Në qendër të konceptit të narcisizmit, i emërtuar sipas mitit grek të Narcisit, i cili u dashurua me reflektimin e tij, qëndron Çrregullimi i Personalitetit Narcisist (NPD) – një diagnozë formale e shëndetit mendor e kodifikuar në manuale si DSM-5 (Manual Diagnostik dhe Statistikor i Çrregullimeve Mendore).
Ky nuk është thjesht një nivel i lartë vetëbesimi, por një model përfshirës i madhështisë, nevoja për admirim dhe mungesë empatie, siç e theksojnë shpesh figura kyçe si Otto Kernberg dhe Heinz Kohut, të cilët kanë dhënë kontribute të rëndësishme në psikoanalizën e këtij fenomeni.
Tiparet kryesore
Psikologët dhe psikiatrit theksojnë një grup tiparesh thelbësore që përbëjnë profilin narcisist:
1.Ndjenja madhështore e rëndësisë së vetvetes:
Narcisti ekzagjeron në mënyrë të paarsyeshme arritjet dhe talentet e tij, duke pritur që të njihet si superior pa pasur arritje proporcionale.
Ai është i preokupuar me fantazi suksesi të pakufizuar, fuqie, shkëlqimi ose dashurie ideale.
2.Kërkesa për admirim të vazhdueshëm:
Ekziston një nevojë kronike dhe e tepruar për vëmendje dhe lavdërim. Admirimi i të tjerëve shërben si “ushqim” për egon e tyre të brishtë.
3.Ndjenja e meritimit:
Narcisti beson se meriton trajtim veçanërisht të favorshëm dhe pajtim automatik me pritshmëritë e tij. Ata shpesh ndihen se rregullat vlejnë për të tjerët, por jo për ta.
4.Mungesa e empatisë:
Ky është një tipar thelbësor. Individi narcisist nuk është në gjendje të njohë, të ndjejë ose të identifikohet me ndjenjat dhe nevojat e të tjerëve. Kjo bën që ata shpesh të jenë shfrytëzues ndërpersonal.
5.Shfrytëzimi ndërpersonal:
Ata i përdorin të tjerët për të arritur qëllimet e tyre pa ndjerë faj apo keqardhje. Marrëdhëniet janë shpesh sipërfaqësore dhe funksionojnë për të ushqyer vetëvlerësimin e tyre.
6.Zilia dhe arroganca:
Shpesh janë ziliqarë ndaj të tjerëve ose besojnë se të tjerët janë ziliqarë për ta. Sjellja e tyre është shpesh arrogante ose plot mendjemadhësi.
Maska dhe plaga e fshehur
Është thelbësore të kuptohet se kjo fasadë e madhështisë (veçanërisht te lloji i “narcisizmit të hapur” ose Grandioz) fsheh një vetëvete jashtëzakonisht të brishtë dhe të paqëndrueshme. Siç sugjerojnë shumë studiues, pas arrogancës qëndron një “plagë narcisiste” – një pasiguri e rrënjosur thellë, shpesh e lidhur me përvoja të hershme të dëmtuara të lidhjes. Kjo bën që narcisisti të lëkundet vazhdimisht midis ndjenjës së madhështisë dhe ndjenjave të zbrazëtisë, turpit dhe depresionit. Për të shmangur këtë ndjenjë të padurueshme inferioriteti (që shfaqet te lloji i “narcisizmit të fshehtë” ose Vulnerable), ata ndërtojnë një mbrojtje psikologjike të ndërlikuar që kërkon admirim të vazhdueshëm si një lloj rregullatori i brendshëm i vetëvlerësimit.
Tiparet e një narcisisti nuk janë thjesht një çështje arrogance, por një model i thellë psikologjik i rrënjosur në një nevojë të vazhdueshme për validim dhe një paaftësi për të krijuar lidhje të vërteta empatike. Kjo kërkon një kuptim të nuancuar, duke shkuar përtej pamjes së jashtme sharmante apo dominuese, drejt brishtësisë dhe ankthit që fshihet në thelbin e personalitetit të tyre.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
