Hiqni nga përdorimi shprehjet si “duhet”, “duhet të bëj” dhe gjithë atë tirani të brendshme psikologjike që shpesh ju pengon të ndiheni të lirë dhe të lumtur. Këto fraza janë zakonisht pjesë e një dialogu të brendshëm automatik që na shtyn të ecim më shpejt se vetë jeta, duke e shtypur dëshirën tonë të vërtetë për t’i dhënë përparësi “Unë do të doja” në vend të “Unë duhet”.
Kur “duhet” kontrollon jetën tonë
Mund të duket befasuese të mendosh në këtë mënyrë, veçanërisht sepse jeta na paraqet pafund detyrime e obligime. Ne jemi qenie shoqërore që funksionojnë brenda një sistemi të strukturuar, ku pritet që të jemi gjithnjë në ritmin e duhur. Nëse nuk e arrijmë këtë, mendojmë se pasojat janë të pashmangshme. Megjithatë, nëse mbi veten vendosim edhe më shumë presion sesa jeta realisht kërkon, kjo na çon drejt lodhjes mendore dhe emocionale. Sa herë i themi vetes “duhet të provohem më shumë”, “duhet ta kisha bërë ndryshe”, nuk bëjmë gjë tjetër veçse nxisim ndjenja faji, zhgënjimi dhe vetëdyshimi.
“Duhet”: Një tirani e zakonshme psikologjike
Shprehjet e tilla marrin forma të ndryshme në përditshmërinë tonë:
Duhet të kaloj më shumë kohë me familjen
Duhet të humbas peshë
Duhet të përmirësoj pamjen time
Duhet të punoj më shumë
Duhet të jem më i/e lumtur
Ky lloj mendimi i kthen dëshirat tona të sinqerta në detyrime absolute – që shpesh janë të pamundura ose të padrejta ndaj vetes.
Për shembull:
Fokusimi tek mungesat: “Duhet të kem një trup perfekt”, duke harruar se pranim vetjak është shumë më i rëndësishëm se një standard i jashtëm.
Krijimi i iluzioneve: “Duhet të blej një telefon të ri që të më vlerësojnë”, pa menduar se vlera jonë nuk qëndron në objekte.
Shterimi emocional: Harxhojmë energji për të ndjekur një “duhet” të pandalshëm, duke neglizhuar nevojat dhe ritmet tona reale.
Si të çliroheni nga “duhet” dhe të përqafoni dëshirën e lirë?
Shprehjet si “duhet të bëj” janë të rrënjosura në mendjen tonë përmes përvojave të fëmijërisë, pritshmërive të shoqërisë apo rregullave të pashkruara që na ndjekin në çdo hap. Psikologu Albert Ellis i ka quajtur këto mendime si të paarsyeshme dhe vetëshkatërruese. Ato na bëjnë të ndjekim qëllime që nuk janë të rëndësishme për ne, por që i ndjekim nga frika apo për të kënaqur të tjerët.
Strategji për ta menaxhuar këtë model mendimi:
Vëzhgoni dhe analizoni “duhet”-in tuaj – Reflektoni: Kush e ka përcaktuar këtë “duhet”? Është dëshira ime e sinqertë apo presion i jashtëm?
Sfido mendimet absolutiste – Shembull: “Duhet ta bëj medoemos ose gjithçka do shkojë keq” ⇔ Po sikur të mos e bëj dot? A është vërtet fundi i botës?
Shkruani mendimet tuaja – Mbani një ditar ku përshkruani mendimet që ju ndjekin çdo ditë. Me kalimin e kohës, mund të identifikoni modelet mendore që ju lodhin ose ju frenojnë. Kjo ju jep mundësinë për t’i sfiduar dhe ndryshuar.
Nga “duhet” në “dua”
Nuk është e nevojshme të fshijmë çdo “duhet” nga jeta jonë – disa janë pjesë e përgjegjësive reale. Por synimi është të krijojmë ekuilibrin e duhur: të mos jetojmë vetëm nën presionin e asaj që mendojmë se “duhet”, por të bëjmë më shumë atë që na bën të ndjehemi mirë, që na përmbush dhe që buron nga dëshira jonë e brendshme.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
