Pse nuk duhet t’i urojmë kurrë dëm dikujt? Është e lehtë të thuhet. Të gjithë kemi përjetuar situata në të cilat kemi qenë viktima të gabimit ose padrejtësisë. Nga një notë e refuzuar në shkollë, në një promovim që i jepet dikujt që, sipas nesh, nuk e meritonte vërtet.
Dhe kaq shumë prej nesh mund të kenë rënë viktimë e dëshirës për hakmarrje apo edhe për t’i dëshiruar dëm dikujt tjetër. Kur vuajmë një gabim, nevoja për drejtësi bëhet urgjente, pothuajse jetike. Një dëshirë që lind dhe kërkohet me çdo kusht. Të merret me grep ose me grep.
Nëse kjo gjendje shpirtërore, e cila është legjitime, shpërfillet, lind edhe mendimi për t’i dëshiruar dëm dikujt. Një lloj qarku i shkurtër mendor që lëshohet kur njeriu ndihet i vetmuar dhe i poshtëruar, i ofenduar dhe pa drejtësi. Në këto situata ne harrojmë disa koncepte themelore.
Si i ofenduari ashtu edhe ai që ofendon kanë, në mënyrën e tyre, një arsye. Për këtë arsye, drejtësia kërkon që një person i tretë, një person i quajtur “super partes” të mund ta administrojë këtë funksion delikat.
Të jesh gjykatës, sipas doktrinave më të lashta të zhvilluara ndër shekuj, do të thotë të kërkosh, te vetja dhe te të tjerët, detyrën dhe të drejtën. Dhe këto koncepte nuk ndahen gjithmonë, ashtu siç ka akte dhe sjellje që i shpëtojnë plotësisht kushteve të detyrës dhe të së drejtës. Pra, në këtë pikë, mendja bëhet e turbullt dhe mendimi i vetëm bëhet ai i dëshirës së dëmit për dikë.
Studiuesi i famshëm Simon Baron Cohen, profesor i psikopatologjisë në Universitetin e Kembrixhit, thotë se keqdashja lind aty ku mungon empatia.
Duke përzier analizat shkencore dhe dëshmitë e trashëgimisë së tij hebraike, Baron Cohen përpiqet të identifikojë arsyen që e shtyn një subjekt drejt një akti mizor ose, për dikë, t’i dëshirojë dëm një personi tjetër. Prandaj, arritja në një përfundim: ai që nuk e njeh ndjeshmërinë është përgjithësisht një person i vetmuar në botë dhe i vetëm në botën e tyre.
Kështu ndodh me ata që, duke pësuar një padrejtësi ose duke përjetuar një gabim, përfundojnë duke u ndjerë të vetmuar dhe pa asnjë mundësi për të pasur të drejtën e dëmshpërblimit. Në këtë mënyrë, lind ideja për t’i uruar të keqen atyre që i kanë ofenduar ose poshtëruar.
Baron Cohen gjithashtu na kujton, duke analizuar këto mendime, se ka një ndryshim të thellë midis mallkimit dhe ndëshkimit. Ndëshkimi zakonisht kombinohet me konceptin e drejtësisë. Dënimi i cili, ndryshe nga mallkimi, nënkupton mohimin e diçkaje dikujt, shkaktohet kur mungon e drejta për dënim.
Prandaj, dëshira për mallkim të dikujt bie në këtë hipotezë të dytë. Dhe është faza që kalon ata që nuk arrijnë të marrin një dënim të drejtë në një shtet ligjor.
Duke kujtuar se ky emocion përfundon duke gllabëruar subjektin që e ndjen, duke e sjellë edhe atë në një gjendje të ndryshuar mendore dhe psikologjike dhe shumë larg drejtësisë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
