Shumë nga shprehjet dhe frazat që përdorim kur flasim për shëndetin mendor mund të shkaktojnë shqetësim. Në fakt, kur shqiptojmë fjalë që gravitojnë rreth stigmës, prodhohet një efekt katastrofik. Dhe është se, pa e ditur, ne mund ta inkurajojmë personin që të mos kërkojë ndihmë kur ka më shumë nevojë.
Gjuha e bazuar në stigmë (për shembull, “Ai është i çmendur” ose “Ai është në depresion”) ka një ndikim të qartë në uljen e cilësisë së jetës së njerëzve. Mund të përkufizohet si “qëndrimi, besimi dhe gjykimi negativ ndaj tyre, me karakteristika të dallueshme shëndetësore”. Siç mund ta shohim, fjalët kanë fuqi praktikisht të pakufizuar, si për të bërë mirë ashtu edhe për të shtypur hidhërimet më të dhimbshme.
Cili është ndikimi i përdorimit të gjuhës së stigmatizuar në shëndetin mendor?
Një studim i botuar në revistën Neuropsychopharmacology donte të analizonte këtë fakt (Volkow et al., 2021). Në kontekstin shëndetësor, profesionistët me gjuhën tonë mund të kontribuojnë në uljen e stigmës. Duket kundërintuitive, por përdorimi i termave teknikë dhe vendosja e etiketave komplekse klinike do të inkurajonte dhe rriste më tej stigmën. Mënyra se si ne komunikojmë në një kontekst shëndetësor mund të jetë një mjet i vërtetë për kronifikimin e stigmës në shëndetin mendor. Është e rëndësishme të theksojmë se fuqia e fjalës është e pamasë dhe e dimë se ajo lidhet si me paraqitjen e mendimeve ashtu edhe me besimet dhe siguritë e pacientëve (Volkow et al., 2021).
Vitet e fundit, është punuar për të reduktuar stigmën në nivele të shumta të shëndetit mendor. Si në nivel privat apo individual, ashtu edhe në nivel institucional. Megjithatë, pesha është e vazhdueshme dhe vazhdon të dehë gjuhën e përditshme dhe shkencore. Sipas një studimi të revistës së specializuar Substance Abuse and Rehabilitation, gjuha me një dozë të lartë stigme është një nga faktorët që i bën njerëzit që kanë nevojë për ndihmë të shmangin kontaktin me shërbimet e shëndetit mendor. Në rastin konkret të alkoolit, probabiliteti që dikush të vendosë të vihet në duart e një profesionisti është 50% më i ulët, krahasuar me pacientët e tjerë (Hammarlund et al., 2018). Ne duhet ta ndryshojmë këtë.
Duke përdorur shprehje dhe duke përdorur fjalë që janë shkencërisht të sakta, ne mund të përcaktojmë dhe vërtetojmë përvojën emocionale dhe fenomenologjike të pacientëve me probleme të shëndetit mendor. Përdorimi i mirë i gjuhës do të kishte një ndikim pozitiv në trajtimin dhe në marrëdhënien profesionist-pacient; ndikimi që është i transferueshëm në shoqërinë në tërësi (Volkow et al., 2021). Më tej, le të shohim disa udhëzime në këtë drejtim.
Nëse jeni profesionist, kujdesuni për gjuhën që përdorni
Pavarësisht përpjekjeve të mundimshme për të injoruar dhe shmangur mesazhet stigmatizuese, profesionistët e shëndetësisë, si qenie njerëzore që jemi, ndonjëherë bien në grackën e gjuhës së njëanshme. Kur kjo ndodh, njerëzit që mendojnë të na vënë veten në dorë, mund të anulojnë takimet me specialistët. Një mënyrë për të ndihmuar në këtë kontekst gjendet në studimin e botuar në Revistën Ndërkombëtare të Kërkimeve Mjedisore dhe Shëndetit Publik, të drejtuar nga Cori L. Tergesen. Eksperimenti konsistonte në vënien e studentëve në shikimin e videove të njerëzve me probleme të shëndetit mendor që i nënshtroheshin trajtimit gjatë studimeve të tyre mjekësore. Rezultatet çuan në një reduktim të gjuhës stigmatizuese midis studentëve të tillë (Tergesen et al., 2021). Mjeku kujdeset për pacientin pa përdorur gjuhë me stigmë në shëndetin mendor. Kur personeli shëndetësor përdor gjuhën e duhur, kjo ka një ndikim pozitiv tek pacienti.
Lufta kundër “vetë-stigmës”
Gjuha mund të jetë aq domethënëse dhe e rëndësishme saqë ne përfundojmë duke e konsideruar atë një siguri. Kur një person me probleme të shëndetit mendor merr mesazhe negative dhe stigmatizuese, ditë pas dite dhe muaj pas muaji, ata në fund i besojnë përmbajtjes së tyre. Kjo quhet vetëstigma.
Është e rëndësishme që, nëse zbulojmë se po transmetojmë mesazhe që gravitojnë rreth stigmës, me terma të tillë si “Unë jam i sëmurë” ose “Unë jam një problem”, ta ndalojmë atë dhe t’u themi njerëzve të besueshëm, të marrin këndvështrime të tjera se lejojnë ndryshimin e këtyre besimeve. Nga ana tjetër, vetë-stigma gjithashtu zvogëlon probabilitetin që personi të shkojë te një specialist i shëndetit mendor (Jennis et al., 2015).
Shmangni fokusimin tek personi
Është e zakonshme që të gjejmë shprehje në të cilat një person bashkohet me një entitet klinik nga i cili vuan. Për shembull, “je anoreksik”, “je i varur nga droga” ose “je skizofren”. Ky kombinim i foljes ‘të jesh’ dhe përcaktorit ‘çrregullim’ vepron si një koktej molotovi. Njerëzit “nuk janë” një “ftohje” ose “një goditje”. Pse, për sa i përket shëndetit mendor, duket kështu? Ne kemi një dinjitet që duhet respektuar.
Është thelbësore të përdoren shprehje që përfshijnë folje të tilla si “ka” një entitet; Në vend të fjalive të mëparshme mund të themi “ju keni një çrregullim të të ngrënit”, “ju keni një çrregullim të lidhur me substancat” ose “ju keni një çrregullim të domenit psikotik”. Problemi i shëndetit mendor është larg të qenit e vetmja karakteristikë e personit, aq më pak është karakteristika që e përcakton më shumë atë.
Kur e përdorim mirë gjuhën, ajo fiton fuqinë për të dhënë shpresë ose pikëllim te pacientët. Është në dorën tonë të kujdesemi për fjalët që zgjedhim me delikatesë, pasi personi përballë është në një moment po aq delikat.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
