Mendimet pozitive mund të jenë po aq irracionale dhe kundërproduktive sa edhe ato negative. Në këtë artikull do të shpjegojmë rëndësinë e ristrukturimit kognitiv dhe rreziqet e të menduarit pozitiv të ndryshuar.
Nga çrregullimi i ankthit social tek dhuna ndërpersonale tek stresi post-traumatik. Dialogu sokratik mbi mendimet irracionale dhe modifikimi i tyre bëhet baza e të gjitha vizitave psikologjike.
Ristrukturimi kognitiv është një nga teknikat thelbësore të çdo trajtimi psikologjik. Duket se ka shkuar përtej kufijve të përcaktuar mirë të rrymave të ndryshme psikologjike, gjithmonë në konflikt me njëra-tjetrën për të demonstruar se cila është më e ligjshme, më e dobishme apo më efektive.
Me ristrukturimin kognitiv, i cili mund të përdoret në bazë të vlerësimeve të psikologut dhe të jetë i dobishëm deri në fund të terapisë, ne përpiqemi të identifikojmë mendimet irracionale të subjektit dhe të gjejmë mendime alternative që mund t’i zëvendësojnë ato. Gjëja më e rëndësishme është që personi të jetë në gjendje të kuptojë ndikimin negativ të mendimeve irracionale në disponimin e tij, mënyrën e të menduarit dhe sjelljen e tij.
Gjatë terapisë së ristrukturimit kognitiv, subjekti do të jetë në gjendje të identifikojë mendimet e tij irracionale dhe t’i zëvendësojë ato me ato më të përshtatshme. Megjithatë, kur bëhet fjalë për analizimin e këtyre mendimeve, njerëzit shpesh ngatërrohen duke menduar mendime pozitive në vend të mendimeve racionale.
Dallimet midis mendimeve irracionale dhe racionale
Mendimet irracionale prodhojnë përgjigje emocionale shumë të pakëndshme. Këto mund të variojnë nga zemërimi në hidhërim te tmerri. Zakonisht, ato zgjasin një kohë të gjatë dhe shprehen duke përdorur terma absolute (për shembull, me përdorimin e ndajfoljeve si “kurrë” ose “gjithmonë”). Nga ana tjetër, këto mendime dhe reagimet që rezultojnë lidhen me atë që një person ka nevojë për të qenë i lumtur; çfarë duhet të bëjë ose të ketë, pra kërkesa të vetëvendosura.
Në shumicën e rasteve, këto janë mendime të paprovueshme dhe të paverifikueshme. Në të kundërt, mendimet racionale janë të verifikueshme dhe gjenerojnë emocione më pak intensive. Në vend të zemërimit, pikëllim; në vend të hidhërimit, dorëheqja; në vend të terrorit, frikës. Në mënyrë tipike, ne nuk përdorim folje urdhërore, por kushte që largojnë mendimet tona nga koncepti i domosdoshmërisë.
Është e rëndësishme të theksohet se zemërimi nuk mund të zëvendësohet nga lumturia, hidhërimi nuk mund të zëvendësohet nga kënaqësia, ose guximi nuk mund të zëvendësojë terrorin. Mendimi racional duhet të jetë realist dhe i përshtatshëm për situatën. Inkuadrimi i tij në terma tepër pozitivë mund ta kthejë atë në një mendim irracional.
Për më tepër, nëse gjatë seancave subjekti interpreton mendimet pozitive si mendime alternative dhe racionale, ai pothuajse me siguri nuk do të jetë në gjendje t’i prodhojë ato. Gjendja e tij e veçantë shpirtërore dhe këndvështrimi negativ do ta bëjnë këtë detyrë shumë të vështirë.
Një shembull praktik i mendimeve irracionale: Patricia pushohet nga puna
Le të imagjinojmë se një grua 40-vjeçare e quajtur Patricia humbet punën e saj në një bankë. Mendimet irracionale që mund të shqetësojnë Patrizinë janë: “Nuk do të gjej më punë”, “Jam i padobishëm”, “Duhet të kisha punuar më shumë” . Siç e kemi parë tashmë, ai përdor terma absolute pa një bazë empirike të demonstrueshme. Për më tepër, e gjithë kjo përjetohet në një kontekst domosdoshmërie dhe detyre.
Me praktikë, Patricia mund të zhvillojë mendime racionale alternative më të përshtatshme si: “Nuk e di nëse do të gjej përsëri një punë, por do të bëj gjithçka që mundem për të gjetur një”; “Kam humbur punën, por kjo nuk më bën njeri të padobishëm, thjesht më pushuan nga puna, por kjo nuk ka të bëjë me vlerën time si person”. Ose, “Unë mund të kisha punuar më shumë orë, por nuk e di nëse kjo është ajo që më bëri të pushohesha”.
Siç mund ta shihni, ai nuk përdor terma absolut dhe nuk nxjerr përfundime të shpejta duke i dhënë vetes etiketa negative për shkak të një ngjarjeje të jashtme.
Të menduarit pozitiv të ndryshuar
Mund të ndodhë gjithashtu që Patricia të mos dijë të zëvendësojë siç duhet mendimet irracionale ose të mos i ketë kuptuar shpjegimet dhe udhëzimet që i janë dhënë. Ai mund të besojë se, në këtë situatë, alternativa e mendimeve irracionale është: “Nesër do të gjej një punë dhe do të fitoj aq sa në bankë”; “Unë jam punëtori më i mirë që ekziston dhe aftësitë e mia i tejkalojnë ato të gjithë të tjerëve” ose “Jam i sigurt që puna me orë të gjata nuk kishte të bënte me shkarkimin tim. Kjo ndodhi vetëm sepse shefi im nuk më pëlqen mua.”
Në kundërshtim me kulturën popullore, të mendosh pozitivisht nuk do të thotë se gjithçka do të shkojë ashtu siç shpreson. Të menduarit në këtë mënyrë fsheh disa kurthe.
Autorë si Barbara Ehrenreich ose Derren Brown na tregojnë për anën negative të të menduarit jashtëzakonisht pozitiv. Ndonjëherë, siç thamë, këto mendime fshehin kurthe. Ata mund të krijojnë keqkuptime bazuar në përfundime që nuk kanë bazë empirike.
Racionale kundër pozitive, diçka për të punuar gjatë terapisë
Është me rëndësi jetike të bëhen gjykimet e duhura. Në mendimet irracionale ato mund të jenë negative (dhe pjesërisht janë), por edhe pozitive.
Ndërsa e para mund të shkaktojë reagime të ekzagjeruara emocionale , të dytat mund të provokojnë reagime intensive kur ato nuk mund të kënaqen sepse bazohen në fakte ose informacione të pavërteta. Në këto raste krijohen pritshmëri të tepërta dhe njeriu mendon në terma absolutë.
Është gjithashtu e rëndësishme që gjatë terapisë t’i kushtohet vëmendje e veçantë pacientit në mënyrë që ai të kuptojë parametrat mbi të cilët bazohet të menduarit racional. Për këtë, rekomandohet që fillimisht seancat të fillojnë me shembuj dhe metafora dhe më pas të punohen në mendimet irracionale të personit.
Prandaj është e rëndësishme që të fillohet duke i ofruar pacientit një trajnim paraprak në mënyrë që ai ose ajo të jetë në gjendje të formulojë, ditë pas dite, mendime alternative në mënyrën më korrekte, efektive dhe të dobishme.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
