Është e vërtetë që një fëmijë mund të rritet edhe pa praninë e një babai, por mungesa e tij shpesh lë plagë të thella emocionale që janë të vështira për t’u shëruar.
Në mbarë botën, shumë fëmijë rriten pa një nga prindërit – më shpesh pa babanë. Ky fenomen është veçanërisht i përhapur në vendet e Amerikës Latine, ku shkalla e braktisjes nga babai është ende shumë e lartë. Shkaqet janë të shumta: për disa, kjo lidhet me varfërinë, papunësinë dhe problemet sociale; për të tjerë, është çështje kulture – në disa vende, braktisja e fëmijëve nga babai shihet si normale apo e pranueshme. Kjo ndodh veçanërisht kur bëhet fjalë për shtatzëni të padëshiruara, veçanërisht në moshë të re, ku përgjegjësia për fëmijën shpesh mbetet vetëm mbi nënën.
Pse kemi nevojë për një nënë dhe një baba?
Sipas psikoanalizës, dashuria e nënës është e gjithanshme dhe mbizotëruese – në vitet e para të jetës, ajo është qendra e botës për fëmijën. Fëmija është plotësisht i varur prej saj dhe kjo lidhje e ngushtë vazhdon gjatë. Por babai ka një rol të ndryshëm, po aq të rëndësishëm: ai përfaqëson “të tretin” në marrëdhënien simbiotike mes nënës dhe fëmijës. Ai është figura që vendos kufijtë, që sjell realitetin dhe që mëson fëmijën se jeta nuk rrotullohet rreth tij. Babai është simboli i rregullit dhe i sfidës. Ai ndihmon fëmijën të shkëputet nga varësia emocionale dhe të bëhet i pavarur.
Format e ndryshme të mungesës së babait
Ashtu siç ekzistojnë mënyra të ndryshme për të qenë prind, ka edhe forma të ndryshme të mungesës.
Babai plotësisht i munguar: Ai që nuk është prezent as fizikisht, as emocionalisht. Nuk kontribuon ekonomikisht, nuk ndihmon në rritjen e fëmijës dhe nuk merr pjesë në jetën e tij.
Babai emocionalisht i munguar: Ai është fizikisht në shtëpi, por i distancuar emocionalisht. Nuk ndërvepron me fëmijët, nuk i dëgjon, nuk i njeh ndjenjat e tyre – thjesht i sheh si detyrim.
Babai fizikisht i munguar, por emocionalisht i lidhur: Ndonëse i larguar për arsye personale apo familjare, ai ruan kontaktin, interesohet për fëmijën dhe ruan lidhjen emocionale me të.
Pasojat e mungesës së babait
Çdo lloj mungese lë pasoja. Në rastet kur babai është plotësisht i munguar, efektet mund të jenë nga të rënda deri shumë të rënda. Fëmijët që rriten pa figurën e babait shpesh ndihen të braktisur, të paplotësuar emocionalisht dhe pa udhëheqje. Në mungesë të kësaj figure të rëndësishme, fëmija ka vështirësi të zhvillojë pavarësinë, të ndërtojë vetëbesimin dhe të përballet me sfidat e jetës.
Nëse mungesa e babait nuk zëvendësohet me një figurë tjetër mbështetëse, atëherë fëmija rritet me ndjenjën e boshllëkut. Në rastin e vajzave, kjo shpesh përkthehet në mungesë besimi ndaj meshkujve ose, në mënyrë paradoksale, varësi emocionale ndaj tyre, duke përsëritur modelin e braktisjes. Mungesa e babait lë një plagë të thellë, veçanërisht gjatë fëmijërisë së hershme, dhe është e vështirë për t’u mbyllur plotësisht.
Çfarë thotë shkenca?
Një studim i kryer nga Arvelo (2002) tregon se mungesa e figurës atërore shoqërohet me rritje të problemeve emocionale, njohëse dhe gjuhësore, veçanërisht tek djemtë. Kjo lidhet me mungesën e një modeli mashkullor për identifikim. Studimi vë në dukje se fëmijët e braktisur nga baballarët kanë më shumë gjasa të përjetojnë probleme në shkollë, depresion, sjellje rebele dhe vështirësi në komunikim.
Një tjetër kërkim, nga Laura Evelia Torres (2011) në Universitetin Kombëtar Autonom të Meksikës, thekson rolin stimulues të babait. Sipas saj, nëna ofron mbështetje, ndërsa babai sfidon – ai nxit fëmijën të provojë më shumë, të përballet me botën dhe të zhvillojë vetëbesim.
Një vend bosh që nuk mund të zëvendësohet lehtë
Prania e babait nuk është thjesht fizike, por psikologjike dhe emocionale. Ai nuk është vetëm një figurë ndihmëse për nënën, por një element kyç në ndërtimin e identitetit të fëmijës.
Të mos kesh një baba nuk do të thotë domosdoshmërisht që nuk mund të rritesh i/e suksesshëm/me – por mungesa e tij lë gjurmë. Dhe kjo mungesë nuk duhet të injorohet, por të njihet, të kuptohet dhe – ku të jetë e mundur – të shërohet.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
