-Të jesh i shkolluar nuk do të thotë të jesh intelektual.
-Mund të jesh lexues por jo intelektual. Dija është diçka më e thellë se informacioni. Dhe sigurisht dija është e paanshme.
-Intelektuali mban qëndrime në shoqëri, ka mendime origjinale, dhe sjell njohuri të reja kreative.
-Intelektualët prirën t’i japin zgjidhje problemit.
-Jo çdokush që del në televizor është intelektual.
-Të jesh profesionist nuk është e barazvlefshme me intelektualizëm.
-Intelekti shpesh konsiderohet të jetë një degë e inteligjencës, që reflekton kryesisht anën logjike dhe racionale.
Një psikolog do mund të thoshte për intelektualin se ka koshiencë të plotë mbi arsyetimin dhe gjykimin e tij për çështjen e trajtuar. Personalisht, një intelektual modern do cilësoja: “Qasja në fusha të ndryshme, dija e thellë në trajtimin e temave, aftësia oratore e shpjegimit logjik duke qenë sa më pranë të së vërtetës, të përkthyera të gjitha këto në krijimtari dhe frymëzim në dobi të shoqërisë. Këtë do e quaja njeri intelektual”.
Nga Anxhela Peza, Psikologe Klinike dhe Këshillimi
Intelektual është ai që përpiqet të përdorë intelektin e tij/saj për të punuar, studiuar, reflektuar, spekuluar ose për të bërë e për t’iu përgjigjur pyetjeve në lidhje me një sërë idesh të ndryshme.
Ka, përgjithësisht, tre përkufizime moderne në punë, në diskutimet rreth intelektualëve.
Së pari, “intelektualët” si ata të përfshirë thellë në ide, libra, në jetën e mendjes.
Së dyti, “intelektualët” si një klasë e njohur profesionale e përbërë nga pedagogë, profesorë, juristë, mjekë, shkencëtarë, etj.
Së treti, “intelektualët” kulturorë janë ata me ekspertizë të dukshme në kulturë dhe arte, ekspertizë që u lejon atyre një autoritet kulturor, dhe të cilët më pas e përdorin atë autoritet për të folur në publik për çështje të tjera.
Gazetarët cilësojnë intelektualin duke iu referuar akademikëve, përgjithësisht të shkencave humane, veçanërisht të filozofisë, të cilët flasin për çështje të ndryshme me rëndësi shoqërore apo politike. Këta janë intelektualë publikë. Termi maskon një ose disa supozime, veçanërisht për akademinë, për shembull se puna intelektuale vazhdon përgjithësisht në mënyrë private dhe ka një hendek në shoqëri që kërkon kapërcim.
Në praktikën e përgjithshme, “intelektual” është si etiketë që aplikohet në mënyrë më të qëndrueshme në fushat të cilat lidhen me kulturën, artet dhe shkencat sociale sesa në disiplinat e punës në shkencat natyrore, shkencat e aplikuara, matematikën ose inxhinierinë. Kritikët argumentojnë se intelektualët në këto fusha mund të mbeten po aq të ndjeshëm ndaj indoktrinimit, vetëmashtrimit dhe propagandës sa publiku i gjerë, sepse ata vuajnë nga të njëjtat paragjykime dhe dobësi njerëzore.
Pak histori në lidhje me këtë term
Nga frëngjishtja, belletrist ose homme de lettres “njeriu i letrave” përdorim shpeshherë në shqip, nuk është e njëjta gjë me akademikun. Konsiderohej njeriu me shkrim e këndim, i aftë për të shkruar dhe lexuar, në krahasim me një analfabet në një kohë kur shkrim-leximi ishte i rrallë dhe prandaj vlerësohej shumë në shtresat e larta të shoqërisë. Shprehja “njeri i letrave” është përdorur në shumë kultura për të përshkruar intelektualët bashkëkohorë.
Në shekujt e 17-të dhe të 18-të, termi “beletrist” filloi të përdorej për letrarët: pjesëmarrësit francezë nganjëherë të referuar si “qytetarë” të republikës së letrave, e cila u zhvillua në sallon, një institucion social, zakonisht drejtohet nga një zonjë, e destinuar për edukimin dhe përsosjen kulturore të pjesëmarrësve.
Jean-Paul Sartre tha se, intelektualët janë ndërgjegjja morale e epokës së tyre; se përgjegjësitë e tyre morale dhe etike janë të vëzhgojnë momentin socio-politik dhe t’i flasin lirisht shoqërisë së tyre, në përputhje me ndërgjegjen e tyre.
Në fund të shekullit të 19-të, kur shkrim-leximi ishte relativisht i zakonshëm në vendet evropiane si Mbretëria e Bashkuar, emërtimi “Njeriu i letrave” u zgjerua në kuptimin “i specializuar”, një njeri që fitonte jetesën e tij me shkrim intelektual (jo në mënyrë krijuese) për letërsinë: eseisti, gazetari, kritiku etj. Në shekullin e 20-të, një qasje e tillë u zëvendësua gradualisht nga metoda akademike dhe termi “Njeriu i letrave” u shfuqizua, duke u zëvendësuar me termin “intelektual”, që përshkruante personin intelektual.
Në Britaninë e shk. të 19-të, Samuel Taylor Coleridge shpiku termin clerisy, klasa intelektuale përgjegjëse për ruajtjen dhe ruajtjen e kulturës kombëtare. Në Rusinë cariste, u ngrit inteligjenca (vitet 1860-70), e cila ishte klasa statusit të punëtorëve jakëbardhë. Një klasë intelektuale në Evropë ishte e rëndësishme nga pikëpamja shoqërore, veçanërisht për intelektualët e vetëquajtur, pjesëmarrja e të cilëve në artet, politikën, gazetarinë dhe edukimin e shoqërisë – qoftë me ndjenja nacionaliste, internacionaliste apo etnike – përbëjnë “vokacionin e intelektualit”. Për më tepër, disa intelektualë ishin anti akademikë, pavarësisht se universitetet (akademia) ishin sinonim i intelektualizmit.
Në shekullin e 20-të, termi intelektual fitoi konotacione pozitive të prestigjit shoqëror, që rrjedhin nga zotërimi i intelektit dhe inteligjencës, veçanërisht kur veprimtaritë e intelektualit ushtronin pasoja pozitive në sferën publike dhe kështu rritën kuptimin intelektual të publikut, me anë të përgjegjësisë morale. Altruizmi dhe solidariteti, pa iu drejtuar manipulimeve të demagogjisë, paternalizmit dhe të pacipërisë (kondescensionit). Sociologu Frank Furedi tha se “Intelektualët nuk përcaktohen sipas punës që bëjnë, por nga mënyra që ata veprojnë, mënyrën se si e shohin veten dhe vlerat sociale apo politike që ata mbështesin.
Sipas Thomas Sowell, si një term përshkrues i personit, personalitetit dhe profesionit, fjala intelektual identifikon tre tipare: I edukuar; erudicion për zhvillimin e teorive; Produktiv; krijon kapital kulturor në fushën e filozofisë, kritikës letrare dhe sociologjisë, drejtësisë, mjekësisë, shkencës etj.; dhe Artistik; krijon art në letërsi, muzikë, pikturë, skulpturë, etj.
Pyetja se si dhe pse intelektualët mund të jenë të prekshëm ndaj indoktrinimit, pavarësisht nga inteligjenca e tyre e perceptuar, e ka një përgjigje. Ajo, e mundshme, u përfundua në eksperimentin e Milgramit, një seri e rëndësishme e eksperimenteve të psikologjisë sociale të kryera nga psikologu i Universitetit Yale, Stanley Milgram, i cili mati gatishmërinë e pjesëmarrësve të studimit për t’iu bindur një figure autoriteti që i udhëzoi ata të kryenin veprime që bien ndesh me ndërgjegjen e tyre personale.
Studimi zbuloi se njerëzit e zakonshëm mund të bëhen agjentë në një proces të tmerrshëm shkatërrues, edhe kur efektet shkatërruese të punës së tyre bëhen qartësisht të qarta.
Pavarësisht inteligjencës ose kapacitetit intelektual, kur njerëzve u kërkohet të kryejnë veprime të papajtueshme me standardet themelore të moralit, relativisht pak njerëz kanë burimet e nevojshme për t’i rezistuar autoritetit. Një arsye tjetër e sugjeruar për këtë është kritika e vazhdueshme e intelektualëve ndaj sistemeve ideologjike në përpjekje për t’i përmirësuar ato, gjë që shpesh çon në kërkimin e alternativave superiore në modelet e huaja, për faktin se modelet e huaja nuk shihen në veprim dhe për rrjedhojë nuk mund të maten me saktësi.
Sipas fjalorit të gjuhës shqipe ka këto koncepte për fjalën intelektual.
INTELEKTUAL m.
Ai që ka një përgatitje të veçantë në një fushë të shkencës, të teknikës, të kulturës e një formim të gjerë arsimor dhe merret kryesisht me punë mendore, njeri i punës mendore; në inteligjencia. Intelektualët popullorë (komunistë). Intelektual borgjez. Shtresa e intelektualëve.
INTELEKTUAL mb.
- Që ka të bëjë me mendjen, me arsyen e me gjykimin, që i përket intelektit; mendor. Zhvillimi intelektual. Punë (jetë, veprimtari) intelektuale.
- Që merret kryesisht me punë mendore. Rrethe intelektuale.
INTELEKTUALIST mb. keq.
Që vuan nga intelektualizmi, që ka intelektualizëm; që karakterizohet nga intelektualizmi, që është karakteristik për intelektualin borgjez. Shfaqje (pikëpamje, prirje, mbeturinë) intelektualiste. Qëndrim (mendim, koncept) intelektualist.
INTELEKTUALIZËM m. keq.
Mbivlerësimi i punës mendore, i teorisë, i shkencës, i rolit të specialistëve e përgjithësisht i punës së intelektualëve dhe nënvlerësimi i aftësive krijuese e drejtuese të masave punonjëse, i punës prodhuese në zhvillimin shoqëror e në tërë jetën e vendit; qëndrim i lëkundshëm në jetën dhe në veprimtarinë shoqërore, që është karakteristik për intelektualët borgjezë. Intelektualizëm borgjez. Frymë (shprehje) intelektualizmi. Shfaqje të intelektualizmit. Ra në intelektualizëm.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
