Ndonjëherë, pothuajse pa e kuptuar, bëhemi zuzarët e historisë, ujku i madh i keq i Kësulëkuqes. Jemi ai që, ngaqë ka refuzuar të bëjë diçka, ka thënë të vërtetën me zë të lartë ose ka vepruar në përputhje me vlerat e veta, befas bëhet personazhi i keq i tregimit, shkaku për të cilin përralla nuk është rozë dhe nuk paraqet narrativën që donin të diktonin.
Është vërtet e rrezikshme dhe e papërshtatshme të përdoret një dikotomi kaq ekstreme që dallon qartë njerëzit e mirë dhe të këqij. E bëjmë atë aq shpesh sa as nuk e vëmë re. Për shembull, nëse një fëmijë është i bindur, i qetë dhe i heshtur, themi menjëherë se ai është “i mirë”. Në të kundërt, nëse ai ka karakter, është i pafytyrë, i shqetësuar dhe shumë i prirur ndaj zemërimit, nuk ngurrojmë t’i themi me zë të lartë se “është një fëmijë i keq”.
Është sikur shumë prej nesh kanë një skemë të vetë-ndërtuar të hekurt mbi atë që presim nga të tjerët, për atë që e konsiderojmë të përshtatshme dhe të respektueshme, mbi konceptet tona personale të fisnikërisë dhe mirësisë. Kur një nga këta faktorë nuk respektohet, kur një element i vetëm i kësaj recete të brendshme nuk plotësohet, shprehet ose nuk është i pranishëm, ne nuk hezitojmë t’i përkufizojmë të tjerët si të pavëmendshëm, toksik apo edhe “të keq”.
Të jesh ujku i madh i keq në historinë e dikujt është shumë e zakonshme. Megjithatë, në shumë raste është e nevojshme të analizohet personi që është nën kapuçin e kuq.
Kur krijojmë “historitë” tona personale na jep siguri
Kësulëkuqja është një vajzë e vogël e bindur. Ndërsa ecën në pyll, ai e di se nuk duhet të largohet nga rruga e paracaktuar, se duhet të ndjekë rregullat, të veprojë siç janë vendosur. Megjithatë, kur shfaqet ujku, i ndryshojnë këndvështrimet… ai magjepset nga bukuria e pyllit, nga këndimi i zogjve, nga pamja e luleve, nga aroma e asaj bote të re plot ndjesi. Prandaj, ujku në tregim përfaqëson intuitën dhe dimensionin më të egër të natyrës njerëzore.
Kjo metaforë sigurisht që na ndihmon të kuptojmë më mirë shumë nga dinamikat me të cilat duhet të përballemi çdo ditë. Ka njerëz që, si Kësulëkuqja në fillim të tregimit, shfaqin sjellje të ngurtë dhe skematike. Ata kanë brendësuar se si duhet të jenë marrëdhëniet, si duhet të jetë një mik i mirë, një koleg i mirë, fëmija ideal dhe partneri i përsosur. Truri i tyre është i programuar të kërkojë ekskluzivisht këto dinamika dhe uniformitet, sepse kështu ata marrin atë që u nevojitet më shumë: sigurinë.
Megjithatë, kur ndodh disonancë, kur dikush reagon, vepron ose përgjigjet ndryshe nga sa pritej, ata i zë paniku. Kërcënimi dhe stresi pushtojnë. Një mendim i kundërt shihet si një sulm. Një plan alternativ, një refuzim i padëmshëm ose një vendim i papritur perceptohen menjëherë si një zhgënjim dëshpërues dhe si një fyerje e pamasë.
Pothuajse pa e kërkuar, pa e parashikuar apo dashur, bëhemi “ujku i keq” i historisë, në këtë dikush që duke ndjekur intuitën e tij lëndoi qenien e brishtë që ishte nën kapuç.
Nga ana tjetër, ka një aspekt që nuk mund ta mohojmë: shumë herë ne vetë jemi ai kapuçi i vogël që gabojmë duke shkruar historinë tonë. Hartojmë dhe krijojmë plane shumë të sakta se si duhet të jetë jeta jonë, familja jonë ideale, miku ynë më i mirë dhe ajo dashuri e papërsosur që nuk dështon kurrë dhe që na përshtatet në mënyrë të përkryer. Të imagjinosh se na emocionon, shfaqja e saj na jep siguri dhe lufta që gjithçka të ecë ashtu siç kemi planifikuar, na përcakton si njerëz.
Megjithatë, kur historia pushon së qeni një histori dhe bëhet një provë e realitetit, gjithçka shembet dhe menjëherë shfaqet një tufë ujqërish dhe gllabëron fantazinë tonë pothuajse të pamundur.
Të jesh ujk: një çështje guximi
Të jesh ujku i madh i keq në historinë e dikujt nuk është e këndshme. Ndoshta ka arsye konkrete pse jemi apo ndoshta jo. Në çdo rast, kjo është një situatë e vështirë për të dyja palët. Megjithatë, ekziston një aspekt shumë i rëndësishëm që nuk mund ta injorojmë. Ndonjëherë të qenit “djaloshi i keq” në historinë e dikujt na lejonte të ishim “djali i mirë” në vetvete. Ne ishim, për shembull, heroi i aftë për të dalë nga një marrëdhënie stresuese dhe e pakënaqur ose personazhi që pati guximin të shkruante “fundin” e një historie që nuk të çonte më askund.
Para se të bëheni ujqër të zbutur që jetojnë në përralla të pamundura, është më mirë të mblidhni forcë dhe guxim, të dëgjoni instinktet tuaja dhe të veproni me inteligjencë, respekt dhe dinakëri.
Të veprosh sipas parimeve, nevojave dhe vlerave të dikujt nuk është aspak të sillesh me keqdashje. Do të thotë të jetosh duke ndjekur instinktet e tua, duke ditur se në pyllin e jetës të mirat nuk janë gjithmonë plotësisht të mira dhe të këqijat nuk janë gjithmonë plotësisht të këqija. E rëndësishme është të dish të jetosh me autenticitet, pa lëkurë apo kapuç.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
