Kritika e ka quajtur si një nga romancieret më të mëdha të kohës, Elena Ferranten. Pas “Mikesha gjeniale”, shtëpia botuese Pegi sjell sagën e dytë napolitane, nën titullin “Mbiemri i ri”. Një roman përpirës, rrëzëllitës, i jashtëzakonshëm, pjesë e një sage epike mbi absurditetin, kompleksitetin dhe bukurinë e qenies njerëzore.
Këta libra kanë gjak vrasjesh dhe menstruacionesh, si edhe lot dhe djersë. Burrat përdorin dhunën kundër grave, dhe gratë kundër burrave. Gratë tradhtohen e tradhtojnë, vetveten dhe të tjerët. Në gjithë shkrimet e Ferrantes ka edhe shumë seks të egër, shpesh jo romantik. Do të ishte e saktë, megjithëse ndoshta thjeshtëzuese, t’i quaja këta libra feministë. Mjafton të thuash që sjellin një hulumtim dhe një intensitet të rrallë në letërsinë bashkëkohore, apo në çfarëdolloj letërsie, të eksplorimit intim, shpesh plot me detaje të dhimbshme, të përjetimit tërësor të të qenit femër, dhe në romanet napolitane, të kompleksitetit të thellë të miqësisë femërore”, vlerëson “The New York Review of Books”.
Në “Mbiemri i ri” Elena rrëfen historinë e jetës së saj e, në mënyrë të tërthortë, edhe atë të Linës, me të cilën është njohur e shoqëruar që në klasë të parë.
Lina Çerulo, e sapomartuar, është tashmë një grua në grackë, e tradhtuar, e poshtëruar, e njëkohësisht e paharrueshme për lexuesit, si një Bovari moderne. Lagjja e varfër dhe e ndotur ku ajo dhe Elena janë rritur bëhet një prani gjithnjë e më e dhunshme, një personazh në një sagë që drithëron me personazhet plot jetë e vërtetësi.
Libri i dytë fillon me martesën e Linës në moshën 16-vjeçare. Në disa skena të hershme e tronditëse, mësojmë se si Lina shndërrohet në Zonjën Karraçi, përmes dhunës e mashtrimit. Fillimisht, Elena mendon se “statusi i bashkëshortes e kishte mbyllur në njëlloj ene të qelqtë”. Më pas, kur burgimi i saj bëhet i qartë, ajo vëren se si gratë e lagjes “hiqeshin zvarrë eshkë të thata, sy e faqe zgavruara, ose më vithet e gjera, noçkat e këmbëve të buhavitura, gjokset e rënda, torbat e pazarit, vocërrakët që u vareshin pas fundeve dhe që u kërkonin t’i merrnin hopa.” Ajo pyet veten se “Kur zinte fill vallë ai shndërrim? Me punët e shtëpisë? Me barrën? Me dajakun?”
“Mbiemri i ri” i referohet shndërrimit të Linës në zonjën Karraçi, por jo vetëm. Siç ndodh rëndom me Ferranten, titulli i referohet edhe Elenës dhe zgjedhjeve të jetës së saj, fort të ndryshuar, larg qytetit të lindjes. Kompromiseve që do të bëjë për të ruajtur një status të ri, aq fort të kërkuar e të ëndërruar, sakrificave shpirtërore që do t’i kërkohen si flijim i ruajtjes së sekreteve e njëkohësisht edhe pamjaftueshmërisë së brendshme që do ta shtyjë gjithmonë drejt Linës, në një ekuilibër rrëqethëses rolesh e modelesh, nga të cilat duket se asnjë nga personazhet nuk mund të çlirohet.
Saga napolitane është botuar në 40 vende të botës dhe deri më sot, ka shitur rreth tre milionë kopje.
Fragmente nga libri
…
Mësuesja kishte ndryshuar pamje, zë, gjithçka, përveç syve dhe tonit të ashpër, njëlloj si atëherë kur i drejtonte një pyetje nga katedra. Atëherë edhe ajo tregoi se kishte ndryshuar, iu përgjigj pa takt dhe tërë agresivitet:
̶ Titullohet Uliksi.
̶ Flet për Odisenë?
̶ Jo, flet sesa e rëndomtë është jeta e sotme. … Thotë që e kemi kokën plot me marrëzi. Që jemi mish, gjak dhe kocka. Që njerëzit njëlloj janë. Që duam vetëm të hamë, të pimë, të pallohemi.
Mësuesja e qortoi si në shkollë për këtë fjalë të fundit dhe Lila i bëri ballë pa iu skuqur faqja, qeshi, aq sa plaka u ngrys edhe më shumë, e pyeti si ishte libri. Ajo i tha se ishte i vështirë dhe nuk i kuptonte të gjitha. …
̶ Mos lexo libra që nuk i kupton, të bën keq.
̶ Ka plot gjëra që të bëjnë keq…
…
I vetmi organizëm gruaje që kisha studiuar me shqetësim përherë në rritje ishte ai rrangallë e shqepues i sime mëje, dhe vetëm ai imazh më cyste, më kërcënonte, më trembte sa herë i imponohej befas timit. Kurse tani m’u shfaqën fare kthjellët nënat e familjeve të lagjes. Ishin nervoze, ishin qejfpaprishura. Heshtnin buzështrënguara e supekërrusura, ose u çirreshin me sharje të rënda bijve që u hanin shpirtin. Hiqeshin zvarrë eshkë të thata, sy e faqe zgavruara, ose më vithet e gjera, noçkat e këmbëve të buhavitura, gjokset e rënda, torbat e pazarit, vocërrakët që u vareshin pas fundeve dhe që u kërkonin t’i merrnin hopa. Dhe, Zot i madh, ishin vetëm dhjetë a njëzet vjet më të mëdha se unë. E megjithatë, dukeshin që u qenë bjerrë tiparet femërore, aq të çmuara për ne vajzat dhe që aq fort i spikatnim me veshje e tualet. Ishin ngrënë nga trupi i bashkëshortëve, etërve, vëllezërve, të cilëve përfundonin t’u ngjasonin përherë e më shumë, nga mundimet apo trokitja e pleqërisë, sëmundjes. Kur zinte fill vallë ai shndërrim? Me punët e shtëpisë? Me barrën? Me dajakun?…
Titulli: Mbiemri i ri
Autore: Elena Ferrante
Përktheu: Agim Doksani
Gjinia: Roman
Shtëpia Botuese: PEGI
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
