Kujtesa është një aftësi që shumica e njerëzve e nënvlerësojnë, por me teknika të duhura ajo mund të përmirësohet në mënyrë të jashtëzakonshme. Një nga mitet më të zakonshme rreth kujtesës është besimi se disa njerëz thjesht lindin me kujtime më të mira se të tjerët. Kjo nuk është e vërtetë. Kujtesa është një aftësi që mund të mësohet dhe të përmirësohet me praktikë dhe metoda të përshtatshme.
Një nga teknikat më efektive për përmirësimin e kujtesës është vizualizimi. Kjo teknikë përfshin krijimin e imazheve mendore për informacionin që dëshirojmë të mbajmë mend. Krijimi i këtyre imazheve e bën më të lehtë rikujtimin e informacionit më vonë. Për shembull, nëse po përpiqesh të mbash mend një listë blerjesh, mund të krijosh një imazh në mendjen tënde ku secili artikull i listës është i vendosur në mënyrë të veçantë dhe të qartë.
Një tjetër metodë e fuqishme për përmirësimin e kujtesës është Metoda e Loci. Kjo është një teknikë e lashtë që përfshin vendosjen mendore të informacionit në vende të njohura. Për shembull, mund të imagjinosh një dhomë të shtëpisë tënde dhe të lidhësh pjesë të ndryshme të informacionit me objekte të ndryshme në atë dhomë. Kjo ndihmon në krijimin e një lidhjeje të fortë mendore mes informacionit dhe vendndodhjes, duke e bërë më të lehtë rikujtimin.
Pallatet e kujtesës janë një zgjerim i Metodës së Loci. Duke përdorur këtë metodë, mund të krijosh harta mendore të përpunuara të vendndodhjeve të njohura për të ruajtur dhe organizuar informacionin. Për shembull, mund të imagjinosh një pallat madhështor ku çdo dhomë përmban informacion specifik që dëshiron të mbash mend. Secila dhomë është e ndarë në mënyrë të qartë dhe është e lidhur me informacionin që përmban, duke e bërë më të lehtë rikujtimin kur e viziton mendërisht atë vendndodhje.
Një aspekt i rëndësishëm për të mbajtur mend më mirë është të bësh kujtimet të paharrueshme. Kjo mund të arrihet përmes shoqërimeve të forta dhe humorit. Kur lidhet informacioni me një imazh të gjallë dhe interesant, ai bëhet më i lehtë për t’u rikujtuar. Për shembull, nëse duhet të mbash mend një emër të ri, mund të krijosh një shoqërim të gjallë dhe qesharak me atë emër. Ky lloj shoqërimi krijon një lidhje të fortë mendore dhe emocionale me informacionin.
Kujtesa aktive është thelbësore për ruajtjen e kujtesës afatgjatë. Praktikimi i rikujtimit të informacionit të mësuar është një mënyrë efektive për ta ngurtësuar atë në kujtesën tonë. Duke testuar veten rregullisht mbi informacionin që kemi mësuar, ne forcojmë lidhjet mendore dhe e bëjmë atë më të qëndrueshme. Për shembull, nëse po mëson për një provim, është e rëndësishme të praktikosh rikujtimin e materialit në vend që thjesht ta lexosh disa herë.
Zhvillimi i një rutine të qëndrueshme të praktikës së kujtesës është një hap tjetër i rëndësishëm. Ushtrimet dhe aktivitetet e rregullta ndihmojnë në mbajtjen e kujtesës të mprehtë. Për shembull, mund të përdorësh lojëra mendore dhe ushtrime të kujtesës për të forcuar dhe përmirësuar aftësitë tua mendore. Kjo rutinë jo vetëm që ndihmon në përmirësimin e kujtesës, por gjithashtu ndihmon në mbajtjen e trurit të shëndetshëm dhe aktiv.
Teknikat e kujtesës mund të zbatohen në situatat e përditshme, duke na ndihmuar të mbajmë mend emrat, fytyrat, listat e blerjeve dhe shumë më tepër me lehtësi. Për shembull, kur takon dikë të ri, mund të përdorësh një teknikë vizualizimi për të mbajtur mend emrin e tij duke e lidhur atë me një veçori të dukshme të fytyrës së tij. Kjo ndihmon në krijimin e një kujtimi të fortë dhe të qëndrueshëm.
Një aspekt tjetër interesant i përmirësimit të kujtesës është përdorimi i muzikës dhe ritmit. Studimet kanë treguar se muzika mund të përmirësojë kujtesën dhe përqendrimin. Duke përdorur këngë ose melodi për të memorizuar informacionin, mund të krijosh një lidhje të fortë dhe të këndshme që e bën më të lehtë rikujtimin. Për shembull, shumë njerëz përdorin këngë për të mësuar alfabetin ose rregullat gramatikore në një gjuhë të re.
Gjithashtu, është e rëndësishme të theksohet ndikimi i gjumit në kujtesë. Gjatë gjumit, truri ynë përpunon dhe ruan informacionin e marrë gjatë ditës. Prandaj, gjumi i mjaftueshëm dhe cilësor është thelbësor për ruajtjen dhe përmirësimin e kujtesës. Shmangia e gjumit të pamjaftueshëm mund të ndikojë negativisht në aftësinë tonë për të rikujtuar informacionin.
Një tjetër aspekt interesant është lidhja mes kujtesës dhe mirëqenies emocionale. Studimet kanë treguar se stresi dhe ankthi mund të ndikojnë negativisht në kujtesë. Për shembull, gjatë një ataku paniku, truri ynë mund të jetë i mbingarkuar me emocione negative, duke e bërë të vështirë përqendrimin dhe rikujtimin e informacionit. Mësimi i teknikave të menaxhimit të stresit dhe përmirësimit të mirëqenies emocionale, si meditimi dhe frymëmarrja e thellë, mund të ndihmojë në reduktimin e këtyre efekteve dhe përmirësimin e kujtesës. Praktikat si meditimi jo vetëm që reduktojnë stresin, por gjithashtu përmirësojnë përqendrimin dhe qartësinë mendore, duke e bërë më të lehtë rikujtimin e informacionit.
Një nga shkencëtarët më të njohur në fushën e kujtesës është Dr. Elizabeth Loftus, e cila ka kryer hulumtime të rëndësishme mbi kujtesën dhe rikujtimin e kujtimeve të rreme. Loftus ka treguar se kujtesa jonë është shumë e ndikuar nga faktorët e jashtëm dhe se është e mundur të krijohen kujtime të rreme përmes sugjerimeve të caktuara. Ky hulumtim tregon rëndësinë e metodave të sakta për përmirësimin e kujtesës dhe mbajtjen e informacionit të saktë.
Kur mendojmë për ndikimin e stresit dhe ankthit, është e qartë se gjendjet emocionale mund të kenë një ndikim të madh në aftësinë tonë për të mbajtur mend dhe për të rikujtuar informacionin. Gjatë një ataku paniku, simptomat fizike si rrahje të shpejta të zemrës, frymëmarrje të shpejtë dhe ndjenja e humbjes së kontrollit mund të ndërhyjnë në aftësinë tonë për të përpunuar informacionin në mënyrë efektive. Në këto raste, përdorimi i teknikave të qetësimit, si frymëmarrja e kontrolluar dhe vizualizimi i qetë, mund të ndihmojë në reduktimin e simptomave dhe përmirësimin e përqendrimit dhe kujtesës.
Një teknikë e thjeshtë por efektive për të menaxhuar ankthin dhe për të përmirësuar kujtesën është frymëmarrja diafragmatike. Kur ndiejmë fillimin e një ataku paniku, mund të fokusohemi në frymëmarrjen e thellë dhe të ngadaltë nga barku, duke numëruar ngadalë deri në katër ndërsa marrim frymë dhe deri në katër ndërsa nxjerrim frymën. Kjo teknikë ndihmon në qetësimin e sistem nervor dhe rikthen një ndjenjë kontrolli, e cila është e dobishme për të përmirësuar përqendrimin dhe aftësinë për të rikujtuar informacionin. Për shembull, nëse po përpiqesh të kujtosh një listë të gjatë detyrash gjatë një momenti stresues, ndalimi për disa minuta për të praktikuar frymëmarrjen diafragmatike mund të të ndihmojë të qetësohesh dhe të rikujtosh informacionin me më shumë saktësi.
Një tjetër metodë e dobishme është përdorimi i teknologjisë së realitetit të shtuar (AR) dhe realitetit virtual (VR) për të krijuar ambiente të qeta dhe të kontrolluara mendore. Këto teknologji mund të përdoren për të simuluar mjedise relaksuese, të cilat ndihmojnë në uljen e stresit dhe përmirësimin e kujtesës. Për shembull, përdorimi i një aplikacioni VR që të vendos në një plazh të qetë ose në një pyll të gjelbër mund të ndihmojë në qetësimin e mendjes dhe përmirësimin e aftësisë për të mbajtur mend.
Gjithashtu, është e rëndësishme të kujdesemi për shëndetin tonë të përgjithshëm fizik dhe mendor. Ushtrimet e rregullta fizike jo vetëm që përmirësojnë shëndetin kardiovaskular dhe fuqinë fizike, por gjithashtu përmirësojnë funksionimin kognitiv dhe kujtesën. Studimet kanë treguar se aktiviteti fizik rrit prodhimin e faktorëve neurotrofikë, të cilët ndihmojnë në mbajtjen dhe rigjenerimin e qelizave të trurit. Për shembull, një studim i kryer nga Dr. John Ratey, profesor i klinikës së psikiatrisë në Shkollën Mjekësore të Harvardit, tregon se ushtrimet aerobike të rregullta mund të përmirësojnë ndjeshëm kujtesën dhe funksionimin njohës.
Në aspektin e menaxhimit të ankthit dhe stresit, një teknikë shumë e njohur dhe efektive është meditimi i vëmendjes (mindfulness). Meditimi i vëmendjes ndihmon në fokusimin e mendjes në momentin e tanishëm, duke reduktuar stresin dhe përmirësuar qartësinë mendore. Kjo praktikë përfshin përqendrimin në frymëmarrje dhe vëzhgimin e mendimeve dhe ndjenjave pa gjykim. Për shembull, duke marrë disa minuta çdo ditë për të praktikuar meditimin e vëmendjes, mund të përmirësosh ndjeshëm aftësinë për të menaxhuar stresin dhe për të përmirësuar kujtesën.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
