Nëse jeni një magnet për rastet njerëzore, mos kini frikë! Titulli thjesht ka për qëllim të tregojë se partnerët që tërhiqni në jetë mund t’ju tregojnë shumë për jetën tuaj të brendshme, sepse këto, në njëfarë mënyre, pasqyrojnë pjesë nga ju dhe jeta juaj emocionale. Për të kuptuar se cilat pjesë tuajat pasqyrojnë ish-partnerin ose partnerin tuaj aktual, thjesht mësoni të analizoni kuptimin e historive tuaja të dashurisë.
Nëse nuk ju pëlqejnë sugjerimet teorike psikoanalitike, kaloni menjëherë në paragrafin “kur dhimbja të drejton në zgjedhjen e partnerit”, sepse siç do të shohim, është vuajtja e mësuar ajo që ju udhëheq në zgjedhjen e partnerit të gabuar. E njëjta vuajtje që nxit prirjen për të krijuar gjithmonë marrëdhënie jofunksionale dhe të çekuilibruara, ku je ti ai/ajo që humbet më shumë. Sepse nëse është e vërtetë që kur një çift ndahet nuk ka fitues apo humbës, është po aq e vërtetë që shpesh në çiftet jofunksionale ka një person që jep më shumë më shumë.
Zgjedhja e një partneri: kjo është arsyeja pse ne jemi vendimmarrës të këqij
Në mënyrë ideale, qeniet njerëzore duhet të lëvizin dhe të bëjnë zgjedhje që synojnë një kënaqësi të thellë dhe të qëndrueshme. Megjithatë, kur bëhet fjalë për zgjedhje, ne ndonjëherë provojmë të jemi vendimmarrës të këqij. Zgjedhja e partnerit të gabuar është dëshmi për këtë. Sipas teorisë frojdiane, njeriu lëviz në kërkim të kënaqësisë së menjëhershme, në kërkim të vazhdueshëm të kënaqësisë. Megjithatë, kjo teori nuk shpjegonte neurozat, detyrimin për të përsëritur dhe ekzistencën e disa modeleve të përsëritura jofunksionale. Çështja u zgjidh nga një teori e mëvonshme psikoanalitike, ajo e marrëdhënieve objektive (W. Fairbairn). Sipas kësaj pikëpamjeje, veprimet njerëzore nuk motivohen nga kënaqësia, por nga kërkimi i një lidhjeje. Ajo që ka rëndësi për ne është të krijojmë një lidhje kuptimplote.
Menjëherë pas kësaj, biologët evolucionarë raportuan se njerëzit janë të programuar gjenetikisht për të formuar lidhje prej lidhjeve. Kur vijmë në botë, në fakt, ne jemi krejtësisht të pambrojtur dhe duhet të krijojmë një lidhje në mënyrë që dikush të na garantojë ushqimin.
Ndër strategjitë evolucionare që na garantojnë kujdes janë buzëqeshja dhe qarja. Ne fjalë për fjalë buzëqeshim për të magjepsur të rriturin që do të duhet të kujdeset për ne dhe bëjmë gjithçka për ta ruajtur atë lidhje: kjo është e gjitha në kodin tonë gjenetik. Është një formë përshtatjeje që ka evoluar gjatë mijëvjeçarëve për të siguruar mbijetesën tonë.
Fëmijët janë të programuar gjenetikisht për t’u lidhur me prindërit e tyre përmes çfarëdo forme kontakti që ata ofrojnë, dhe ato forma kontakti bëhen modele marrëdhëniesh gjatë gjithë jetës. Kjo është arsyeja pse, në një farë mënyre, burrat ose gratë që tërhiqni janë një pasqyrim i asaj se kush jeni dhe kush keni qenë në të kaluarën. Më poshtë do të përdor gjininë femërore, por kjo do të vlejë edhe për atë mashkullore!
Tërheqja e partnerit përmbushës
Nëse si fëmijë ju garantohej kënaqësia dhe siguria si formë kontakti, do ta kërkoni kënaqësinë jo si qëllim në vetvete, por si një formë e mësuar marrëdhëniesh me tjetrin. Partneri që tërhiqni do të kërkojë të njëjtat gjëra si ju: ndërvarësinë, reciprocitetin, vlerësimin, komunikimin, mbështetjen dhe intimitet.
Fatkeqësisht, prindërit shpesh sjellin shumë përvoja të dhimbshme. Nga shkëputja e detyruar në ditën e parë të kopshtit, pa përgatitje për fëmijën ende të trembur nga bota, te shantazhet emocionale dhe detyrimet morale. Të rriturit supozohet se do ta bëjnë botën të përshtatshme për fëmijët, megjithatë mendësia e prindërimit e sheh fëmijën si të varur nga prindi, pothuajse si pronë.
Kur dhimbja të drejton në zgjedhjen e partnerit
Fairbairn, mjek dhe psikanalist, studioi tërësisht dinamikën që shoqëronte fëmijët e dhunuar. Në veçanti, psikanalisti u godit nga intensiteti i lidhjes dhe besnikëria që ata fëmijë treguan ndaj prindërve të tyre keqtrajtues. Më vonë, të njëjtët fëmijë përfunduan duke kërkuar vuajtje si një formë marrëdhënieje me të tjerët. Dhimbja ishte bërë forma e preferuar e kontaktit. Fëmijët, dhe më vonë të rriturit, shikojnë njëri-tjetrin për të njëjtën formë kontakti që përjetuan në fillim të zhvillimit të tyre.
Me fjalë të tjera, ne ndërtojmë modelet tona të marrëdhënieve dhe jetën emocionale rreth llojeve të ndërveprimeve që kemi pasur me kujdestarët tanë në fillim të jetës sonë. Çfarë ju thonë ish-partnerët për jetën tuaj emocionale?
Tërheqja filloi kur tjetri bëri që të rezononte tek ju ai model që ju propozuan në fëmijërinë e hershme si shembull themelor i dashurisë. Nëse mendoni se keni jetuar një fëmijëri të qetë, dijeni se edhe fëmijët e vëzhguar nga W. Fairbairn nuk ishin të vetëdijshëm për gabimet që kishin pësuar, por këto gabime ende rezononin tek ata deri në atë pikë sa të ndikonin në zgjedhjet e tyre (të këqija) emocionale.
Sipas W. Fairbairn, fëmija, për të mbrojtur lidhjen me prindin, nuk do të ishte gjithmonë në gjendje të njihte një figurë abuzive te prindi; duke ndjekur modelin e brendshëm të dashurisë, si një i rritur, ai fëmijë mund të lëvizë nga krahët e një partneri abuziv në tjetrin. Kjo shpjegon pse disa njerëz përfundojnë gjithmonë me partnerin e gabuar, sepse partneri i gabuar pasqyron jetën e pavetëdijshme emocionale të atij që i ka tërhequr.
Çfarë na thonë ish-partnerët për jetën emocionale?
Pas kaq shumë teorish, është koha për të kaluar në praktikë, për të përmbledhur dhe për të bërë një vetë-analizë të shëndetshme. Mendoni përsëri për historitë tuaja të dashurisë, a mund të dalloni ndonjë model të përsëritur? Nëse historitë dhe personalitetet e ish-it tuaj duken të gjitha të ndryshme në sipërfaqe, reflektoni se si ju kanë bërë të ndiheni. A vëreni një përsëritje të caktuar të përvojave emocionale? Këto përvoja emocionale kanë të bëjnë shumë me funksionimin tuaj psikik. Unë do t’ju jap disa shembuj.
Një vajzë e vogël të cilës i është dashur gjithmonë të luftojë (ose të konkurrojë me një vëlla/motër) për vëmendjen e prindërve, do të përfundojë duke u tërhequr (dhe nga ana tjetër duke tërhequr) njerëz të paqëndrueshëm dhe të pandërprerë. Jo vetëm kaq, kjo vogëlushe do të ketë përvetësuar “dashurinë për gjestet madhështore”. Ajo do të jetë e prirur të çmendet, të angazhohet 110%, të krijojë surpriza, darka romantike, dhurata të studiuara (…) dhe të gjitha këto për të vërtetuar identitetin e saj dhe për të pohuar një të fortë: “Unë jam këtu dhe dua të më duan”. Fatkeqësisht, modeli i dashurisë i përvetësuar në fëmijëri flet më shumë për një nevojë pakënaqësie sesa për dashurinë e vërtetë, një dashuri të nënshtruar ndaj shqetësimeve dhe veprave të mëdha.
Të jesh gjithmonë i tërhequr nga njerëz që nuk e pëlqejnë vërtet atë, tregon diçka të tillë. Partneri i paarritshëm bëhet reflektimi i dashurisë së mohuar. Tek partneri që nuk ju përputhet, ju projektoni dëshira, ideale dhe vlera që në fakt nuk ekzistojnë. Ai objekt dëshire bëhet një përqendrim i pritjeve dhe shpresave të krijuara posaçërisht për të bërë një refuzim të ri të rezonojë brenda jush. Vëmendja juaj është e përqendruar tek ata që nuk ju duan, sepse ju po ripropozoni modelin tuaj të brendshëm të dashurisë. Ironia e fatit? Kur ai person bëhet i arritshëm dhe afrohet, interesi juaj zbehet!
Përsëri, ata që u rritën me një prind jo miqësor dhe vazhdimisht refuzues, mund ta strukturojnë jetën e tyre emocionale rreth të papërfunduarve: fillimin e aktiviteteve për të mos i përfunduar kurrë ato, duke provuar bëmat e pamundura, duke ndjekur ëndrra të paarritshme, standarde të paarritshme dhe partnerë të përkushtuar. Fëmija i rritur me një prind luhatës, i cili alternonte periudhat e pranisë me periudhat e mungesës dhe refuzimit, mund të përfundojë duke tërhequr partnerë abuzues dhe ambivalent, të cilët ju idealizojnë dhe më pas ju zhvlerësojnë dhe duhet t’ju nënçmojnë që të ndiheni më mirë.
Si të thyeni rrethin vicioz?
Të kuptuarit se në çfarë termash partneri që tërhiqni është një reflektim i asaj që keni brenda, do t’ju ndihmojë të dilni prej tij. Si? Do t’ju tregojë dobësitë tuaja dhe do t’ju tregojë se në cilat aspekte të jetës tuaj emocionale duhet të punoni. Vetëm duke shëruar modelin e brendshëm të paraardhësve, më në fund do të jeni në gjendje të zgjidhni të doni atë që ju pëlqen dhe jo atë që e bën dashurinë e mësuar jofunksionale të rezonojë tek ju. Introspeksioni dhe njohja e thellë e vetes do t’ju tregojnë rrugën. Në këtë kontekst, mund të jetë e dobishme të filloni një “ditar introspeksioni” i cili do t’ju sjellë më pranë përvojave të reja emocionale korrigjuese të garantuara nga një partner i disponueshëm dhe i kujdesshëm. Kujdes! Edhe ju do të duhet të jeni gati për këtë stabilitet të ri, nëse nuk jeni, do të mërziteni menjëherë me partnerin.
Ndërsa është e vërtetë që jeta juaj emocionale është ndërtuar mbi bazën e përvojave të kaluara, është gjithashtu e vërtetë që nëse bëni përvoja të reja emocionale, mund t’i korrigjoni ato modele të mësuara. Miqësitë që krijoni gjithashtu mund të tregojnë shumë për jetën tuaj të brendshme dhe mund të shërbejnë si një faktor mbështetës në një jetë të brendshme me nevoja të paplotësuara, ose mund t’ju vendosin në rrugën drejt përmbushjes afatgjatë.
*Anna De Simone, eksperte psikologe në neuropsikobiologji
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
