëm për t’i nxjerrë jashtë loje ose t’i zëvendësojë me më të manovrueshëm. Pra, të jesh i dyshimtë nuk është domosdoshmërisht keq.
“Nuk është e vërtetë se ata që besojnë në teoritë e konspiracionit duhet të jenë domosdoshmërisht paranojakë”, vazhdon Brotherton: “ne të gjithë mund ta besojmë, pikërisht sepse këto teori mbështeten në frikë, dyshime, shqetësime dhe dyshime që ne të gjithë mund t’i ushqejmë dhe që jo rrallë janë të themeluara. Është gjithashtu e vërtetë se disa tipare të përbashkëta mund të gjenden tek ata që mbështesin idetë më ekstreme. Shpesh ekziston një dëshirë për të përqafuar pozicione që sfidojnë rrjedhën kryesore dhe që duket se japin një licencë të “mendimtarit të pavarur”. Por nëse e kombinojmë këtë aspiratë të kuptueshme nga ana njerëzore me tendencën tonë për të gjetur kuptimin kudo, rezultati është një iluzion mirëkuptimi”.
Heronjtë e asgjësë. Duke mbivlerësuar atë pak që dihet me të vërtetë për një problem të caktuar, domethënë, ne jemi nën iluzionin se “pamë dritën”, se kemi kuptuar gjithçka dhe kemi zbuluar një sekret të madh të ruajtur me xhelozi nga të fuqishmit. Ju ndiheni si heronj, Robin Hoods të rinj që luftojnë Sherifin e lig të Nottingham-it, pa e kuptuar se, si Don Kishoti, ndoshta thjesht po tundni shpatën tuaj në mullinjtë e erës.
“Të gjithë, çdo ditë, përpiqemi të shpjegojmë botën që na rrethon dhe këtë e bëjmë me mjetet që kemi në dispozicion”, vijon psikologu. “Ne kërkojmë kuptime në gjëra, kërkojmë lidhje, sepse mendja jonë ka evoluar pikërisht për këtë qëllim dhe praktikisht i gjejmë ato gjithmonë. Është një mekanizëm që funksionon mirë shumicën e kohës. Problemi është se herë pas here gjejmë lidhje edhe atje ku nuk ka”.
Po sikur të ishte rastësisht? Truri ynë është në fakt produkt i një procesi shumë të gjatë evolucionar. Sapienët e parë që gjetën shpjegime dhe zgjidhje për problemet që i rrethonin, arritën të mbijetonin më mirë dhe kështu, të njëjtin lloj qëndrimi u transmetuan pasardhësve të tyre. Shkenca gjithashtu, si arti, lind nga aftësia njerëzore për të parë dhe intuituar lidhjet midis gjërave që duken krejtësisht të shkëputura. Përveç se, në situata të caktuara, kjo prirje mund të na çojë në rrugë të gabuar. “Të gjithë ne i drejtohemi rrugëve të shkurtra njohëse, të cilat shpesh nuk janë gjë tjetër veçse kurthe mendore në të cilat biem pa e kuptuar as vetë”, thotë Brotherton. “Për shembull, ne jemi të shtyrë të mendojmë se pas çdo gjëje ka një qëllim, një vullnet: është shumë më e vështirë të mendosh se ndonjëherë gjërat ndodhin thjesht rastësisht. Ne preferojmë të besojmë se nëse diçka ndodh është sepse dikush e bëri atë të ndodhë”.
Në veçanti, nëse diçka e madhe ndodh në botë, atëherë ne priremi të mendojmë se duhet të ketë gjithmonë diçka të madhe pas saj. Të pranosh se pas vrasjes së një presidenti, siç ndodhi me Kenedin, mund të jetë thjesht një fanatik për të cilin nuk dinte askush asgjë, është e papranueshme për shumëkënd. Ashtu siç është e paimagjinueshme të mendosh se një princeshë e dashur si Diana mund të kishte vdekur në një aksident automobilistik ose se më 11 shtator një grup terroristësh mund të gjunjëzonte fuqinë më të fortë botërore.
Burimi / https://www.focus.it/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
