Krizat e identitetit nuk shfaqen vetëm gjatë adoleshencës. Çdo përvojë stresuese, traumë ose ndryshim i papritur mund të sfidojë mënyrën se si e shihni veten. Janë momente kur nga të çarat e konfuzionit lindin dyshimet, vulnerabiliteti, ndjenja e zbrazëtisë dhe vetë-pyetjes. Dhe po, përvoja të tilla mund të jenë shumë të frikshme.
Tani, nëse po e kaloni këtë, ju këshillojmë të vëzhgoni me durim, ndjeshmëri dhe dhembshuri atë person të veçantë që pasqyrohet në pasqyrën tuaj çdo ditë. Këto momente gjithashtu kanë qëllimin e tyre, dhe është të formoni një version më autentik të vetes. Është koha për të reflektuar, për të vendosur qëllime të reja dhe për të praktikuar dialogun e brendshëm. Ne shpjegojmë se si, më poshtë.
Çfarë është dhe si të njohim një krizë identiteti?
Kriza e identitetit është një gjendje konfuzioni, dyshimi dhe pasigurie për ndjenjën e “Unë” . Është një situatë në të cilën bindjet tuaja, vlerat tuaja dhe rolet që luani vihen në dyshim. Kështu, pyetjet më të zakonshme që zakonisht lundrojnë në mendjen tuaj mund të jenë: “A ka vërtet kuptim gjithçka që bëj?”. “Kush jam unë në të vërtetë për veten dhe të tjerët?”…
Nga ana tjetër, ajo që bie në sy në këto realitete psikologjike është se ato vuajnë në heshtje. Shoqëria jonë dëshiron që ne të jemi të sigurt në vetvete, vendimtarë, produktivë dhe të suksesshëm. Kushdo që shfaq pasiguri ose konflikte të brendshme etiketohet i dobët ose i gabueshëm. Megjithatë, këto procese janë shumë të përsëritura tek njerëzit. Këto do të ishin karakteristikat shoqëruese.
Pasiguri dhe mungesë drejtimi
Një nga figurat më të spikatura në studimin e kësaj zone ishte psikoanalisti Erik Erikson. Në librin e tij Identity and Life Cycle (1959), ai shpjegon kompleksitetin e këtij realiteti që, sipas tij, përcakton një nga konfliktet më të rëndësishme që kalojnë qeniet njerëzore. Një nga vështirësitë kryesore qëndron të mos jeni të qartë se ku ta drejtoni jetën tuaj. Gjëja më e zakonshme është një ndjenjë e stanjacionit të pashpjegueshëm . Mendja juaj është e mbërthyer në pasiguri të vazhdueshme për të ardhmen tuaj dhe duke mos ditur se cilat synime ju motivojnë. Pa e kuptuar se si e gjithë qenia juaj është e bllokuar në një dimension bosh, ku e keni të vështirë të njihni veten dhe dyshimet nuk mbarojnë kurrë.
Konfuzion rreth ndjenjës së vetvetes
Pak përvoja janë më shqetësuese sesa të mos e dini se kush jeni në këtë moment të jetës tuaj. Një perceptim i tillë shoqërohet me emocione të vështira si frika, ankthi, ankthi… Të gjitha besimet dhe vlerat që deri pak kohë më parë të përkufizonin, tani nuk kanë më kuptim. Nga ana tjetër, mund të ndjeni gjithashtu se nuk përshtateni me rolet, detyrat apo edhe grupet e caktuara shoqërore që deri vonë ju bënin të lumtur. Tani ju nuk identifikoheni më me shumë nga ato pjesë të ekzistencës suaj dhe kjo është sa e çuditshme aq edhe stresuese në të njëjtën kohë.
Konflikti midis pritjeve të jashtme dhe të brendshme
Për të kuptuar dhe njohur një krizë identiteti, është thelbësore të shikojmë mjedisin. Kjo përvojë psikologjike shfaqet kur pritshmëritë sociale (familja, puna, kultura) përplasen me dëshirat dhe nevojat e veta. Ka një disonancë, ndjen se nuk përshtatesh, se diçka nuk shkon dhe kjo të çon në vuajtje.
Ankthi dhe stresi
Këto përvoja delikate dhe sfiduese shoqërohen shpesh me emocione të luhatshme dhe intensive që janë të vështira për t’u kuptuar dhe, natyrisht, për t’u rregulluar. Karakteristikat që përcaktojnë mospërputhje të tilla janë si më poshtë:
Ndryshime të papritura të humorit: Është e zakonshme të luhatesh mes shpresës dhe dëshpërimit në të njëjtën ditë. Është njësoj si të jetosh në një rrotë Ferris emocionale, në të cilën këto ulje dhe ngritje gjenerojnë konfuzion të madh. Është sikur nuk e keni kontrollin mbi veten tuaj.
Ndjenjat e boshllëkut: kjo ndjesi është padyshim më përcaktuesi i një krize identiteti. Arsyeja pse duket është e lidhur me mungesën e qëllimit, me besimin se asgjë nuk ka kuptim… E gjithë kjo mund të çojë në trishtim të vazhdueshëm, ankth apo edhe simptoma depresive.
Gjatë një krize identiteti, perceptimi për veten bëhet shumë i paqëndrueshëm dhe kjo do të na sillte më pranë një gremine të rrezikshme. Ky grumbullim i zbrazëtisë, pasigurive dhe emocioneve të vështira mund të përfundojë në një çrregullim depresiv. Një punë e botuar në Frontiers in Psychology thekson lidhjen midis identitetit negativ të vetvetes dhe depresionit të dikujt. Ai dallohet nga sa vijon:
Ndryshimet shfaqen në perceptimin e vetvetes: siç kemi vërejtur, personi mund të përjetojë luhatje në mënyrën se si e sheh veten, duke ndryshuar midis ndjenjave të suksesit dhe një perceptimi të padobishmërisë ose dështimit.
Konfliktet midis roleve të ndryshme: Është e zakonshme të ndihesh i ndarë midis aspekteve të ndryshme të jetës (për shembull, midis asaj që dëshiron të jesh dhe asaj që mendon se duhet të jesh). E gjithë kjo nxit pasigurinë për identitetin tuaj të vërtetë.
Ndryshime të papritura në sjellje
Disa njerëz reagojnë në mënyrë impulsive kur merren me këtë lloj krize. Disa njerëz marrin vendime të papritura si ndryshimi i karrierës, lëvizja ose përfundimi i marrëdhënieve në një përpjekje për të gjetur qartësi. E gjithë kjo do të çonte në shtigje ose realitete të reja për të cilat mund të pendoheni më vonë.
Izolimi dhe kërkimi i vetmisë
Ndjenja e të mos diturit qartë se kush jeni, çfarë dëshironi ose ku bëni pjesë, mund të çojë në izolim . Madje në këto raste ju shoqërohet edhe me ndjenjën se askush nuk mund t’ju kuptojë. Ju i shihni të tjerët me qëndrimet e tyre vendimtare dhe aq të sigurt për veten tuaj, saqë kjo ju shqetëson dhe, në të njëjtën kohë, rrit nevojën tuaj për të qenë vetëm.
Tipologjitë e krizës së identitetit
Nëse ka një aspekt që na nevojitet si njerëz, është të jemi shumë të qartë për vetëpërkufizimin tonë psikosocial. Ne jetojmë në skenarë shumë kompleksë në të cilët duhet të përshtatemi duke përmbushur role ose aspekte të ndryshme. Megjithatë, ndërsa maturohemi, kontekstet dhe nevojat tona ndryshojnë gjithashtu, gjë që na bën të vuajmë nga këto kriza të shpeshta identiteti.
Po kështu, është e rëndësishme të dihet se nuk ka kohëzgjatje të përcaktuar në lidhje me këto faza dhe rindërtimin e vetvetes. Secili person ka nevojë për kohë, por nëse ky rregullim, që nuk ndodh, hap edhe më shumë hendekun e dyshimit dhe vuajtjes psikologjike, idealja është të kërkoni ndihmë të specializuar. Megjithatë, le të shohim se çfarë lloje krizash ndodhin zakonisht gjatë ciklit jetësor.
Kriza e identitetit në adoleshencë (dhe pak më gjerë)
Par excellence, kriza e identitetit shfaqet padyshim midis moshës 10 dhe 19 vjeç. Për shkak të kompleksitetit të shoqërisë sonë, kjo tenton të shtrihet edhe në grupin e të rinjve, siç shpjegohet në Journal of Applied Developmental Psychology . Vështirësitë aktuale në tregun e punës prekin këtë sektor të popullsisë.
Karakteristikat: është një nga krizat më të zakonshme, pasi adoleshenca (dhe tani rinia e hershme) është një fazë kyçe në zhvillimin e identitetit. Gjatë kësaj periudhe, të rinjtë eksplorojnë role, vlera dhe besime të ndryshme sociale në përpjekje për të zbuluar se kush janë ata.
Pyetjet kryesore: “Çfarë dua të bëj me jetën time?” “Kush dua të jem?” “Në cilin grup shoqëror i përkas?”
Konfliktet e zakonshme: Presioni nga familja, miqtë dhe shoqëria për të përcaktuar një identitet (personal, seksual, profesional) mund të jetë dërrmues.
Kriza e identitetit profesional
Kriza e identitetit profesional lind në çdo periudhë para moshës madhore të avancuar. Nuk ka rëndësi nëse jeni 20, 30 apo 50 vjeç. Puna përcakton një pjesë të konsiderueshme të personit që mendoni se jeni dhe kjo është problematike nganjëherë. Humbja e një pune ose shfaqja e interesave të reja ju detyron të kaloni periudha komplekse të vetëndërtimit.
Karakteristikat: ndodh kur një person dyshon në identitetin e tij në lidhje me karrierën ose punën e tij. Mund të lindë pas vitesh të gjata në një profesion ose gjatë tranzicioneve të rëndësishme, të tilla si promovimi, papunësia ose ndryshimi i karrierës.
Pyetjet kryesore: “A më përcakton kjo punë?” “A është kjo ajo që dua të bëj për pjesën tjetër të jetës sime?” “A po e kuptoj potencialin tim të vërtetë?”
Konfliktet e zakonshme: ndjenjat e zhgënjimit, zhgënjimit ose mungesës së kënaqësisë në punë, të cilat mund të çojnë në rimendimin e qëllimit profesional.
Kriza gjinore ose e identitetit seksual
Kjo ndodh kur dikush përjeton konfuzion të thellë në lidhje me identitetin gjinor ose orientimin seksual. Këto konflikte shfaqen në çdo fazë të jetës, megjithëse priren të jenë më të zakonshme gjatë adoleshencës dhe moshës së hershme të rritur.
Karakteristikat: është një krizë që i referohet eksplorimit ose pasigurisë për identitetin gjinor ose orientimin seksual. Njerëzit mendojnë se identiteti i tyre nuk përputhet me normat e imponuara sociale ose biologjike.
Pyetjet kryesore: “Kush jam unë për nga gjinia?” “Cili është orientimi im seksual?” “A po jetoj sipas identitetit tim autentik?”
Konfliktet e zakonshme: Mund të ketë një konflikt midis identitetit të brendshëm dhe pritjeve sociale, familjare ose kulturore, deri në atë pikë sa të gjenerojë stres ose ankth të madh emocional.
Kriza e identitetit kulturor
Migrim, kontakt me kultura të ndryshme, ndryshime në mjedisin social, tensione mes traditave dhe modernitetit… Kjo tipologji është një tjetër realitet i heshtur për të cilin flitet pak, por është shumë i përsëritur. Identiteti kulturor është një aspekt i ndjeshëm, i cili varion nga besimet, vlerat dhe zakonet, deri te gjuha. E gjithë kjo është e ndjeshme ndaj një krize personale.
Karakteristikat: Zhvillohet kur ndiheni të ndarë midis identiteteve të ndryshme kulturore, veçanërisht në kontekste migratore ose të globalizuara. Mund të lindë kur e gjithë imagjinata juaj sociokulturore bie në konflikt duke u përplasur me një tjetër.
Pyetjet kryesore: “Ku bëj pjesë?” “Cili është identiteti im kulturor?” “A mund ta pajtoj trashëgiminë time kulturore me shoqërinë në të cilën jetoj?”
Konflikte të zakonshme: ju e perceptoni veten si të huaj në të dyja kulturat dhe, më e keqja, ju mendoni se asnjëri nuk ju pranon ose nuk ju kupton.
Kriza e identitetit në moshën e mesme
Është një periudhë tranzicioni emocional dhe psikologjik që zakonisht përjetohet midis moshës 40 dhe 60 vjeç. Megjithatë, le të kemi gjithmonë parasysh se nuk është normative.
Karakteristikat: Njihet si “krizë e mesit” dhe është një moment në të cilin filloni të vini në dyshim arritjet tuaja, vendimet e marra deri tani dhe madje edhe kuptimin e përgjithshëm të jetës.
Pyetjet kryesore: “A i kam arritur qëllimet e mia?”, “A është kjo gjithçka që dua nga jeta?”, “A duhet të bëj ndryshime drastike para se të jetë tepër vonë?”
Konfliktet e zakonshme: dëshira për ndryshim mund të çojë në vendime impulsive, lënien e punës, prishjen e miqësive ose marrëdhënieve, zhvendosjen në një vend tjetër, etj. Ju i bëni të gjitha këto nga një sens i ripërtërirë qëllimi.
Kriza e identitetit tek të moshuarit
Mosha e vjetër është një periudhë shumë delikate në të gjitha nivelet. Ajo nuk karakterizohet vetëm nga pensionimi ose ndryshimi i roleve shoqërore, por edhe humbja e njerëzve të dashur, përkeqësimi i shëndetit fizik dhe mendor dhe një ndërgjegjësim më i madh për vdekshmërinë. Asgjë nuk është aq e kuptueshme sesa përballja me një krizë personale.
Karakteristikat: në këtë fazë, njerëzit shpesh përjetojnë një ripërcaktim të identitetit të tyre për shkak të ndryshimeve të mëdha, për të cilat ata nuk janë gjithmonë të përgatitur. Ndonjëherë nga jashtë mund të supozojmë se diçka si pensioni duhet të jetë shumë pozitive. Por jo të gjithë e përjetojnë atë në të njëjtën mënyrë. Ka nga ata që përjetojnë ndjenjën e pavlefshmërisë.
Pyetjet kryesore: “Kush jam unë tani që nuk punoj më?” “A jam ende i dobishëm?” “Cila është trashëgimia ime?”
Konfliktet e zakonshme: mungesa e qëllimit, vetmia dhe vështirësia për t’u përshtatur me një jetë të re pa përgjegjësi të mëparshme profesionale ose familjare.
Kriza ekzistenciale e identitetit
Nëse po pyesni se çfarë është dhe si të njohësh një krizë identiteti, një nga sferat e saj më karakteristike janë problemet ekzistenciale. Është një gjendje dyshimi dhe shqetësimi të thellë në të cilin një person vë në dyshim kuptimet, qëllimin dhe vlerën e tyre në jetë.
Karakteristikat: Kjo tipologji mund të ndodhë në çdo fazë, por zakonisht intensifikohet në kohë humbjesh, dështimesh ose ndryshimesh të rëndësishme.
Pyetjet kryesore: “Cili është qëllimi i jetës ?”, “A ka kuptim ajo që bëj?”, “Si përshtatem në univers?”
Konfliktet e zakonshme: ndjenjat e zbrazëtisë, dëshpërimit ose nihilizmit mund të lindin kur nuk gjeni përgjigje të qarta për pyetjet ekzistenciale.
Si të trajtohen këto situata?
Shumicën e kohës do të jeni në gjendje t’i përballoni vetë sfidat e krizave të identitetit. Për ta bërë këtë, duhet të shikoni nga brenda dhe të lidheni me nevojat tuaja autentike. Normalizimi i këtij procesi dhe promovimi i ndryshimeve që meritoni në këtë fazë të re të jetës do të jenë mjetet tuaja më të mira. Merrni parasysh disa këshilla bazë.
Pranojeni atë moment jetësor
Lërini vetes kohën e nevojshme: përballja me këtë realitet psikologjik nuk është një hap i shpejtë. Jepini vetes kohë për të eksploruar dhe mos nxitoni për të gjetur përgjigje përfundimtare. Mbështetuni te figurat e besuara.
Normalizoni konfuzionin: Është e rëndësishme të kuptohet se konfuzioni i lidhur me krizat e identitetit është i kuptueshëm dhe i respektueshëm. Në fakt, është pjesë e procesit. Supozoni gjithashtu se të mos keni të gjitha përgjigjet në këtë moment është në rregull dhe se ato momente janë një mundësi për rritje.
Riformuloni për të gjetur përsëri veten
Ekziston një strategji mendore që mund të jetë shumë e dobishme për ju. Ai konsiston në riformulimin e vetes, në ndalimin e përqendrimit në të jashtmen (Unë jam puna ime) për të adoptuar një perspektivë të brendshme (unë jam ajo që më frymëzon, ajo që kam pasion dhe më bën të ndihem mirë). Eksploroni personin që jeni nga shqetësimet dhe pasionet tuaja, dhe jo aq shumë nga konventat shoqërore.
Përjetoni vetë-eksplorim të vetëdijshëm
Bëni pyetje të rëndësishme: zbuloni se çfarë dëshironi dhe çfarë ju bën të ndiheni të përmbushur. E gjithë kjo do t’ju ndihmojë të pastroni dyshimet se kush jeni dhe çfarë vlerësoni.
Ditari : Mbajtja e një regjistrimi të mendimeve dhe ndjenjave tuaja mund të jetë e dobishme në njohjen e modeleve, emocioneve të përsëritura dhe fushave të jetës tuaj ku ndjeni një shkëputje.
Reflektoni për vlerat dhe besimet tuaja: bëni një përpjekje për të identifikuar se cilat aspekte të jetës suaj janë të rëndësishme dhe autentike për ju, dhe cilat janë të imponuara ose ndikuar nga të tjerët.
Eksploroni përvoja të reja dhe qëllime të tjera
Vlerësoni qëllimet tuaja aktuale: Rishikoni nëse qëllimet që i keni vendosur vetes janë ende relevante ose nëse keni nevojë t’i modifikoni ato për t’u përshtatur me identitetin tuaj aktual.
Vendosni qëllime të vogla: Filloni me qëllime të vogla, të arritshme që ju ndihmojnë të ndiheni më shumë në kontroll të jetës suaj dhe gjithashtu ju ofrojnë drejtim të qartë.
Largimi nga zona e rehatisë : kriza mund të jetë një shenjë se keni nevojë për ndryshime. Sfidimi i vetes për të përjetuar gjëra jashtë rutinës suaj të zakonshme mund t’ju japë një ndjenjë të përtërirë të qëllimit. Provojeni.
Provoni gjëra të reja: Gjatë një krize identiteti është mirë të eksploroni hobi, aktivitete ose fusha të reja studimi. E gjithë kjo hap dyert për pasionet e rinovuara dhe aspektet e vetes që nuk i kishit marrë parasysh.
Praktikoni kujdesin për veten dhe vëmendjen
Kujdesuni për mirëqenien tuaj fizike dhe mendore: Aktivitete të tilla si ushtrimet fizike, meditimi dhe mbajtja e një diete të ekuilibruar reduktojnë stresin dhe përmirësojnë qartësinë tuaj mendore gjatë krizës.
Vetëdija dhe vetëpranimi: praktikimi i vetëdijes ju ndihmon të jeni të pranishëm dhe të vëzhgoni mendimet dhe emocionet tuaja pa i gjykuar ato. Për më tepër, do të mësoni ta shikoni veten me dhembshuri dhe pranim më të madh në momentin aktual. Nëse mund të përshtateni me këtë teknikë, do të gjeni përfitime të dukshme.
Kur të kërkoni ndihmë psikologjike?
Është e vërtetë që një krizë identiteti është zakonisht një proces i natyrshëm në qeniet njerëzore që i hap rrugën një faze të re të jetës. Tani, ndonjëherë, mund të çojë në gjendje pak më komplekse dhe madje edhe patologjike. Mos u shqetësoni, është shumë e zakonshme të kërkoni ndihmë të specializuar në këto momente. Gjëja më vendimtare është të dini se cilat shenja duhet t’ju bindin se duhet të bëni hapin:
Ide për vetëvrasje.
Ankth i lartë.
Stresi i vazhdueshëm.
Ndjenja e stagnimit.
Ndjenjat e mungesës së shpresës.
Probleme në marrjen e vendimeve.
Ndjenja e vazhdueshme e padobishmërisë.
Shëndeti juaj fizik gjithashtu ndikohet.
Sjellje shumë impulsive ose ndryshime drastike në sjellje.
Cilat terapi janë të dobishme?
Kur përballeni me një krizë personale, kërkoni një profesionist të specializuar. Gjëja më vendimtare është të marrësh një diagnozë të mirë. Shumë herë pas këtyre realiteteve fshihen probleme të tilla si trauma apo depresioni i fshehur. Tani, mbani mend se terapia psikologjike mund t’ju ndihmojë. Është një hapësirë e sigurt ku do të mësoni burime të vlefshme për t’u përmirësuar. Ne rendisim qasjet më të dobishme në këto raste:
Terapia ekzistenciale – fokusohet në ndihmën që ju të gjeni kuptimin dhe qëllimin në mes të pasigurisë ose konfuzionit rreth identitetit tuaj. Kjo terapi eksploron çështje themelore si qëllimi i jetës, liria personale, vdekja dhe përgjegjësia, etj.
Carl Rogers Terapia Humaniste ose e Përqendruar te Klienti – është një qasje që thekson vetë-eksplorimin dhe vetëpranimin. Kjo terapi bazohet në premisën se të gjithë individët kanë një potencial të lindur për rritje dhe vetëaktualizim. Do t’ju udhëheqë të eksploroni nevojat, vlerat dhe qëllimet tuaja pa frikë nga gjykimi.
Shikoni brenda për të riformuluar veten
Në rrugëtimin e jetës do të hasni ndryshime të mëdha, zhgënjime, mundësi, tradhti, zbulime… Të gjitha këto ngjarje do të veprojnë si daltë mbi identitetin tuaj. Ata do t’ju detyrojnë të ndryshoni disa vlera për të krijuar narrativa të reja të brendshme dhe për të bërë transformime në qëllimet tuaja. E gjithë kjo, larg nga të qenit patologjike, është e nevojshme dhe e shëndetshme.
Mos kini frikë nga ardhja e këtyre krizave. Përshtatjet në qëllimet dhe mendimet tuaja lehtësojnë ato tranzicione që i hapin rrugë fazave të reja ekzistenciale. Ky proces do të jetë më i lehtë nëse e bëni me mend, me dhembshuri dhe gjithmonë duke u lidhur me nevojat tuaja të brendshme dhe jo me presionet e jashtme. Gjithashtu, mos hezitoni të kërkoni ndihmë nëse keni nevojë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
