Kur Luigi Mangione u arrestua për vrasjen e dyshuar të CEO-s së UnitedHealthcare në dhjetor 2024, reagimi publik i tronditi vëzhguesit. Larg dënimit universal, shumë njerëz shprehën mbështetje. Kjo ishte veçanërisht e vërtetë midis të rinjve, me sondazhet që tregonin se 41% e të rriturve të rinj e shihnin vrasjen si të pranueshme.
Pra, çfarë e shtyn personin mesatar të justifikojë dhunën ekstreme? Hulumtimi ynë i botuar së fundmi, në numrin special “Kuptimi i ekstremizmit të dhunshëm” të revistës APA Journal Psychology of Violence, e gjen përgjigjen në një fenomen gjithnjë e më të përhapur: lodhja në vendin e punës.
Manifesti i Mangione-s citon “korrupsionin dhe lakminë” si një burim frustrimi, një ndjenjë që gjen jehonë të gjerë mes pakënaqësisë në rritje me mjediset moderne të punës. Hulumtimet e fundit tregojnë se modele më të gjera të frustrimit sistemik dhe korrupsionit të perceptuar shoqërohen me lodhjen në vend.
Studimi ynë, i cili mori anketa ditore nga mbi 600 punonjës, sugjeron se lodhja e tepërt mund të nxisë në heshtje qëndrime shqetësuese – konkretisht, justifikimin e mundshëm të ekstremizmit të dhunshëm – ndaj burimit të perceptuar të shqetësimit të tyre.
Rrjedha e lodhjes së tepërt në ekstremizëm
Në studimin tonë, punonjësit mbanin shënime çdo ditë për simptomat e tyre të lodhjes së tepërt, gjendjet emocionale dhe qëndrimet ekstremiste të dhunshme. Në ditët kur punonjësit ndiheshin më të lodhur, ata raportuan ndjeshëm më shumë simpati ndaj ideve ekstremiste, siç është justifikimi i dhunës kundër padrejtësive të perceptuara.
Përditshmëria nga lodhja e tepërt prodhoi ndjenja negative frike, trishtimi, turpi dhe faji. Për të lehtësuar këto ndjenja negative – dhe për të rifituar një ndjenjë qëllimi – disa individë dukeshin se i gjenin ideologjitë ekstremiste më tërheqëse.
Ky fenomen mund të shpjegohet përmes lentes së kombinuar të tre teorive të vendosura psikologjike. E para është Teoria e Lodhjes së Përgjithshme, e cila sugjeron që frustrimet e përditshme çojnë në ekstremizëm të dhunshëm përmes përjetimit të emocioneve negative.
E dyta është modeli ekzistencial i lodhjes, i cili e lidh lodhjen me një kërkim ekzistencial të dështuar kur kuptimi në punë zhduket. E fundit është Teoria e Kërkimit të Rëndësisë, e cila argumenton se kur ndjenja e rëndësisë personale gërryhet në jetën e përditshme të njerëzve, ata mund të kërkojnë diku tjetër, duke përfshirë besimet radikale, për të rivendosur kuptimin.
Në kombinim, këto ide, veçanërisht modelet ekzistenciale dhe të Kërkimit të Rëndësisë, sugjerojnë se lodhja pasqyron një kërkim të dështuar për kuptim, një gjë që mund t’i shtyjë individët drejt ekstremizmit të dhunshëm si një mjet për restaurim. Teoria e Lodhjes së Përgjithshme kontribuon më tej duke theksuar rrugën emocionale të përfshirë në këtë proces.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
