Në thellësinë e ndërgjegjes njerëzore qëndrojnë dy forca themelore që drejtojnë ndërveprimet tona: dëshira për të njohur dhe mbrojtur të vërtetën, dhe nevoja për të falur dhe për t’u çliruar nga dhimbjet që sjellin gabimet – qoftë ato tonat, qoftë të tjerëve. Shprehja “Duaje të vërtetën, por fale gabimin” përmbledh në mënyrë të thellë një parim psikologjik dhe etik që ndihmon në ndërtimin e mirëqenies mendore, marrëdhënieve të shëndetshme dhe një shoqërie më të drejtë.
Dashuria për të vërtetën, një domosdoshmëri psikologjike
E vërteta është baza mbi të cilën ndërtojmë perceptimin tonë për botën dhe veten. Nga një këndvështrim psikologjik, njeriu ka një nevojë të brendshme për koherencë – një ndjenjë që mendimet, ndjenjat dhe veprimet janë në harmoni me realitetin. Kjo quhet “koherencë e brendshme” dhe është çelësi i një shëndeti të mirë mendor. Sipas teorisë së psikologut Carl Rogers, pranim i së vërtetës – siç është ajo, pa maska – është një element thelbësor për vetë-aktualizimin. Nëse gënjejmë veten, ose refuzojmë të pranojmë të vërtetat e vështira, krijojmë tension të brendshëm që shpesh shfaqet përmes ankthit, fajit apo krizave identitare.
Falja, një çlirim emocional dhe shërim shpirtëror
Ndërsa dashuria për të vërtetën është lidhja jonë me realitetin, falja është mënyra jonë për t’u shkëputur nga e kaluara dhe për të jetuar të tashmen në mënyrë më të lirë. Gabimet janë pjesë e pashmangshme e jetës njerëzore. Psikologjia pozitive dhe terapitë moderne si terapia kognitive-diskonfirmuese (CBT) apo terapia e pranimit dhe përkushtimit (ACT), vënë theksin te pranimi i gabimit dhe procesi i faljes – si për të tjerët, ashtu edhe për veten.
Kur falim, nuk do të thotë që mohojmë të vërtetën apo justifikojmë sjellje të dëmshme. Përkundrazi, falja është një akt i vetëdijshëm që bazohet në njohjen e së vërtetës, por zgjedh të mos mbajë më peshën emocionale të zemërimit apo hakmarrjes. Ky është një akt emancipimi psikologjik që, siç tregojnë studimet, ndihmon në reduktimin e stresit, përmirësimin e shëndetit fizik dhe emocional dhe ndërtimin e empatisë.
Balanca mes drejtësisë dhe mëshirës
Njerëzit shpesh e shohin të vërtetën si të kundërtën e faljes, si të mos mund të bashkekzistojnë. Por në të vërtetë, ato janë dy shtylla që mbështesin një jetë të ndërgjegjshme: njëra e themelon drejtësinë dhe përgjegjësinë; tjetra kultivon mëshirën dhe shpresën. Psikologët socialë flasin për konceptin e drejtësisë restauruese, ku qëllimi nuk është ndëshkimi, por shërimi i dëmit dhe rindërtimi i marrëdhënieve. Ky model bazohet pikërisht në parimin “duaje të vërtetën, por fale gabimin”: thuaji gjërat siç janë, por mos lejo që ato të kthehen në burime urrejtjeje apo ndarje të pakthyeshme.
Të duash të vërtetën do të thotë të jetosh në përputhje me realitetin. Të falësh gabimin është të pranosh njerëzoren dhe të zgjedhësh të ecësh përpara me zemër të lirë. Psikologjia moderne na mëson se vetëm kur bashkojmë këto dy forca, mund të arrijmë qetësinë e brendshme, zhvillimin personal dhe marrëdhënie më të pasura.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
