Në realitetin shqiptar, një model ngatërrues perceptimesh mbetet ende i rrënjosur thellë në ndërveprimet mes burrit dhe gruas: shumë burra besojnë se një grua xhelozon për kafetë me shokë, blerjet personale apo kohën që kalon me familjen e tij. Në fakt, këto janë vetëm pretekste të një keqkuptimi më të madh. Shumë burra nuk arrijnë të kuptojnë se pas atyre “ankesave të heshtura” të gruas fshihet një thirrje emocionale: “Më kupto, më dëgjo, më jep vëmendje!”.
Xhelozia si simptomë, jo si qëllim
Në psikologji, xhelozia mund të jetë simptomë e pasigurisë, por shpesh në marrëdhënie të pabalancuara emocionalisht, ajo është mënyra e vetme që një grua përdor për të tërhequr vëmendjen e partnerit të saj. Nuk ka të bëjë me faktin se ai pi kafe me miqtë, por me faktin që ajo nuk po e përjeton më një lidhje emocionale me të. Një grua e thjeshtë nuk është e interesuar për “materien”, ajo nuk xhelozon për një këmishë të re, për parfumin që ai bleu për veten apo për telefonatat me motrën e tij. Ajo xhelozon për mungesën e fjalëve të mira, për mungesën e shikimeve që e përkëdhelin, për mungesën e vlerësimit të heshtur.
Hatërmbetja nuk është pazari i një dëshire të paplotësuar
Stereotipi shqiptar shpesh e etiketon hatërmbetjen e një gruaje si pasojë e një kërkese të paplotësuar. Por ajo nuk kërkon shumë. Një grua që ka një lidhje të thellë emocionale me veten dhe botën, kërkon vetëm mirëkuptim. Të mos i ngresh zërin. Të mos i ndërpresësh fjalën. Të mos e shpërfillësh kur ajo ka nevojë të dëgjohet. Ky sistem komunikimi është aq i thjeshtë, sa i duket i huaj një mashkulli që është rritur në një ambient ku emocionet nuk kanë pasur vend për t’u artikuluar.
Pse kaq vështirë për burrat shqiptarë të ndryshojnë perceptimin?
Kultura jonë ka trashëguar një maskilizëm të brishtë, ku burrit i është mësuar të shfaqet i fortë, kontrollues dhe “i rëndësishëm”, ndërsa ndjeshmëria është përkthyer si dobësi. Ky mentalitet i trashëguar ndër breza, i përforcuar nga nënat e një epoke që i shërbyen burrave pa reflektuar mbi barazinë, ka krijuar një terr emocional të papajisur për komunikim emocional. Bota ndërkohë na ka folur përmes filmave, dokumentarëve, literaturës, shkencës. Por ne kemi qenë më shumë spektatorë se sa përthithës të kësaj dijeje. Kemi parë, por nuk kemi parë veten. Kemi dëgjuar, por jo për të ndryshuar.
Vulnerabiliteti maskilist dhe sistemet shoqërore
Në psikologjinë sociale, kjo quhet vulnerabilitet identitar maskilist: burrat ndihen të kërcënuar në rolin e tyre kur gratë shfaqin ndjenja ose kërkojnë ndryshim në marrëdhënie. Ato nuk kërkojnë pushtet, por bashkëqenie. Por si përgjigje, burri shpesh mbyllet, zemërohet ose shtyp ndjenjën e partneres si “nervozizëm”. Ky është një reflektim i sistemit patriarkal shqiptar, i përforcuar nga modele të mbrapshta ku burrat janë të lirë, gratë duhet të tolerojnë, dhe “xhelozia” e gruas shihet si kapriço dhe jo si indikator i një krize emocionale.
Mitologjia si pasqyrë e së sotmes
Në shumë mite antike, gratë shpesh paraqiten si “të xhelozuara” ose “të ligshta” sepse kërkojnë drejtësi apo vëmendje, si Hera, bashkëshortja e Zeusit, e përshkruar si xheloze për tradhtitë e tij. Por në thelb, ajo kërkonte besnikëri emocionale dhe respekt, jo kontroll. Kjo “xhelozi” nuk ishte asgjë tjetër veçse reagim ndaj shpërfilljes. Sot, gratë ndihen po njësoj. Vetëm se nuk kemi më Olimpin për t’u ngjitur, por kemi një kafene ku ai harron ta pyesë si e ka pasur ditën.
Si ta ndryshojmë këtë realitet?
-Duke edukuar djemtë me emocione dhe jo me turp për ndjeshmërinë.
-Duke e kuptuar që një marrëdhënie e shëndetshme nuk ndërtohet me dhurata, por me fjalë.
-Duke dëgjuar gratë jo vetëm kur flasin, por edhe kur heshtin.
-Duke e çliruar gruan nga etiketa “xheloze”, kur në të vërtetë është vetëm e padëgjuar.
Në fund të fundit, një grua që reagon nuk do më shumë para, por më shumë përqafime. Jo më shumë kohë për të kontrolluar partnerin, por më shumë kohë me të. Nuk është xhelozi, është mungesa e dashurisë së dukshme që ka filluar të flasë në heshtje.
Nëse ende nuk e kupton dot, pyete veten: kur ishte hera e fundit që i the “je e bukur”, “më pëlqen të flas me ty”, “më ke munguar” pa arsye? Atëherë do kuptosh se nuk është ajo që është xheloze, por ti që mungon aty ku ajo ka më shumë nevojë për ty.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
