Ruajtja e shkathtësisë mendore ndërsa plakemi nuk ka të bëjë vetëm me fjalëkryqet dhe lojërat e kujtesës. Ka të bëjë gjithashtu me heqjen dorë nga disa sjellje që mund të shurdhojnë avantazhin tonë njohës. Zakonet tona dhe zgjedhjet e stilit të jetesës kanë një ndikim të rëndësishëm në shëndetin e trurit tonë dhe disa prej tyre mund të bëjnë më shumë dëm sesa mirë. Por këtu është lajmi i mirë – duke identifikuar këto sjellje të dëmshme, ne i japim vetes mundësinë për t’i ndryshuar ato. Në këtë artikull do të shqyrtojmë disa nga këto sjellje të cilave ju mund të dëshironi t’u lamtumirë.
Lëvizje pa mendje – Në epokën dixhitale, është shumë e lehtë të kapesh në grackën e lëvizjes së pafundme. Pavarësisht nëse janë burime të mediave sociale, faqe lajmesh, apo edhe thjesht kërcim nga një blog në tjetrin, lëvizja e pamend mund të harxhojë orë të tëra të ditës sonë pa e kuptuar as ne. Dhe ndërsa mund të duket si një mënyrë e padëmshme për t’u çlodhur ose për të vrarë kohën, kjo sjellje në fakt mund të ketë një ndikim të dëmshëm në shëndetin tonë kognitiv. Problemi me lëvizjen e pamend është se nuk e angazhon trurin tonë në një mënyrë kuptimplote. Në vend që të përpunojmë në mënyrë aktive informacionin, ne po e konsumojmë atë në mënyrë pasive. Ky lloj angazhimi i cekët nuk stimulon funksionet tona njohëse dhe mund të çojë në letargji mendore me kalimin e kohës. Për më tepër, ekspozimi i vazhdueshëm ndaj ekraneve dixhitale mund të prishë modelet e gjumit – një tjetër faktor kyç në ruajtjen e mprehtësisë mendore. Nëse doni të qëndroni mendërisht të mprehtë me kalimin e moshës, merrni parasysh vendosjen e kufijve rreth kohës para ekranit. Në vend të kësaj, zgjidhni aktivitete që sfidojnë trurin tuaj – lexoni një libër, zgjidhni një enigmë ose mësoni një aftësi të re.
Neglizhimi i aktivitetit fizik – Ushtrimi i rregullt fizik nuk është vetëm i dobishëm për trupin tonë; është gjithashtu jetike për shëndetin tonë kognitiv. Stërvitjet rrisin rrjedhjen e gjakut në tru, gjë që ndihmon në shpërndarjen e oksigjenit dhe lëndëve ushqyese – komponentë thelbësorë për mirëmbajtjen dhe rritjen e qelizave të shëndetshme të trurit. Për më tepër, stërvitja e rregullt stimulon prodhimin e neurotrofinave – substanca që nxisin rritjen dhe mbijetesën e neuroneve. Kjo jo vetëm që ndihmon për të mbajtur trurin tonë të shëndetshëm, por gjithashtu nxit neuroplasticitetin, aftësinë e trurit tonë për t’u përshtatur dhe ndryshuar gjatë gjithë jetës. Pra, nëse keni lënë pas dore stërvitjet tuaja ose keni udhëhequr një mënyrë jetese të ulur, mund të dëshironi ta rishikoni. Një shëtitje në park, një seancë yoga, apo edhe një klasë kërcimi mund të bëjnë mrekulli për shkathtësinë tuaj mendore.
Lënia e stresit të pushtojë – Jeta vjen me pjesën e saj të drejtë të streseve. Afatet, përgjegjësitë, rrethanat e paparashikuara – të gjitha ato mblidhen. Por kur e lëmë stresin të bëhet një prani e vazhdueshme në jetën tonë, ai ndikon në shëndetin tonë kognitiv. Stresi kronik është lidhur me një sërë çështjesh shëndetësore, duke përfshirë rënien njohëse. Është sistemi i reagimit ndaj emergjencave të trupit tonë dhe kur aktivizohet vazhdimisht, mund të na lodhë fizikisht dhe mendërisht. Pra, si ta menaxhojmë më mirë stresin? Një qasje e dobishme është meditimi i ndërgjegjes. Vetëdija mund të theksojë atë që tashmë është brenda nesh – të mirën dhe të keqen. Menaxhimi i stresit në mënyrë efikase është thelbësor për ruajtjen e shkathtësisë mendore ndërsa plakemi. Duke qenë më të vëmendshëm ndaj reagimeve tona ndaj situatave stresuese, ne mund të mësojmë të reagojmë në vend që të reagojmë, duke ruajtur energjinë tonë mendore për gjërat që kanë vërtet rëndësi.
Neglizhimi i vetëdijes – Në botën tonë me ritme të shpejta, është shumë e lehtë të kapesh nga ngutja e jetës së përditshme. Shpesh neglizhojmë rëndësinë e ngadalësimit dhe kontrollit me veten. Kjo neglizhencë e vetëdijes mund të jetë e dëmshme për shëndetin tonë kognitiv ndërsa plakemi. Vetëdija ka të bëjë me përshtatjen me mendimet, emocionet dhe sjelljet tona. Ka të bëjë me të kuptuarit e pikave tona të forta dhe të dobëta, të pranojmë frikën tonë dhe të përballemi me besimet tona kufizuese. Është një komponent thelbësor në ruajtjen e mprehtësisë mendore, sepse na ndihmon të kuptojmë se si përpunojmë informacionin, zgjidhim problemet dhe marrim vendime. Kur neglizhojmë vetëdijen, rrezikojmë të bëhemi reagues dhe jo proaktivë. Ne e gjejmë veten në mëshirën e rrethanave tona, në vend që të marrim kontrollin e jetës sonë. Kjo mund të çojë në ndjenja të pafuqisë dhe stagnimit. Praktikimi i vetëdijes nxit gjithashtu elasticitetin dhe përshtatshmërinë – dy tipare kryesore për ruajtjen e shëndetit njohës ndërsa plakemi. Duke e njohur veten më mirë, ne jemi më të pajisur për të menaxhuar stresin, për të lundruar sfidat e jetës dhe përfundimisht për të mbajtur mendjen tonë të mprehtë.
Injorimi i fuqisë së komunitetit – Si krijesa sociale, ne lulëzojmë në lidhje. Marrëdhëniet dhe komunitetet luajnë një rol integral në shëndetin tonë mendor dhe vitalitetin kognitiv. Megjithatë, në botën tonë gjithnjë e më dixhitale dhe të shkëputur, është e lehtë të harrohet ndikimi i thellë i ndërveprimeve ballë për ballë, miqësive mbështetëse dhe komuniteteve të ngushta në mprehtësinë tonë mendore. Kur izolohemi ose neglizhojmë të krijojmë lidhje domethënëse, rrezikojmë të pengojmë rritjen tonë njohëse. E shihni, komunitetet dhe marrëdhëniet na sfidojnë, na inkurajojnë të mendojmë ndryshe, na ekspozojnë ndaj këndvështrimeve të ndryshme dhe stimulojnë mendjet tona. Ato ofrojnë një rrjet mbështetjeje që mund të na ndihmojë të lundrojmë në sfidat e jetës dhe të ruajmë gatishmërinë tonë mendore. Angazhohuni në biseda stimuluese, merrni pjesë në aktivitete të komunitetit ose bashkohuni në një klub që ju intereson. Mos harroni se ne nuk jemi vetëm në kërkimin tonë për mprehtësi mendore ndërsa plakemi.
Ndjekje pas rehatisë – Është natyra njerëzore të kërkojë rehati. Ne dëshirojmë stabilitet, parashikueshmëri dhe lehtësi. Por nëse duam ta mbajmë mendjen tonë të mprehtë ndërsa plakemi, mund të na duhet të rimendojmë marrëdhënien tonë me rehati. E vërteta është se truri ynë lulëzon në sfida. Kur përballemi me situata, probleme ose përvoja të reja, truri ynë detyrohet të krijojë rrugë të reja nervore dhe të forcojë ato ekzistuese. Kjo stërvitje mendore i mban funksionet tona njohëse në gjendje të mirë. Duke kërkuar vazhdimisht rehati dhe duke shmangur sfidat, ne i mohojmë mendjeve tona mundësinë për t’u rritur dhe përshtatur. Ne biem në rutina dhe modele që mund të jenë të lehta, por që nuk janë stimuluese për trurin tonë. Pra, mos kini frikë të dilni nga zona juaj e rehatisë. Merrni një hobi të ri, mësoni një gjuhë të re, udhëtoni në një vend të ri – çdo gjë që ju sfidon dhe stimulon mendjen tuaj. Nuk bëhet fjalë për ta vështirësuar jetën pa nevojë. Ka të bëjë me të kuptuarit se një nivel i caktuar sfidash është i dobishëm për shëndetin tonë kognitiv.
Mbështetja e tepërt në teknologji – Ne jetojmë në një botë ku teknologjia është bërë pjesë integrale e jetës sonë. Nga telefonat inteligjentë te shtëpitë inteligjente, ne jemi të rrethuar nga pajisje të krijuara për ta bërë jetën tonë më të lehtë dhe më efikase. Por kur fillojmë të varemi nga teknologjia për çdo gjë të vogël, mund t’i bëjmë një shërbim të keq shëndetit tonë njohës. Konsideroni veprimin e thjeshtë të kujtimit të një numri telefoni. Sot, shumica prej nesh i ruajmë të gjitha kontaktet në telefonat tanë dhe rrallë kujtojmë ndonjë numër përmendësh. Edhe pse është e përshtatshme, kjo mbështetje e tepruar në teknologji po i grabit trurit mundësinë për të ushtruar dhe përmirësuar kujtesën tonë. Në mënyrë të ngjashme, përdorimi i GPS për të lundruar kudo mund të dobësojë kujtesën tonë hapësinore dhe aftësitë e lundrimit. Përdorimi i vazhdueshëm i kalkulatorëve për aritmetikë të thjeshtë mund të shurdhër aftësitë tona matematikore mendore. Për ta mbajtur mendjen tonë të mprehtë ndërsa plakemi, është e rëndësishme të gjejmë një ekuilibër. Përdorni teknologjinë si një mjet, jo një patericë. Sfidoni rregullisht trurin tuaj duke praktikuar detyra mendore pa mjete ndihmëse teknologjike.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
