Menstruacionet dhe depresioni nuk janë dy realitete të ndara, përkundrazi, ato ndërthuren në mënyra që shpesh mbeten të panjohura, të injoruara ose të normalizuara. E vërteta është se shumë prej njerëzve që përjetojnë ciklin menstrual, përballen jo vetëm me dhimbje fizike, por edhe me përkeqësim të ndjeshëm të shëndetit mendor. Dhe ky nuk është thjesht një episod kalimtar nervozizmi apo një “PMS” i zakonshëm. Ka shumë më tepër në lojë.
Hulumtimet klinike dhe analizat ndërkombëtare tregojnë qartë se cikli menstrual mund të përkeqësojë gjendjet depresive ekzistuese, të diagnostikuara apo jo, dhe madje mund të shërbejë si pikënisje për zhvillimin e tyre. Kjo nuk ndodh vetëm për shkak të hormoneve, por edhe për shkak të një sërë faktorësh të tjerë: biologjikë, hormonalë, kulturorë, mjedisorë dhe shoqërorë.
Në një studim të kohëve të fundit, u vu re se gratë që vuanin nga dismenorre primare (pra dhimbje menstruale që nuk lidhen me ndonjë sëmundje tjetër) kishin një risk më të lartë për të zhvilluar çrregullime depresive. Po ashtu, në Korenë e Jugut, një analizë mbi lidhjen mes çrregullimeve menstruale dhe depresionit evidentoi se gratë që kishin simptoma më të rënda menstruale përjetonin më shpesh shenja të dukshme të depresionit. Statistikat ishin të qarta: gratë me PMS të rëndë kishin dyfish më shumë gjasa të përjetonin depresion; për dismenorrenë e rëndë, rreziku ishte 1.6 herë më i lartë.
Një tjetër studim mes studenteve në Bangladesh tregoi se rreth 45% e tyre kishin simptoma depresive, dhe mbi 30% mund të kategorizoheshin me depresion klinik, shifra që lidhen ngushtë me probleme të ciklit menstrual si dhimbja apo parregullsitë.
Por si ndodh kjo? Çfarë e shpjegon këtë lidhje kaq të ndërlikuar?
Shkencërisht, gratë kanë dyfish më shumë gjasa të vuajnë nga depresioni sesa burrat. Kjo diferencë nuk është thjesht statistikore, por rrjedhojë e ndërveprimit të shumë faktorëve: ndjeshmëria e ndryshme ndaj hormoneve, si serotonina apo estrogjeni; ndryshimet në strukturën e trurit; ndikimi i gjeneve; por edhe faktorë socialë si stresi, izolimi, mungesa e mbështetjes apo përvoja e abuzimit. Kjo ndjeshmëri rritet sidomos gjatë periudhave jetësore si faza para-menstruale, shtatzënia apo periudha para-menopauzës.
Simptomat që lidhen me çrregullime si Çrregullimi Disforik Paramenstrual (PMDD) janë gjithashtu serioze: nervozizëm i papërmbajtshëm, ndryshime humori të theksuara, depresion dhe shqetësime të tjera psikologjike që ndodhin rregullisht para çdo cikli menstrual. Megjithatë, kjo ndjeshmëri dhe ky ndikim mbi shëndetin mendor shpesh nuk trajtohen siç duhet.
Një nga arsyet kryesore është pikërisht kjo: normalizimi i vuajtjes.
Dhimbja, ciklet e çrregullta dhe simptomat e tjera shoqëruese shpesh konsiderohen “thjesht pjesë e të qenit grua”, duke mos u vlerësuar si shenja të problemeve serioze shëndetësore. Kjo vjen si pasojë e një tradite mjekësore dhe shkencore që ka ndërtuar standardin mbi trupin mashkullor, duke anashkaluar kompleksitetin e trupit femëror dhe ndryshimet hormonale që e shoqërojnë. Kjo qasje sjell pasoja të dukshme: gra që nuk marrin trajtimin e duhur, mungesë diagnoze, vonesë në ndërhyrje, përkeqësim të simptomave dhe penalizim në jetë, në punë, në arsim, në marrëdhënie. Nëse kultura e punës apo shkollës nuk i njeh këto probleme si legjitime, personat që vuajnë prej tyre shpesh ndihen të detyruar të heshtin dhe të “durojnë”, duke rrezikuar shëndetin e tyre mendor dhe fizik.
Për më tepër, mungesa e diskutimit publik për këto çështje e bën edhe më të vështirë zgjidhjen e tyre. Në shumë vende, menstruacionet dhe lidhja e tyre me shëndetin mendor vazhdojnë të jenë një temë tabu, e padukshme në debatet politike, në politikat shëndetësore dhe në fondet për kërkim shkencor.
E vërteta është kjo: nuk mund të flasim për shëndetin mendor të grave pa përfshirë ciklin menstrual si një komponent të rëndësishëm. Nuk mund të zhvillojmë trajtime efektive nëse nuk marrim parasysh efektet e hormoneve, dhimbjes dhe presioneve sociale. Nuk mund të presim barazi në shëndet pa barazi në kërkim shkencor dhe në kujdesin mjekësor.
Ka ardhur koha të flasim hapur. Të njohim ciklin menstrual jo thjesht si një funksion biologjik, por si një faktor real që ndikon në mirëqenien mendore të miliona njerëzve. Të kërkojmë trajtime të personalizuara, hulumtime gjithëpërfshirëse dhe politika që nuk lënë askënd pas. Heshtja nuk është më opsion. Dhe as durimi.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
