Të dhënat nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) e konfirmojnë këtë: kanceri është një sëmundje vazhdimisht në rritje në mbarë botën dhe përfaqëson shkakun e dytë të vdekjeve në nivel global, me 20 milionë diagnoza të reja dhe 9.7 milionë vdekje në 2022. Sipas raportit të fundit nga Shtetet e Bashkuara Agjencia e Kombeve, rastet e reja do të kalojnë pragun e 35 milionë në vitin 2050, duke shënuar një rritje prej 77% krahasuar me vitin 2022.
Shkaqet e kësaj rritjeje nuk janë plotësisht të qarta dhe ndoshta janë të lidhura me faktorë të ndryshëm, që reflektojnë si plakjen ashtu edhe rritjen demografike të popullsisë. Megjithatë, është gjithashtu e vërtetë se disa forma të kancerit janë më të zakonshme se të tjerat (më të shpeshtat janë kanceri i mushkërive, gjirit dhe kolorektalit), duke sugjeruar një ndryshim në ekspozimin e popullatës ndaj disa faktorëve të njohur të rrezikut. Midis tyre, saktëson OBSH, ka edhe ndotjen e ajrit që “është ende një element kyç mes faktorëve të rrezikut mjedisor”.
Kështu ndotja e ajrit ndikon në rritjen e rasteve me kancer
Vitet e fundit, ndoshta të gjithë kemi dëgjuar të paktën një herë për grimcat, grupin e grimcave mikroskopike (pluhurit) të pezulluara në ajrin që thithim. Sipas ekspertëve, dëmin më të madh e shkaktojnë të ashtuquajturat grimca të imta, më të voglat dhe më të rrezikshmet për shëndetin tonë. “Shtyrat e motorëve me naftë janë një nga burimet kryesore të këtyre grimcave – shpjegoi Dr. Emmanuel Ricard, zëdhënës i Ligës Franceze kundër Kancerit – . Grimcat më të imta mund të udhëtojnë poshtë mushkërive në alveolat pulmonare, qese të vogla të vendosura në fund të strukturës së pemës së frymëmarrjes të mushkërive, ku gjaku shkëmben oksigjen dhe dioksid karboni gjatë procesit të thithjes dhe nxjerrjes.
Prania e këtyre grimcave të vogla aktivizon qelizat që mbrojnë trupin tonë, duke shkaktuar inflamacion. “Kjo përfundon duke shkatërruar qelizat e indeve të cilat, në vend që të vazhdojnë të riprodhohen në mënyrë të shëndetshme, do të fillojnë të “mosfunksionojnë”, duke u bërë kanceroze – tregoi Ricard –. Këto qeliza kanceroze do të shumohen dhe do të formojnë një tumor.”
Faktorët e tjerë të rrezikut të treguar në raportin e OBSH-së nuk lidhen me ndotjen e ajrit, por lidhen me aspektet socio-ekonomike dhe të zhvillimit. Këto përfshijnë pirjen e duhanit, konsumimin e alkoolit dhe obezitetin. Megjithatë, vëren Dr. Ricard, do të ishte gabim t’i konsideronim këta faktorë individualisht. Një person i ekspozuar ndaj më shumë faktorëve do të ketë një rrezik më të madh për të zhvilluar kancer, tha eksperti, duke nënvizuar se si njohuritë ekzistuese mbi efektet në shkallën e kancerit që duhani dhe alkooli mund të kenë së bashku mund të zbatohen edhe diku tjetër. “Kështu ne ishim në gjendje të gjenim, në rastin e kancerit të mushkërive, gjene që prekeshin sa më shumë nga cigaret dhe nga ndotja e ajrit.”
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
