Përkufizimi i qenies njerëzore është kompleks dhe plot nuanca. Kur dikush e përcakton veten, zakonisht fillon duke thënë “Unë jam…” psikolog, kuzhinier, person i dashur, inatçi… Por kjo nuk është e vërtetë, askush nuk është në thelb asgjë më shumë se një person. Kushdo që e përcakton veten në këtë mënyrë harron shumë aspekte të tjera të vetes.
Askush nuk është plotësisht psikolog, jo plotësisht kuzhinier, i dashur apo inatçi. Këto janë vetëm karakteristika të veçanta që zhvillohen herë pas here në jetën tonë, por ato nuk na përcaktojnë.
Është shumë më e saktë të thuash se “ndonjëherë praktikoj psikologjinë, herë di të përgatis një pjatë të mirë, herë jam i dashur dhe herë pas here sillem si ters”. Në këtë mënyrë, ne nuk e prezantojmë veten në një mënyrë globale, sikur ajo pjesë e jona për të cilën po flasim të përbëjë veten tonë të plotë, kur në realitet ato nuk janë gjë tjetër veçse pjesë e të gjithë personit tonë, që është shumë më kompleks.
Dr. Albert Ellis, babai i terapisë racionale emocionale, na mësoi se është e preferueshme të përdoret folja have mbi foljen be, e cila nënkupton vlerësimin e sjelljeve të veçanta ose veprimeve specifike të njerëzve, por jo të personit në tërësi. Të thuash “ndonjëherë kam pasur një humor të keq me gruan time” nuk është njësoj si të thuash “Unë jam një idiot i plotë me gruan time”.
Kush do të ndihet më keq me veten? Natyrisht, ata që e vlerësojnë veten globalisht do të kenë një vetëvlerësim shumë më të ulët sesa njerëzit që janë të vetëdijshëm se një qëndrim, cilësi ose zotërim i veçantë nuk i përkufizon ata si qenie njerëzore.
Çfarë ju përcakton?
Pranimi i pakushtëzuar që propozoi Ellis synon të sigurojë që qeniet njerëzore të mos bien në grackën e përcaktimit të vetvetes bazuar në karakteristikat e jashtme, të tepërta ose që prishen, si pamja fizike, fama, suksesi, paratë ose statusi. Krejt e kundërta nga kjo, njerëzit duhet të mësojnë ta pranojnë veten pa marrë parasysh të gjitha këto dhe ta duan veten pa kushte për faktin e të qenit njerëzor.
Sipas Ellis, të gjitha qeniet njerëzore kanë të njëjtën vlerë, pavarësisht nga cilësitë apo defektet tona, pasi është e pamundur të llogaritet vlera e një personi. Nuk ka asnjë rregull për ta matur atë, megjithëse për fat të keq në kulturën tonë thuhet se një person vlen më shumë ose më pak se një tjetër në varësi të veçorive ose zotërimeve të caktuara.
Kjo na çon vetëm në krahasime absurde me të tjerët, në rënien e vetëvlerësimit tonë dhe që lumturia jonë të jetë një funksion i asaj që supozohet ose nuk duhet të kemi. Mund të rendisim kaq shumë patologji që kanë të bëjnë me këtë mungesë pranimi të pakushtëzuar! Imagjinoni rastin e dikujt që e krahason veten me një tjetër sepse ky i fundit ka arritur sukses shumë më të madh profesional se ai. Ky person po i kushton aq rëndësi suksesit profesional, saqë i përcakton plotësisht, edhe nëse është vetëm një fushë e vogël e jetës së tyre.
Po të hetojmë, me siguri do të gjejmë në të mendime irracionale si “Unë jam i pavlerë”, “Nuk do të arrij dot kurrë”, “Jam i kotë që nuk kam arritur të jem dikush në jetë” etj. Ky person do të ndihet shumë i pakënaqur, me siguri do të hedhë peshqir, do të ndalojë së luftuari për atë që dëshiron dhe do të riafirmojë vetëvlerësimin e ulët.
E njëjta gjë nuk do të kishte ndodhur nëse do të ishte pranuar pa atë kusht. Kjo do të thotë, nëse mendimet e tij do të kishin qenë më racionale – sesa pozitive -: “Unë nuk e kam arritur atë arritje, por kam gjëra të tjera të rëndësishme në jetë”, “vetëm sepse ai është më i suksesshëm nuk do të thotë se jam i padobishëm”. “Vlera ime si person nuk është në funksion të arritjeve profesionale” etj.
Ashtu siç vlerësoni veten, ashtu do të vlerësoni dhe të tjerët
Për të kryer një pranim të mirë të pakushtëzuar të vetvetes, duhet të pranosh pa kushte edhe të tjerët. Çelësi nuk është t’i japim vlerë apo t’i zbresim, pavarësisht se kush është personi që takojmë: dikush jo tërheqës, dikush shumë inteligjent, dikush i famshëm apo personi i pastrehë në qoshe. Të gjithë kanë të njëjtën vlerë. Kjo është një pikë shumë e rëndësishme, sepse bën që marrëdhëniet me të tjerët të përmirësohen shumë. Nëse nuk gjykojmë aq shumë, nëse nuk vlerësojmë të tjerët për atë që bëjnë, nuk do ta bëjmë as me veten dhe kjo na çliron nga ato presione të mëdha që ndonjëherë i bëjmë vetes.
Disa strategji që mund t’i zbatoni me të tjerët janë: të mos jeni aq kërkues dhe të dëshironi të ndryshoni personin tjetër, të falni dhe të kuptoni që të gjithë bëjmë gabime ndonjëherë, duke mos luajtur me të tjerët në terma globalë, por vetëm sjelljen e tyre të veçantë që ne kemi ndikuar. dhe i doja njerëzit sepse ishin njerëz si ne.
Këto teknika do të kenë një ndikim pozitiv tek ju, sepse do të krijoni zakonin e pranimit pa kushte dhe nuk do të jeni aq kërkues me të tjerët, me veten apo me jetën në përgjithësi, gjë që gjeneron emocione shumë më të shëndetshme. Dhe mos harroni se kush jeni ju përcakton, jo atë që keni.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
