Nga Alketa Burimi
Ndodhi krejt papritur. Po dëgjoja një regjistrim të vjetër nga një studio ku ai kishte folur dikur, dhe zëri i Mirush Kabashit — me dridhjen dhe lotin e tij — më preku thellë. Në atë çast, zemra m’u drodh dhe ndjeva sikur diçka u hap brenda meje. Mora letrën dhe penën për të shkruar… por sapo nisa, u ndala. Thashë me vete: A nuk bashkëbisedojmë më mirë? Sepse atëherë e kuptova se nuk po shkruaja vetëm për të, por me të.
Ky është një bashkëbisedim i shpirtit tim me frymën e Mirush Kabashit. Ai nuk vdiq — ai u kthye në zë që nuk hesht. Sepse ka njerëz që, edhe kur largohen, vazhdojnë të rrojnë në ndërgjegjen tonë si zëra të pashuar të së drejtës.
Në një kohë kur dinjiteti tregtohet lirë, ai e mbajti lart — si flamur që nuk i përkulet askujt.
Unë
Mbrëmja më thirri të shkruaj për dinjitetin — si një emër që nuk shuhet, por që qëndron thellë me ne. Monologu yt për dinjitetin më frymëzoi, o i madhi artist i kombit tonë. Nuk më njeh. Dhe sot, nuk të flas si kalimtare e rastit. Të flas si një shpirt që e ndjen zërin tënd si thirrje. Zëri yt më drithëron, më ngre peshë kur të dëgjoj, lotët më rrëshqasin në heshtje. Ashtu siç vetëm ti dije ta përcillje fjalën — se ta donte shpirti, o Mirush Kabashi. U ula, penën e mora, por më bukur se ti… nuk mund ta përshkruaja. Pastaj thashë: A nuk bashkëbisedojmë më mirë, ti, atje lart… dhe unë, këtu poshtë — si një dëgjuese e mirë që pret nga zëri yt të dëgjoj?
Unë
Ndihem e përulur para teje, o i nderuar. Sa duartrokitje… sa përqafime… sa dashuri të dha ky popull. Në skena pa fund e shpalose zërin tënd — ai nuk të pyeste, buçiste. Lotët të tradhtonin kur flisje për padrejtësinë, lot me dinjitet, që s’kishin nevojë të bërtisnin. E dinjiteti i popullit tënd të lëvizte zemrën… të vërtetën, në skena brenda e jashtë vendit e thërrisje, se veç ajo të mbushte shpirtin.
Mirush Kabashi
Dinjiteti ka kosto, moj bijë. Jo materiale — por morale. Lum kush di ta mbajë pa u lëkundur,
pa e tradhtuar veten e vet. Dinjiteti, moj bijë, s’është lavdi. Është barra e heshtur që njeriu e mban në shpinë edhe kur gjunjët i dridhen, edhe kur bota i kërkon të ulë kokën. Kush e mban drejt, fiton mbi vdekjen.
Unë
E di. Shumë prej nesh e përçmojnë, sepse nuk dinë ta durojnë. E shesin. E blejnë. Si tregtarë pa ndërgjegje. Për interesa të ngushta, për rehati të shpejta. Kur njeriu e ka motiv dinjitetin,
i duhet të marrë përsipër edhe vuajtjen. Do të thyeja edhe ligjet — për dinjitetin e popullit tim.
Mirush Kabashi
Po ç’të bëjmë, moj bij? “Fjalën time s’e ngrita si armë. E lashë të rridhte, si lot i drejtë që s’ka nevojë të bërtasë.” Të gjeja një të fortë, një të madh, një të pushtetshëm, e t’i kacavirresha pas, për t’u mbrojtur prej tij, dhe për turp — ta përqafoja? Jo, moj bijë! S’e bëja dot.
Unë
Por ti e kishe forcën, se kishe famën. Ishte emri yt që nderonte. Figurën tënde e donin — në foltore, në fjalë, në faqe. Politika, me emrin tënd, do të ruante fasadën si ar. Një mundësi e artë për ty, ndoshta dyert do të hapeshin — do të kishe shumë në dorë. Të priste një botë me vila e dritë false… por ti zgjodhe dritën që shikonte me shpirt. E kush s’i do? Por ti zgjodhe diçka tjetër: të mos kthehesh kurrë në hije. Të jetoje me emrin tënd në skenë, dinjitetin që s’të tradhtoi kurrë. Sepse zgjedhja për të mos u shitur, është vula e lirisë më të madhe. Dhe ti ishe i lirë, Mirush. Jo për atë që kishe, por për atë që nuk pranoje të merrje.
Mirush Kabashi
Dinjiteti është si një gur i heshtur nën ujë, që as lumi nuk e merr me vete. Ai s’matet me para, me famë e pushtet. Ai hesht — me krenari. Kur njeriu e ka motiv dinjitetin, edhe me vuajtjen duhet të udhëtojë. Sepse e njeh mirë vuajtjen — edhe kur fati e përplas në tokë, nga skaji në skaj, ndoshta për një kore buke… ndoshta për një të nesërme më të drejtë. Por që shpirtin — nuk ia prek dot kurrë.
Unë
Ata e përbuzin… sepse janë verbuar nga egoizmi. U është kthyer fytyra në sarkazëm, në përçmim. Dhe paaftësia për të kuptuar — kujtojnë se u është bërë armë e fuqishme. Sa do të doja që t’i thyeja — për dinjitetin e popullit tim.
Unë (vazhdon)
Po ti… Ti jetove me dinjitet. U përule me dinjitet — para popullit tënd. U lartësove me fuqinë tënde. Dhe tani… rri mes të mëdhenjve, atje ku ndodhen ata që i dhanë peshë emrit shqiptar.
Mirush Kabashi
Ah, moj bijë… në atë botë askush s’e kupton, që njeriu rron për dinjitet, dhe jo për fallcitet. Gjuha më e bukur e dinjitetit është buzëqeshja. Dhe kur shpirti të dhemb, buzëqesh, bija ime.
Shiko — në sy. Mos u dridh. Me sy petriti. E lirë. Sepse dinjiteti nuk është veç një hallkë, por edhe një aureol.
Epilog
Dhe kur një njeri largohet me dinjitet, ai nuk vdes — ai bëhet dritë për ata që ende kërkojnë shpirtin në këtë botë. Në zërin tënd, Mirush, u mblodhën mijëra zëra. E tani, zëri yt është brenda nesh — si një fjalë që nuk harrohet.
Amanet
Nëse një ditë, njerëzit do të harrojnë ç’është dinjiteti, le të kujtojnë zërin tënd. Jo fjalët — por mënyrën si i thoshe. Jo duartrokitjet — por zëri që mbante peshë. Sepse ti le pas një emër që nuk u shit. Dhe ky — është amaneti yt më i pastër: “të jetohet me dinjitet, edhe kur dhemb.”
Në kujtim të Mirush Kabashit (1948– Dhjetor2023), zërit që nuk heshti kurrë për dinjitetin e kombit të tij.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
