A keni vënë re ndonjëherë se kur flisni me dikë, ai shmang t’ju shohë? Apo ndoshta je nga ata që, pa e menduar shumë, shikon larg duke folur? Ky gjest, sa i zakonshëm aq edhe keqinterpretuar, shpesh gjeneron pyetje të pakëndshme: “Pse nuk po më shikon?”, “A po më fsheh diçka?”, “A ndihet inferior?” Shpesh, ajo që do të thotë të shikosh larg kur flet ka të bëjë më shumë me mënyrën se si i menaxhon emocionet ose përpjekjen që duhet për të shprehur atë që mendon me fjalë.
Kuptimi i këtij gjesti na ndihmon të kuptojmë se gjuha joverbale gjithashtu shpreh ndjenjat, ritmet e brendshme dhe stilet e komunikimit. Nuk ka të bëjë gjithmonë me evazion, pandershmëri apo mosbesim. Mund të jetë e zakonshme në situatat kur dikush ndihet i frikësuar, është nën presion ose ka frikë nga gjykimi i tjetrit. Në këtë artikull, ne do të shqyrtojmë se çfarë ka zbuluar psikologjia për këtë sjellje dhe si mund ta interpretojmë atë me ndjeshmëri më të madhe dhe më pak gjykim.
Drojë – A jeni ndjerë ndonjëherë kaq nervoz para dikujt që preferoni të shikoni në dysheme ose anash për të vazhduar të flisni? Nuk është rastësi. Sipas Institutit të Neuroshkencave të Aplikuara (INA), emocione të tilla si ndrojtja , siklet, apo edhe faji mund të bëjnë që një person të shmangë kontaktin me sy gjatë një bisede. Kjo është shumë e zakonshme në situata të cenueshme: kur flisni me një figurë autoriteti, takoni një person të ri ose keni të bëni me një temë të pakëndshme. Për dikë që është i turpshëm, mbajtja e shikimit të dikujt mund të jetë dërrmuese, sikur personi tjetër mund të shohë gjithçka që ndjen. Ai me të vërtetë nuk fsheh asgjë, por kërkon një siguri të brendshme . Në këto momente, gjëja më e vlefshme është të ofrosh mirëkuptim dhe jo presion.
Çrregullimi i ankthit social – Për ata që jetojnë me çrregullim ankthi social (SAD) , shikimi i ngulur në një person tjetër shkakton një shqetësim që është e vështirë të shpjegohet . Nuk është mosinteresim apo mungesë edukimi, por një reagim i pavullnetshëm i trupit. Kontakti me sy shkakton një valë nervozizmi, tensioni dhe frike që është e vështirë të menaxhohet. Kjo është për shkak se amigdala – pjesa e trurit që zbulon rrezikun – mund të aktivizohet intensivisht nga një vështrim, duke e interpretuar atë si një kërcënim. Imagjinoni të jeni në një festë dhe të ndjeheni sikur të gjithë po ju shikojnë. Edhe nëse askush tjetër nuk e bën këtë, mendja juaj i interpreton shikimet si një vlerësim të vazhdueshëm. Sipas një rishikimi të publikuar në Current Psychiatry Reports, ankthi social kombinon hipervigjilencën me shmangien emocionale: Jeni në kërkim të kritikave të mundshme, por në të njëjtën kohë bëni çmos për të shmangur situatat ku mendoni se mund të gjykoheni.
Në këtë kontekst, shikimi nga ana tjetër bëhet një formë e vetërregullimit emocional . Kuptimi i kësaj ndryshon krejtësisht këndvështrimin tonë; Ky gjest, shpesh i keqinterpretuar, mund të jetë një shenjë e gjithë përpjekjes që një person bën për t’u lidhur, në mënyrën e vet.
Çrregullimi i spektrit të autizmit – Për njerëzit në spektrin e autizmit , kontakti me sy ndihet shumë ndryshe nga ajo që përjetojnë shumica e njerëzve. Hulumtimet e publikuara në Scientific Reports sugjerojnë që truri juaj përpunon shprehjet e fytyrës më intensivisht, gjë që mund të çojë në një ndjenjë të mbingarkesës shqisore. Prandaj, vështrimi i drejtpërdrejtë i tjetrit mund të çojë në siklet ose shqetësim. Imagjinoni nëse në mes të një bisede dikush ndez një qendër të ndezur përpara jush: të vazhdosh të flasësh dhe të përqendroheni bëhet e vështirë, apo jo? Kjo është ajo që kontakti i zgjatur me sy ndihet për një person me autizëm në shumë raste. Kur ata shikojnë larg, kjo nuk do të thotë se nuk janë të pranishëm, por përkundrazi se po rregullojnë mjedisin e tyre për të marrë pjesë pa u ndjerë të pushtuar.
Pandershmëria – Ekziston një besim i përhapur se nëse dikush nuk ju shikon në sy ndërsa flet me ju, me siguri po fsheh diçka. Dhe ndërsa kjo ide është përforcuar nga filmat, librat dhe madje edhe këshillat popullore, psikologjia sugjeron se nuk është gjithmonë aq e thjeshtë. Ndërsa studimet tregojnë se shikimi larg gjatë një shkëmbimi shoqëror mund të shoqërohet me pandershmëri ose mungesë interesi, është gjithashtu e vërtetë që konteksti emocional dhe personal ndikon në këtë gjest. Në fakt, është sugjeruar se gënjeshtarët më të aftë janë ata që arrijnë të mbajnë kontaktin me sy pa hezitim, pikërisht sepse e dinë se kjo është ajo që pritet nga një person i vërtetë. Pra, a mund të mbështetemi vetëm në sytë tanë për të kuptuar nëse një person gënjen?
Imagjinoni dikë që thotë të vërtetën, por është nervoz ose i frikësuar se nuk do t’i besohet. Ai mund të shikojë në dysheme, të gërvisht fytyrën ose të shmangë kontaktin me sy. Ai gënjen? Jo domosdoshmërisht. Ju mund të përballeni me pasiguri apo edhe me siklet nëse duhet të flisni për diçka të pakëndshme. Në këto raste, shmangia e kontaktit me sy zbulon një emocion që është i vështirë për t’u menaxhuar. Gjykimi i dikujt vetëm nga gjuha e tij vizuale mund të na bëjë të keqinterpretojmë qëllimet e tij të vërteta. Kontakti me sy thotë shumë, po, por mund të fshehë edhe të kundërtën e asaj që ne mendojmë. Prandaj, në vend që të kërkoni të vërtetat në sy, ia vlen të dëgjoni me kujdes dhe të vëzhgoni me ndjeshmëri.
Tregoni respekt ose nënshtrim – Në shumë kultura aziatike, shikimi larg kur flet nuk do të thotë evazion apo shqetësim, por më tepër një shenjë respekti. Kjo shpjegohet në Concordia Journal of Communication Research, e cila detajon se shmangia e kontaktit me sy ose shikimi poshtë është pjesë e gjuhës joverbale që përcjell nderim. Për shembull, në vende si Japonia ose Koreja e Jugut, është e zakonshme të shikosh poshtë kur i përgjigjesh një pyetjeje nga një mësues, shef ose dikush më lart. Në këto kontekste, të parit drejt mund të interpretohet si arrogancë ose sfidë, gjë që bie ndesh me atë se si perceptohet shpesh në Perëndim. Për më tepër, kjo praktikë është shoqëruar edhe me idenë e nënshtrimit. I njëjti studim tregon se, në shumë shoqëri lindore, shikimi poshtë ose larg kur ndërveproni verbalisht është një mënyrë për të treguar respekt, jo për të shmangur dialogun.
Mërzia ose indiferenca – Shmangia e shpeshtë ose e përhershme e syrit mund të konsiderohet një shenjë mërzie ose indiferencë. Ndoshta ju ka ndodhur në një takim të gjatë, në një orë shumë teorike, apo edhe në një bisedë joformale që thjesht nuk ju tërheq vëmendjen: vëmendja juaj fillon të endet dhe vështrimi juaj endet kudo, përveç personit që flet. Në raste të tilla, shikimi larg mund të reflektojë mosinteresim. Sidoqoftë, nëse po ndani diçka me entuziazëm dhe vini re se personi tjetër po ju shmang sytë, shikoni edhe gjestet e tjera: krahët e kryqëzuar, gogësirat e fshehura ose përgjigjet e shkurtra mund të plotësojnë këtë gjuhë joverbale dhe t’ju japin një të dhënë të qartë. Në këtë rast, vështrimi evaziv nuk fsheh emocione të thella, por përkundrazi mungesën e përfshirjes në ndërveprim.
Trishtim – Trishtimi nuk ndihet vetëm, por edhe në trup. Një nga gjestet më të zakonshme – dhe ndonjëherë të keqkuptuara – është shikimi larg. Një studim i botuar në Frontiers in Psychology tregon se kjo ndan një sinjal shmangieje me frikën dhe trishtimin. Në kohë pikëllimi, mbajtja e kontaktit me sy mund të jetë dërrmuese. Ka njerëz që, pa e kuptuar, e ulin shikimin ose e fiksojnë në një pikë të largët, ndërsa përpiqen të shprehin atë që ndjejnë. Nuk është mungesë interesi apo refuzimi ndaj atyre që i dëgjojnë; Këtu, shikimi larg kur flisni do të thotë një mënyrë për të mbrojtur privatësinë tuaj kur emocionet janë të larta. Le të mendojmë për dikë që po kalon një pikëllim ose një ndarje. Ndoshta ai po ju dëgjon me vëmendje, por sytë e tij nuk takohen me tuajin. Në atë moment, ai gjest është një mënyrë e heshtur për të mbajtur veten së bashku brenda. Kuptimi i saj si pjesë e gjuhës emocionale na lejon të shoqërojmë me ndjeshmëri.
Tregimi i reflektimit ose përpunimit të brendshëm – Shikimi larg është një mënyrë për të reduktuar stimujt vizualë që mund të ndërhyjnë në një detyrë mendore. Është sikur sistemi i vëmendjes së trurit të thotë: “Kam nevojë për më pak shpërqendrim që të mendoj më mirë”. Nuk është një reagim emocional, por një strategji e dobishme kur rritet ngarkesa njohëse. Ndodh, për shembull, kur dikush përpiqet të kujtojë një adresë, një datë të rëndësishme ose se si është ndjerë gjatë një momenti të vështirë. Në vend që të shikojë personin me të cilin po flisni, ai i ngul sytë në një pikë të largët. E shohim edhe te studentët të cilët gjatë një prezantimi shikojnë lart në tavan ose në dysheme për të lidhur më qartë idetë e tyre.
Të shikosh larg kur flet gjithashtu komunikon – Edhe pse shpesh shoqërohet me nervozizëm, pandershmëri ose mungesë interesi, shikimi larg kur jeni duke folur nuk është gjithmonë një shenjë negative. Në disa raste, mund të jetë një mënyrë e natyrshme për të përpunuar atë që thoni. Shikimi larg e ndihmon trurin të përqendrohet, të çlirojë tensionin, apo edhe t’i qaset kujtimeve pa presionin e kontaktit me sy. Faktorë të tillë si kultura, personaliteti dhe momenti emocional gjithashtu luajnë një rol. Në disa vende, shikimi në sytë e dikujt për një kohë të gjatë konsiderohet invazive; Në të tjerat, është një gjest afërsie. Për dikë që është i turpshëm, shikimi mund të ndihet si një sfidë e panevojshme, ndërsa për dikë që është i ngarkuar emocionalisht, ndihet si një formë mbrojtjeje.
Prandaj, është e rëndësishme të mos e interpretoni këtë gjest në izolim. Mbani në mend se kontakti me sy është vetëm një pjesë e gjuhës joverbale dhe kuptimi i tij ndryshon në varësi të asaj se kush e përdor atë, si përdoret dhe në çfarë konteksti. Ndonjëherë shikimi larg nuk e ndërpret bisedën, e bën të mundur.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
