Ju mund të keni frikë të rriteni ose të mos jeni të rinj, ose të dyja në të njëjtën kohë. E vërteta është se kriza e moshës së mesme vuajtur nga shumica dërrmuese e grave dhe gjithashtu nga shumë burra. Në rastin e femrës, shtohet fakti i fillimit të menopauzës dhe simptomat që ajo sjell, fizike dhe psikologjike.
Kjo krizë nuk shfaqet vetëm në ditën kur personi i shuan 40 qirinjtë. Mund të zhvillohet pak më herët ose më vonë. Kur të shfaqet, është koha për të analizuar atë që është bërë deri tani dhe çështjet e pazgjidhura që mbeten për t’u zgjidhur.
Cila është kriza e moshës së mesme?
Është një ngjarje psikologjike që zakonisht u ndodh disa të rriturve midis moshës 40 dhe 60 vjeç. Karakteristika kryesore e tij është reflektimi mbi ekzistencën dhe rivlerësimi i arritjeve dhe qëllimeve . I shtyrë nga vetëdija për fundshmërinë e tyre dhe dëshira për të jetuar një ekzistencë të plotë, personi ndihet nën presion për të modifikuar planet e tij për të arritur qëllimet e tij.
Në këtë moment krize, ata që vuajnë prej saj fillojnë të dyshojnë në drejtimin që kanë marrë në jetën e tyre dhe në qëllimet që i kanë vënë vetes. Kjo pyetje prodhon ankth dhe gjeneron ndryshime drastike në stilin e jetesës. Edhe pse është një proces çorientues, plot emocione të përziera për shkak të pritshmërive të paplotësuara , ai ofron një mundësi të pashembullt për rritje.
Shenjat e krizës së moshës së mesme
Mënyra se si shfaqet kriza e moshës së mesme mund të ndryshojë nga një person në tjetrin. Si e tillë, nuk ka asnjë grup “simptomesh” të miratuara nga shkenca ose nga institucionet zyrtare të shëndetit mendor. Megjithatë, disa shenja që mund të vërehen janë këto:
ankthi
nostalgji
nervozizëm
impulsiviteti
mërzinë
pakënaqësi
ndjesia e vakumit
mungesa e motivimit
trishtim (depresioni)
sjelljet tolerante
lodhje përballë rutinës së zakonshme
ëndrrat e syve për një mënyrë tjetër jetese
mendime të përsëritura për të kaluarën
ndryshime drastike në pamje, marrëdhënie, stil jetese ose sjellje
“Po sikur të kisha (zgjedhja një karrierë tjetër, të kisha fëmijë, të merrja një vendim tjetër)” mendimet e tipit…
Pa dyshim, një nga shenjat më të rëndësishme të krizës së moshës së mesme është nevoja për të qenë sërish “i ri” , pra për të qenë sërish 20 vjeç. Kjo çon në kërkimin e eksperiencave të reja, për të bërë gjëra që nuk kishin mundur më parë për arsye të ndryshme, të vishesh si adoleshente, të frekuentosh bare apo klube etj.
Ky qëndrim i ri ndaj jetës mund të bëhet një zgjim i ri i mrekullueshëm, një motivim që na nxjerr jashtë rutinës dhe pasuron jetën tonë. Por mund të shkaktojë edhe një nostalgji të madhe paralizuese, e cila na bën të fillojmë të mendojmë shumë për atë që ishte, duke harruar se kemi ende shumë gjëra për të bërë.
“Fazat” e krizës së moshës së mesme
Vlen të sqarohet se “fazat” e mëposhtme që do të ekspozojmë nuk njihen nga komuniteti shkencor. Përdorimi që u japim nuk është zyrtar dhe nuk pretendojmë se janë përfaqësues të të gjitha rasteve. Përdorimi i tij është thjesht pedagogjik, në mënyrë që të kemi një ide të përgjithshme të evolucionit të pritshëm të këtij fenomeni.
Shkaktësi: si çdo krizë, ajo fillon me një ngjarje nxitëse, megjithëse ndonjëherë kjo nuk është shumë e dukshme. Disa shkaktarë janë divorci, vdekja e një personi të dashur, papunësia, një sëmundje fatale, pakënaqësia, mungesa e qëllimit.
Reflektimi: personi fillon të mendojë dhe vlerësojë jetën e tij. Rishikoni qëllimet tuaja, mbani mend dështimet tuaja dhe qëllimet që nuk i keni arritur kurrë. Në këtë “fazë” lind një pyetje e thellë për vendimet, marrëdhëniet, profesionin, kuptimin e jetës dhe çdo aspekt tjetër që lidhet me shkas.
Kriza: është faza e konfliktit dhe tensionit të brendshëm. Këtu lindin emocione si trishtimi, keqardhja, zemërimi, ankthi, frika nga e panjohura, pasiguria etj.
Eksplorimi: i shtyrë nga reflektimet dhe konfliktet e tij, subjekti fillon të kërkojë mënyra të reja për të jetuar dhe ndryshuar atë dimension të jetës së tij në të cilën ndihet i pakënaqur. Për shembull, mund të merrni pjesë në aktivitete të reja, të lini marrëdhëniet, të filloni marrëdhënie të reja, të zbuloni pasione të tjera, etj.
Rindërtimi: pas afrimit të qëllimeve të reja, ndryshimit të stilit të jetesës dhe gjetjes së asaj që kërkonte, personi rindërton ekzistencën e tij, merr vendime në përputhje me objektivat ose vlerat e reja dhe përshtatet me to.
Ky proces nuk ndodh në mënyrë lineare siç duket. Në mënyrë tipike, këto “faza” janë të mbivendosura dhe të lidhura. I rrituri mund të shkojë e të kthehet nga një rast në tjetrin dhe të përjetojë emocione, reflektime dhe ndryshime të ndryshme gjatë procesit.
Shkaqet e krizës së moshës së mesme
Arsyet e kësaj krize janë të ndryshme, por më të shpeshtat janë pasiguria, përgjegjësia e tepruar apo rutina. Ata gjithashtu kanë partnerë konfliktualë, duke kuptuar gabimet e bëra, mërzinë ose mungesën e objektivave të qarta. Le të shohim shkaqe të tjera.
Vdekja e një njeriu të dashur – Humbja e një personi të dashur (anëtar i familjes, mik, partner) është një përvojë tronditëse që në moshën e mesme të rritur mund të çojë në fillimin e krizës së moshës së mesme. Vdekja e bën personin të mendojë për fundin e tij dhe kuptimin që po i jep jetës tuaj.
Pensionimi – Dalja në pension është një ngjarje e rëndësishme që përfshin një ndryshim të konsiderueshëm në identitet dhe rutinë. Disa njerëz nuk mund ta shohin veten përtej punës, kështu që tërheqja mund t’i bëjë ata të ndihen bosh dhe të shqetësuar për rolin e tyre të ri në botë.
Divorci – Ky është një tjetër nga shkaqet që mund të përshpejtojë krizën e moshës së mesme.Ndarja nënkupton jo vetëm ndryshim identiteti, por edhe ndryshimin e një strukture të tërë familjare, veçanërisht nëse ka fëmijë. Divorci i bën njerëzit të rimendojnë jetën pa partnerin e tyre dhe të dalin ballë për ballë me të qenit beqar, pas kaq shumë vitesh që kanë jetuar me një person tjetër.
Plakja – Vdekshmëria dhe plakja janë zakonisht një nga shkaktarët kryesorë. Ndërsa subjekti i afrohet moshës së mesme, ata bëhen më të vetëdijshëm për procesin e tyre të plakjes dhe se “koha po mbaron”. Rrjedhimisht, ai fillon të rishikojë jetën e tij dhe të vërë në dyshim atë që ka arritur deri tani.
Ndryshimet në përgjegjësi
Me arritjen e moshës së mesme, si burrat ashtu edhe gratë mund të përballen me sfidën për t’u përshtatur me role të reja që nuk ishin në planet e tyre. Për shembull, kujdesi për prindërit e sëmurë, mësimi me një shtëpi pa fëmijë ( sindroma e folesë së zbrazët ) dhe dinamika e re e familjes, etj. Këto ndryshime mund të gjenerojnë pakënaqësi dhe dyshime për qëllimin e jetës.
Qëllime të paplotësuara – Të arrish të 40-at ose 50-at pa i përmbushur ende ëndrrat që kishe kur ishe i ri mund të jetë shumë zhgënjyese për shumë njerëz. Qëllimet e paplotësuara dhe pritshmëritë e parealizuara janë shkas të fortë për këtë krizë , gjë që i shtyn ata të rimendojnë atë që po bëjnë dhe jetën që po jetojnë.
Socializimi gjinor dhe kriza e të 40-tave
Socializimi i bazuar në gjini do të luajë një rol kyç në krizë, varësisht nga konteksti, machismo dhe patriarkaliteti i një shoqërie. Pra, pritshmëritë e vendosura nga burrat dhe gratë ndikojnë në mënyrën se si ata interpretojnë dhe ndjejnë për jetën e tyre.
Sipas traditës, dhe veçanërisht në kulturat më patriarkale, burrat janë socializuar në forcë, sukses, autonomi dhe vetë-mjaftueshmëri. Në moshën e mesme të rritur, presioni për të demonstruar sukses në karrierën e tyre dhe në sferën financiare (një simbol i pushtetit) mund të shkaktojë një krizë, nëse ata kanë dështuar në atë përpjekje.
Nga ana e tyre, gratë e rritura në shoqëri dhe familje shumë patriarkale edukohen me fokus kujdesin, amësinë, shërbimin dhe vetëmohimin. Në këtë kontekst, një grua që fut këtë model mund të përjetojë një krizë të tillë nëse i arrin të 40-at pa familje.
Megjithatë, falë luftës për barazi gjinore, këto dallime kanë evoluar. Prandaj, është normale që edhe gratë të kenë krizat e tyre sepse nuk po ia dalin mbanë në karrierën e tyre profesionale, sepse nuk janë të vetë-mjaftueshme apo të pavarura etj. Aktualisht, socializimi gjinor nuk e shpjegon plotësisht krizën si më parë.
Qytetarët tani kanë më shumë hapësirë për të personalizuar jetën e tyre, duke e bërë më të komplikuar gjurmimin e një kauze të përbashkët për krizën. Të gjithë e përjetojnë atë për arsyet dhe përvojat e tyre të jetës, pasi secili person është autori i ekzistencës së tij dhe i shqetësimeve të veta.
Sa zgjat kjo krizë?
Nuk ka një kohëzgjatje standarde, por ndryshon nga rasti në rast. Pra, mund të zgjasë nga disa muaj ose javë deri në disa vjet. E gjitha varet nga personi dhe mënyra se si silleni me të.
Ka nga ata që e kalojnë krizën shumë shpejt; Ata janë në gjendje të zgjidhin konfliktin që i gjeneron dhe të krijojnë kuptime, qëllime dhe drejtime të reja me thjeshtësi relative. Ndërsa për të tjerët procesi është më i ngadalshëm dhe më i gjatë, përveç kësaj e shmangin dhe e kanë të vështirë të përballen me sfidën që u propozon kriza.
Kapërcimi varet gjithashtu nga variablat kontekstualë. Për shembull, nëse personi merr mbështetje nga familja dhe miqtë, ose nëse është në shëndet të mirë mendor dhe fizik, ai mund të shërohet më shpejt. Po kështu, stabiliteti ekonomik dhe disponueshmëria e burimeve luajnë një rol të rëndësishëm në menaxhimin e krizës.
Çfarë mund të bëni përballë kësaj krize?
Është thelbësore të mbash një qëndrim pozitiv. Nuk ka rëndësi nëse të bëjnë të vëresh se tashmë je “më i madh”, është mirë të dish se mosha sjell përvojë, anekdota dhe njohuri. Keni ende shumë vite përpara, nuk ia vlen t’i shpenzoni duke vuajtur.
Mos harroni të shijoni. Përvoja e rritjes dhe kalimit të shumë problemeve ju bën edhe më interesant dhe më të përgatitur për atë që vijon. Do të keni vetëkontroll më të madh dhe do i dini pasojat e veprimeve tuaja. Mos harroni se koha më e mirë është këtu dhe tani. Më poshtë po ju lëmë sugjerime të tjera.
1.Rishikoni qëllimet tuaja – Siç e dini tashmë, kjo krizë mund të jetë pasojë e dështimit për të arritur qëllimet. Është e nevojshme, pra, që të kaloni disa momente për të vlerësuar objektivat dhe vlerat tuaja. Bëni një listë të qëllimeve dhe vlerave tuaja aktuale dhe krahasojini ato me ato që keni pasur më parë. Tani, pyesni veten nëse ato që keni aktualisht pasqyrojnë vërtet atë që dëshironi dhe çfarë ka rëndësi për ju. Nëse jo, është koha për t’i ripërcaktuar ato.
2.Mbroni shëndetin tuaj – Niveli i stresit, ankthit, shqetësimit apo trishtimit që mund të përjetoni gjatë kësaj periudhe ndikon në shëndetin tuaj. Prandaj, ju sugjerojmë të ndryshoni zakonet tuaja dhe të bëni aktivitete që përmirësojnë shëndetin tuaj mendor dhe fizik. Ushtroni , meditoni, flini mjaftueshëm, shprehni emocionet tuaja, kaloni kohë me miqtë dhe familjen tuaj, shkoni në terapi , etj.
3.Lidhuni me hobet tuaja – Gjeni kohë për të bërë ato hobi që keni harruar. Lidhuni me atë që ju pëlqen akoma. Nëse nuk i pëlqeni aktivitetet që ju kanë pëlqyer më parë, atëherë është koha për të eksploruar të tjerët. Provoni një hobi të ri, si të ecni, të kërceni, të bëni teatër ose sport, të bëni aktivitete artistike…
4.Kujdesuni dhe ushqeni marrëdhëniet tuaja – Marrëdhëniet kuptimplote me miqtë dhe familjen janë një burim i paçmuar mbështetjeje ndërsa lundroni në këtë krizë. Kërkoni strehim tek ata dhe kaloni kohë cilësore me ta për të forcuar lidhjen. Organizoni takime për të folur, për të hapur dhe për të kërkuar këshilla . Lëreni veten të ndihmoheni dhe të kujdeseni edhe prej tyre.
5.Pranoni ndryshimin – Përqafoni të tashmen dhe ndryshimet që po ju sjell. Pranojeni atë që ndodh, por mos e dorëzoni veten ndaj saj, përkundrazi, kërkoni një mënyrë për t’u përmirësuar. Praktikoni mirënjohjen në mënyrë që të mos përqendroheni aq shumë në atë që ju mungon . Shkruani për atë që po përjetoni dhe se si kjo mund t’ju ndihmojë të rriteni si person.
A ka vërtet një krizë të moshës së mesme?
Deri në këtë pikë, ne e kemi konceptuar termin “krizë e moshës së mesme” bazuar në njohuritë popullore që janë shpërndarë nëpër media, seriale dhe filma. Por çfarë thotë shkenca dhe kërkimet për këtë?A përjetojnë vërtet një krizë njerëzit kur arrijnë moshën e mesme?
E vërteta është se kërkimet nuk e mbështesin këtë krizë ose nuk e njohin atë si një fenomen universal. Një studim i publikuar në Motivation and Emotion tregon se vetëm 26% e njerëzve mbi 40 vjeç e kanë këtë krizë. Për më tepër, nuk shfaqet si pasojë e moshës, por e ngjarjeve të rëndësishme.
Ekspertët e zhvillimit të moshës së mesme ripohojnë se “kriza e moshës së mesme” mund të ndodhë në çdo kohë gjatë moshës madhore, pasi shkaktari i saj nuk është mosha , por ngjarje të pavarura prej saj si humbja e një pune, sëmundje, vështirësi ekonomike, ndër të tjera.
Kjo krizë e famshme është më shumë një ndërtim social, i nxitur nga industria e argëtimit, sesa një përvojë normative. Është e rëndësishme ta mbani parasysh këtë, sepse, siç theksoi Margie Lachman në vitin 2015 , promovimi i saj mund të çojë në një profeci vetëpërmbushëse. Për më tepër, thotë studiuesi, mund të përdoret si një justifikim për sjellje të këqija dhe të gjenerojë diagnoza të gabuara.
Kriza: një periudhë reflektimi
Në këtë artikull, kemi mësuar se, pavarësisht mungesës së mbështetjes empirike, “kriza e moshës së mesme” është një term që përdoret për të folur për një periudhë introspeksioni dhe reflektimi të thellë, ku personi vë në dyshim aspekte të ndryshme të jetës së tij. Nuk ka një kohëzgjatje të caktuar ose shkaqe universale.
Është e nevojshme ta shfrytëzojmë atë si një mundësi për t’u rritur dhe për të rizbuluar atë që ka vërtet rëndësi. Falë saj, disa njerëz kanë mundësinë të pasurojnë jetën e tyre dhe të jetojnë me mençuri më të madhe. Çdo krizë shënon një para dhe pas që e bën ekzistencën tonë më të plotë. Thjesht duhet të dini se si të përfitoni prej tyre.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
