Ndryshe nga besimi popullor, nuk janë karakteristikat personale si përshtatja dhe aftësitë që na bëjnë njerëz emocionalisht të qëndrueshëm. Vetëvlerësimi, vetëbesimi, janë qëndrime dhe karakteristika që ndërtohen me kalimin e kohës dhe vijnë nga marrëdhëniet e para të fëmijërisë. Në veçanti me prindërit dhe mjedisin (ose kontekstin) familjar.
Sigurisht, nuk është e lehtë për një prind të mbajë një klimë të mirë emocionale familjare, veçanërisht nëse personalitete të forta jetojnë së bashku nën të njëjtën çati ose më keq kur rrezikohet situata martesore. Në fakt, është normale që bashkëshortët të kenë një debat, por ka kufij që nuk duhen kapërcyer, ndaj duhet ditur të kontrollojë zemërimin dhe të shmangë skenat para fëmijëve.
Grindjet, sado normale dhe të kuptueshme, mund të trembin fëmijët të cilëve u mungojnë aftësitë për të analizuar sjelljen tonë ose për të kuptuar shqetësimin tonë. Në sytë e fëmijëve, prindërit janë të rriturit, ata që kanë përgjigjet për çdo gjë… duke i parë ata kaq të “inatosur” mund të shkaktojë brishtësi dhe ndjenja faji, apo reagime të kundërta.
Konflikti martesor në prani të të miturve
Efektet negative në zhvillimin e dhunës që fëmijët thithin brenda shtëpisë janë tepër të nënvlerësuara! Nuk e kam fjalën për dhunën fizike, por për grindjet e dhunshme që fëmijët shpesh dhe me dëshirë detyrohen t’i dëshmojnë si viktima pasive dhe prej të cilave nuk mund të shpëtojnë. Fatkeqësisht, ka ekzistuar gjithmonë besimi i gabuar se dhuna lëndon kryesisht personin ndaj të cilit drejtohet drejtpërdrejt dhe jo ata që i ndihmojnë dhe fakti më shqetësues nga të gjitha është se, shumë shpesh, janë vetë prindërit ata që nënvlerësojnë pasojat e dëmshme të sjelljen e tyre ndaj fëmijëve të tyre.
Si jeton fëmija i prindërve që zihen?
Një fëmijë që rritet në një klimë zemërimi dhe tensioni shpesh harrohet dhe/ose shfrytëzohet, duke pasur parasysh se prindërit janë shumë të zënë me veten, me problemet e tyre, duke përcaktuar se kush ka të drejtë dhe kush është i mirë (dhe kush është i keq) në çift për të kuptuar se cilat janë shqetësimet e djalit – si ato fiziologjike për shkak të moshës, ashtu edhe ato të shkaktuara nga tensioni që ai jeton në shtëpi.
Efektet e konfliktit martesor tek fëmijët
Kur fëmijët dhe adoleshentët janë dëshmitarë të keqtrajtimit dhe dhunës midis prindërve të tyre, ata përjetojnë një frikë të thellë, një terror të humbjes së atyre që janë më të rëndësishëm për ta, sikur çdo herë që duhet të përballen emocionalisht me një vdekje të mundshme. Është një gjendje që gjeneron gjithmonë paqëndrueshmëri të thellë; edhe kur, me sa duket, nuk duket se shfaqin probleme të dukshme, në planin psikologjik ata çlirojnë një dhimbje dhe vuajtje që do t’i shënojë për gjithë jetën.
Natyrisht, efektet janë të ndryshme në varësi të grupmoshës. Për shembull, të sapolindurit nuk janë të vetëdijshëm për grindjen, por kuptojnë klimën e rëndë dhe të vështirë që mbretëron në shtëpi. Ashtu si fëmijët e moshës shkollore deri në moshën 10 vjeç, duke mos kuptuar meritën e zënkave, ndjejnë ankthin dhe ndiejnë problemin. Grindjet e dhunshme në çift para fëmijëve mund të çojnë në zhvillimin e çrregullimeve psikopatologjike, si ankthi i përgjithësuar, sulmet e panikut, çrregullimet e humorit, fobitë dhe një mori problemesh të tjera. Në adoleshencë apo para adoleshencë situata bëhet edhe më e vështirë sepse në këtë fazë djemtë priren të marrin anën e njërit prej prindërve.
Si mund të reagojë një fëmijë përballë grindjeve të vazhdueshme prindërore?
Mund të ndodhë që fëmija, për të tërhequr vëmendjen, të reagojë në dy mënyra diametralisht të kundërta:
1.Krijon probleme të mëdha jashtë shtëpisë (sjellje të pahijshme në shkollë, vandalizëm, përdorim droge) për t’i detyruar prindërit të kujdesen për të, ta “shihin”, të kuptojnë se nuk është mirë, por ndonjëherë edhe ta ndëshkojnë për pamundësia për t’i ndihmuar (fëmijët shpesh ndihen përgjegjës për mirëqenien e prindërve të tyre dhe kultivojnë iluzionin e plotfuqishëm se një ditë do të jenë në gjendje t’i ndihmojnë ata të zgjidhin problemet e tyre)
2.Shumë shpesh, për të mos krijuar probleme apo shqetësime të mëtejshme prindit, ai sillet mirë, luan një rol preciz. Punon sa më shumë për të arritur rezultate të shkëlqyera në shkollë, sport apo fusha të tjera. Qëllimi i tij i vetëm është të bëjë veten të dashur dhe të pranuar dhe për këtë arsye “të shihet” në një kuptim pozitiv, por në këtë mënyrë ai shpesh arrin vetëm të qetësojë prindërit e tij se nuk ka asnjë problem, dhe “shihet” edhe më pak se ata që krijojnë probleme për të tërhequr vëmendjen.
Çfarë dëmi shkakton me kalimin e kohës një fëmijë i rritur me prindër grindavec?
Elementet që duhen marrë në konsideratë janë të shumëllojshme: temperamenti i fëmijës, përsëritja, graviteti, burimet e brendshme të fëmijës, prania e faktorëve të tjerë stresues apo ngjarjeve të jetës. Në çdo rast, dëmi sigurisht që prek disa fusha:
–Në nivel personal: ai nuk ka pasur mundësinë të shijojë një atmosferë paqësore dhe vëmendjen e nevojshme, prandaj djali do të ketë akumuluar një zemërim të konsiderueshëm dhe një ndjenjë pafuqie, vetëbesim të ulët, vështirësi në marrëdhëniet me të tjerët, ndjenja dallimi. prej tyre dhe të pakënaqësisë;
–Në nivelin relacional: ata me karakter introvert do të përpiqen të shmangin konfliktin në çdo mënyrë, duke u bërë një person i dobët që vuan gjithçka për të mos u grindur, ata me një karakter ekstrovert do të bëhen një i rritur agresiv, i cili përpiqet në çdo mënyrë të imponohet pa marrë parasysh këndvështrimin e të tjerëve (siç ka mësuar të bëjë në shtëpi);
–Në nivelin e marrëdhënieve/çiftit: ai do të ndihet i dëshpëruar në gjetjen e një partneri me të cilin të krijojë një çift dhe familje të lumtur, prandaj do të drejtohet të zgjedhë njerëz problematikë me të cilët do të përsërisë të njëjtën dinamikë, ose të zgjedhë partnerë të pamundur sepse ata nuk janë të lirë ose nuk janë të interesuar.
Kjo mund të ndodhë edhe sepse një fëmijë i rritur me prindër të pakënaqur ndihet fajtor që është i lumtur, ndërsa mami dhe babi nuk ishin dhe nuk janë ende.
–Në nivelin relativ/prindëror: sapo fëmija të bëhet baba (ose nënë), ai do të priret, si në të gjitha rastet, të përsërisë gabimet e prindit homolog (të gjinisë së tij) dhe për rrjedhojë të jetë i papërshtatshëm, ose ai do të përpiqet të mos jetë si prindërit e vet dhe do të bëjë gabimet e kundërta me mirëbesim.
–Për sa i përket shëndetit mendor: duke jetuar vazhdimisht në një gjendje zemërimi të përzier me frikë dhe impotencë, ai mund të zhvillojë ankth, çrregullime obsesive-kompulsive, depresion, bulimi, varësi ndaj substancave, çrregullime të sjelljes, çrregullime të personalitetit, me karakteristika të ndryshme në varësi të moshës.
Situata bëhet edhe më e ndërlikuar kur prindërit shqiptojnë frazën klasike: “LE TË QËNDROJMË BASHKË PËR TY!” që për djalin përkthehet: “JETOJMË KEQ PËR SHKAKUN TËND!”
Në fakt, prindërit që qëndrojnë bashkë “për fëmijët e tyre”, përveçse nuk ndahen dhe ushqejnë klimën e tensionit, nuk bëjnë asgjë për t’i garantuar fëmijës së tyre një atmosferë të qetë dhe vëmendjen e duhur, por e bëjnë atë të jetojë mes sherreve dhe tensioneve duke i thënë për më tepër që e gjithë kjo bëhet për të. Ndoshta është e panevojshme të specifikohet se përvoja mëson se një fëmijë që dëgjon të thuhet këtë do të bënte gjithçka për të parë prindërit e tij të ndarë, pasi ai është viktima e parë dhe më e dobët e konfliktit të tyre.
Ky justifikim, i përdorur shpesh nga ata që nuk janë në gjendje të ndahen dhe nuk duan të ndahen (sepse janë në pritje të kompensimit të mësipërm), asgjëson fëmijën që kultivon një ndjenjë të fortë faji ndaj prindërve të cilët po i thonë qartë se, duke përdorur një imazh i zakonshëm, është ai që donte biçikletën dhe tani duhet të pedalojë – ndërsa biçikletën e kërkonin dhe e mbanin ata, të cilët nuk duan ta gjejnë veten në këmbë dhe preferojnë një shalë të pakëndshme ose rrota të sheshta kur zbresin dhe fillojnë të ecin.
Nëse marrëdhënia është e bazuar në grindje, a është më mirë të ndaheni?
Nuk ka përgjigje të drejtë për të gjithë, por ajo që ka rëndësi për një fëmijë është dashuria, një klimë e qetë dhe qartësia.
Çiftet që debatojnë nuk arrijnë të ofrojnë me të vërtetë ndonjë nga këto tre, por ato ofrojnë një situatë prindërore konfuze, të paqartë, të zemëruar, të përqendruar te konflikti, në të cilën fëmija mbetet në prapavijë ose përdoret si mjet nga njëri prind kundër tjetrit.
Kushdo që me të vërtetë mendon se qëndrimi së bashku përfaqëson të mirën e fëmijëve, mund ta harrojë këtë, nëse nuk arrijnë të maskojnë konfliktin dhe t’u ofrojnë fëmijëve një model bashkëjetese mjaftueshëm “të civilizuar”, pavarësisht nga prania e një konflikti të rëndësishëm.
* Dr.Ana Maria Sepe, psikologe, eksperte, studiuese në psikoanalizë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
