Në ditët tona, liria duket shpesh e marrë si diçka e mirëqenë. E themi me siguri: “Jam i lirë të zgjedh, të flas, të veproj.” Por sa shpesh ndalemi të mendojmë për peshën e vërtetë të kësaj fjale? Në momentet më të thjeshta të jetës, si një zgjedhje e vogël për të dalë në park, për të thënë një fjalë ndryshe, apo për të refuzuar një opinion që nuk na përshtatet, qëndron një pjesë e madhe e asaj që quajmë liri.
Në një mëngjes të zakonshëm, kur zgjohemi dhe vendosim të pimë kafenë në heshtje, apo të qeshim lirshëm me një mik, ne po ushqejmë lirinë tonë. Por ky privilegj ka rrënjë të thella në një kohë kur njerëzit nuk e kishin të drejtë as të zgjidhnin përditshmërinë e tyre. Kur shohim historinë, ku shumë breza u ndaluan nga zgjedhje elementare, ku liria ishte një fjalë që shpesh qëndronte në buzë të tyre, por nuk realizohej dot, kuptojmë sa e çmuar është ajo. Psikologu Viktor Frankl, i cili përjetoi torturat e kampit të përqendrimit, shkruan: “Edhe në kushtet më ekstreme, njeriu ka lirinë për të zgjedhur qëndrimin e tij.” Një fjalë që thjesht e lexuar duket e largët, por në realitet ka të bëjë me momentet më të errëta dhe më të vetmuara të njeriut. Një person i burgosur nuk ka lirinë të lëvizë, por mbetet i lirë në atë që zgjedh të jetë brenda vetes. Kjo është liria e thellë, ajo që nuk mund të merret me forcë.
Në jetën e përditshme, liria shpesh kërkon guximin për të thënë “jo”, për të ndjekur një rrugë që mund të mos jetë e lehtë, për të pranuar ndryshimin kur të gjithë rreth nesh kërkojnë konformitet. Në një klasë shkolle, në një familje, apo në një komunitet, individi kërkon të jetë vetvetja, edhe pse nganjëherë ndihet i ngulfatur nga pritshmëritë e jashtme. Historia e vendit tonë na tregon se sa shumë breza kanë luftuar për këtë hapësirë të vogël lirie. Në periudha kur shoqëria ishte e diktuar nga frika dhe kontrolli, liria ishte një ëndërr e largët, por edhe një forcë që i mbante njerëzit gjallë në përditshmërinë e tyre.
Lufta për të fituar lirinë nuk është thjesht një betejë politike, por edhe një luftë psikologjike dhe kulturore për të mbajtur identitetin dhe dinjitetin njerëzor. Sot, ndërsa shohim mundësitë që na ofron jeta moderne, na duhet të kujtojmë se liria nuk është vetëm një gjendje jashtme, por një rrugëtim i përhershëm për të qëndruar të vërtetë me veten dhe me të tjerët. Kur e humbasim këtë liri brenda nesh, nuk na ndihmojnë as ligjet më të mira dhe as teknologjia më e avancuar.
Në përballje me të kaluarën, ku liria shpesh mungonte, kuptojmë më mirë vlerën e çdo zgjedhjeje që bëjmë sot. Duke parë në sytë e një personi që përjetoi robëri, marrim forcë të vlerësojmë edhe më shumë hapësirën tonë të lirë. Sepse, si thoshte Jean-Paul Sartre, “Njeriu është i dënuar të jetë i lirë”, një dëshmi e përgjegjësisë dhe fuqisë që vjen me lirinë.
Për ta përmbyllur, liria është ajo që na bën njerëz të plotë, një përvojë që ndërthuret në çdo moment të jetës sonë, nga zgjedhjet e vogla të përditshme, te ëndrrat dhe veprimet që formojnë të ardhmen. Të kujtojmë historinë dhe të vlerësojmë lirinë e tanishme do të thotë të nderojmë rrënjët tona dhe të ndërtojmë ura të forta për brezat që do të vijnë.
#RevistaPsikologjia
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
