Dy fjalët – nënndërgjegjeshëm dhe e pandërgjegjshme – përdoren shpesh si sinonime, por ato tregojnë realitete të ndryshme. Nënndërgjegjja përfaqëson më tepër kufirin midis vetëdijes dhe të pandërgjegjshmes, pothuajse një fazë e ndërmjetme midis dy dimensioneve. Është ajo që funksionon jashtë vetëdijes në një nivel më të ulët të vetëdijes. Ne mund ta konsiderojmë nënndërgjegjen tonë si një kompjuter, ai funksionon me të njëjtat rregulla vetëm se ka shumë më tepër aftësi.
Në kohën e lindjes, kompjuteri ynë i trurit nuk përmban programe thelbësore, por vetëm disa programe elementare. Gjatë gjithë ekzistencës sonë, çdo ditë, ne shtojmë kodet e programit në kompjuterin tonë të brendshëm.
Por çfarë ndodh në këtë superkompjuter?
Ne mendojmë se disa gjëra nuk i mbajmë mend dhe i harrojmë. Çfarëdo që kemi parë, dëgjuar, nuhatur, shijuar ruhet në bazën e të dhënave të nënndërgjegjes sonë. Ne kurrë nuk harrojmë asgjë ose më mirë harrojmë vetëm në pjesën e vetëdijshme të mendjes, kurrë në pjesën nënndërgjegjshme.
Teoritë moderne neuroshkencore identifikojnë pjesën më arkaike të trurit në Paleoencefalon, selinë e emocioneve dhe gjithçka nën nivelin e vetëdijes. Këtu funksionon nënndërgjegjja. Në këtë nivel nuk është gjuha logjike dhe konkrete ajo që dikton rregullat, por gjuha që nuk kalon nga racionaliteti, një gjuhë sugjestive dhe ndjellëse. Me gjuhë nuk kuptojmë vetëm atë të fjalës së folur, por edhe gjuhën joverbale dhe parafoljore. Fjala nuk duhet të përmbajë arsyetim, por të kujtojë ndjesi dhe emocione të forta dhe therëse.
Nënndërgjegjja mund të krahasohet me një pengesë gjaku të trurit: struktura që vendos se çfarë duhet të kalojë nga periferia në tru. Në mënyrë të ngjashme, nënndërgjegjja, vendos se çfarë mund të kalojë (cili informacion) nga e pandërgjegjshmja në të vetëdijshmen. Është për të ardhur keq që informacioni që ai “kalon” mund të flasë vetëm për frikë, dhimbje dhe kërcënime. Kjo ka një shpjegim evolucionar: si qenie njerëzore, ne kemi evoluar për të siguruar mbijetesën maksimale, kështu që emocioni i frikës është në gjendje të mbizotërojë mbi përvojat e tjera.
Nënndërgjegjja duket se u bindet në mënyrë të përsosur ligjeve të mbijetesës, megjithatë, në jetën e përditshme, kërcënimet që përjetojmë nuk e rrezikojnë jetën tonë aq shumë sa sensi ynë për veten. Nënndërgjegjja bën gjithçka për të përforcuar aq shumë kërcënimet që na rrethojnë, saqë i sheh (dhe i sinjalizon) edhe kur stimujt e ardhur nuk janë domosdoshmërisht kërcënues, por neutralë. Kështu, individi e lejon veten të qeveriset nga forca që nuk i kupton.
Nënndërgjegjja funksionon në 95% të kohës!
Jeta jonë nuk është drejtpërdrejt rezultat i vullnetit tonë, por ndikohet nga veprimi i nënndërgjegjeshëm, i cili përpiqet t’i rezistojë ndryshimit duke nxitur mekanizmat mbrojtës për të ruajtur status quo-në. Nënndërgjegjja është miliona herë më e fuqishme se vetëdija dhe mendimet që përsërit janë të njëjta si dje e pardje dhe do të jenë të njëjta si nesër, pasi është një regjistrues i thjeshtë që përsëritet vazhdimisht. Mendja jonë thotë “po” ndërsa nënndërgjegjja jonë thotë “jo”.
Që do të thotë se ne kalojmë dy të tretat e jetës sonë (edhe kur flemë) duke menduar për gjëra negative dhe të dëmshme! Ne jemi plotësisht të bindur se jemi arkitektët e veprimeve tona, sjelljeve dhe në vend të kësaj padashur ne jemi viktima të një piloti automatik; na lë vetëm një minimum vullneti të lirë, kur arrijmë të jemi të pranishëm në KËTU dhe TANI.
Pjesa jonë e vetëdijshme dëshiron diçka (dhe punon për ta marrë atë), por nënndërgjegjja jonë e ‘bojkot’ atë. Vetëdija lëviz drejt kënaqësisë, gëzimit, dashurisë, paqes. Nënndërgjegjja, si prioritet, drejtohet për të shmangur dhimbjen dhe për rrjedhojë lëvizjet e diktuara nga frika. Kjo është e vërtetë në çdo kontekst të jetës, nga ai i brendshëm, në atë relacional, në atë të punës. Për çdo problem, diçka brenda krijon një besim bojkoti që vë në dyshim të gjitha synimet tona më të mira: është veprimi i Nënndërgjegjes.
Ky autopilot funksionon përmes sjelljeve shmangëse
Jo gjithmonë, ne jemi dhe mund të jemi të vetëdijshëm për besimet tona vetë-sabotuese, të cilat shumë shpesh janë të trashëguara nga kultura e përkatësisë dhe nga marrëdhëniet familjare. Ana e trishtueshme e “autopilotit” është se ai drejtohet nga dhimbja dhe frika, kështu që edhe kur ne jemi të projektuar drejt një qëllimi shpërblyes, “autopiloti” do të mbizotërojë gjithmonë sepse jeta jonë nuk është pa kërcënime.
Autopiloti bën që sjelljet tona të programohen në mënyrë të pandërgjegjshme për të “shmangur” të gjitha format e dhimbjes, shqetësimit dhe kërcënimit. Po flasim për kërcënime të paprekshme ndaj ndërgjegjes, por jashtëzakonisht të ndjera nga pavetëdija jonë: kërcënimi ndaj vetëvlerësimit dhe identitetit, kërcënimi i braktisjes, kërcënimi për të mos qenë i vlefshëm… këto janë tema që shpesh nuk dalin as në sipërfaqe, por ndërgjegjja udhëheq sjelljet tona.
Këtu po krijojmë skenarin tonë të jetës, fatkeqësisht ky shpesh është plot me pohime kufizuese, si p.sh.: jeta është e vështirë, për të fituar duhet të punosh shumë, dashuria e vërtetë nuk ekziston, nuk mund t’u besosh të tjerëve etj. Ky skenar i brendshëm projektohet jashtë çdo ditë, kështu që pa e kuptuar, ne jo vetëm krijojmë botën që kemi përfytyruar qysh në vitet e para të jetës, por në mënyrë të pandërgjegjshme përvetësojmë edhe të gjitha sjelljet që synojnë të konfirmojnë bindjet tona.
Në fund, ne do të kemi gjithmonë prova të sakta për besimet tona kufizuese dhe do t’i forcojmë ato gjithnjë e më shumë, sepse mjedisi i jashtëm do të bëhet saktësisht në përputhje me to në mënyrë të saktë dhe të paepur. Projeksioni gjeneron perceptimin, domethënë projeksionin mendor të pritjeve se si është bota! Ai në fakt gjeneron rreth nesh një botë që korrespondon me ato pritshmëri ose të paktën e interpreton atë në të njëjtën mënyrë dhe përfundimisht ne perceptojmë atë që kemi projektuar përmes skemave tona mendore.
Për shembull, ata na bëjnë të reagojmë me një sulm zemërimi nëse dikush (edhe nëse është dikush që nuk e respektojmë, apo edhe nuk e njohim) na ofendon ose nuk pajtohet me ne. Përsëri, autopiloti na bën të ndjekim qëllime që nuk kanë më rëndësi vetëm për të ruajtur një koherencë të vetvetes (për shembull, na bën të vazhdojmë marrëdhënie joshpërblyese, projekte pune ose studimi që nuk kanë më arsye të ekzistojnë…), ose na shtyn në drejtim të kundërt me ambiciet tona (na bën të hamë kur duam të humbim peshë, na bën të shmangim ngjarjet shoqërore kur ndihemi vetëm…).
Ristrukturoni nënndërgjegjen
Aq sa duam të çlirohemi nga stresi, nga konfliktet tona psikike dhe problemet tona, ankthet, shqetësimet, pasiguritë, frikërat tona, nënndërgjegjja jonë dëshiron t’i mbajë ato, sepse me to është gjithmonë në luftime dhe për këtë arsye është aktive për të na mbrojtur.
Për fat të mirë është e mundur të ndërhyhet! Një punë e lartë introspektive mund të hapë dyert për zgjidhje, mund të na bëjë ne protagonistët e vërtetë të jetës sonë dhe gjithçka kalon përmes ndërgjegjësimit. Por nëse sapo kemi thënë se është nënndërgjegjja ajo që përbën pengesën tonë metaforike të gjakut në tru, si mund t’i qasemi informacionit që na nevojitet? Duke identifikuar frenuesit emocionalë dhe frikërat që na lëvizin, ne mund të identifikojmë besimet tona sabotuese dhe t’i zëvendësojmë ato me ato fuqizuese. Në këtë drejtim është thelbësore të jemi të vetëdijshëm për faktin se jemi viktima të autopilotit tonë dhe të bëhemi vëzhgues të mirë të vetvetes. Si shkencëtarë fillestarë, duhet të fillojmë me:
- Vëzhgoni dhe jini të vetëdijshëm për reagimet dhe disponimin emocional
- Jini të vetëdijshëm për pikat e forta dhe të dobëta
- Jini të vetëdijshëm për mendimet, paragjykimet dhe zakonet
- Të jemi të vetëdijshëm se si emocionet ndikojnë në mendime
- Vëzhgoni dhe jini të vetëdijshëm se si ndërveprojmë me të tjerët
- Vëzhgoni se si ndikohemi nga ata përreth
- Të jemi të vetëdijshëm për atë që na pëlqen dhe çfarë nuk na pëlqen të bëjmë
Burimi / https://psicoadvisor.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
