Epifania është festa që festohet më 6 janar, dymbëdhjetë ditë pas Krishtlindjeve dhe që shënon fundin e periudhës së festave të Krishtlindjeve. Por cilat janë origjinat dhe kuptimet fetare dhe kulturore të këtij përvjetori.
Me këtë festë kremtohet shfaqja e Jezusit te njerëzit. Termi Epifani në fakt vjen nga folja greke ἐπιφαίνω, që do të thotë të tregosh veten. Epifania ka marrë kuptime të ndryshme në varësi të besimeve fetare. Festimi përkujton tre ngjarje.
Në ditën e Epifanisë kremtohet mrekullia e Kanës, domethënë mrekullia e parë e Jezusit, e cila, sipas Ungjillit të Gjonit, ishte shndërrimi i ujit në verë. Gjoni na tregon se Jezusi, i ftuar me dishepujt e tij në një dasmë në qytetin palestinez të Kanës, e shndërroi ujin që përmbahej në kavanoza në verë. Mrekullia, sipas fesë së krishterë, ishte prova e parë e natyrës së mbinatyrshme të Jezusit, i cili kështu do t’i zbulonte botës se ishte biri i Zotit.
Në kishat lindore festohet pagëzimi i Jezusit: sipas ungjijve të Markut, Lukës dhe Mateut, Jezusi u pagëzua nga Gjon Pagëzori kur ishte tridhjetë vjeç në ujërat e lumit Jordan. Jezusi filloi predikimin e tij pasi u pagëzua dhe, për rrjedhojë, pagëzimi përfaqëson “paraqitjen” e tij si biri i Perëndisë dhe i Mesisë. Data e festës është 6 janari për kishat që ndjekin kalendarin Gregorian dhe 19 janari për ato që miratojnë kalendarin Julian.
Në krishterimin perëndimor, festivali mbi të gjitha përkujton vizitën e Magëve në Betlehem, d.m.th., momenti në të cilin njerëzit mësuan se i biri i Perëndisë kishte lindur. Historia rrëfehet nga Ungjilli i Mateut, sipas të cilit udhëhiqnin disa magjistarë pranë një ylli, ata arritën në Betlehem për të adhuruar Jezusin dhe i sollën dhurata prej ari, temjan dhe mirrë. Nganjëherë quhet Dita e Tre Mbretërve dhe në disa tradita festohet si Krishtlindje e Vogël.
Magët dhe dhuratat e tyre simbolike
Magët ishin njerëz të mençur nga Lindja. Fjala në fakt u referohet atyre që në Persinë e lashtë ishin ekspertë në astrologji dhe është e barabartë me “magjistarët”. Në lidhje me Epifaninë përdoret versioni “Magi”, sepse “magji” ka marrë një kuptim tjetër. Me kalimin e shekujve u vendos tradita se ishin tre magjistarë dhe atyre iu caktuan edhe emra, të cilët ndryshojnë në varësi të burimeve. Më të shpeshtat në legjendën e treguar nga të krishterët në Evropë janë Gaspar, Melchior dhe Belshazzar, të vërtetuara për herë të parë në shekullin e 5-të. Besohej gjithashtu gjerësisht se të tre mbërritën në Betlehem më 6 janar, disa ditë pas lindjes së Jezusit, por burimet e lashta nuk e përmendin datën.
Magët sollën dhurata: ar, temjan dhe mirrë. Ato janë ndër të paktat detaje që përmenden në ungjillin e Mateut. Të tre dhuratat kanë një kuptim specifik: ari mishëron mbretërimin e Jezusit; temjan, i cili përdorej në tempuj, priftëri; mirrë, e cila ishte një rrëshirë e përdorur në shumë rituale të shenjta, parafytyroi martirizimin e Jezusit dhe natyrën e tij njerëzore.
Si festohet Epifania në mbarë botën?
Kjo festë festohet në shumë vende: në Itali tradita më e njohur është ajo e Befanës, zonjës së vjetër që u sjell dhurata fëmijëve të mirë. Emri është një korruptim leksikor i fjalës “epifani” dhe dëshmohet në formë të shkruar që nga shekulli i gjashtëmbëdhjetë. Përveç vendit tonë, festohet në Spanjë, Francë, Gjermani, Rusi, Islandë, Hungari dhe Rumani. Dhe çdo komb ka traditën e vet:
Në Spanjë, më 6 janar, të gjithë fëmijët presin që Tre Mbretërit të lënë dhurata. Dhe mbrëmjen e mëparshme ata përgatiten për ardhjen e Magëve duke vendosur një gotë me ujë para derës për devetë e etura dhe gjithashtu diçka për të ngrënë dhe një këpucë. Në shumë qytete mbahet procesioni i Tre Mbretërve, në të cilin Mbretërit parakalojnë nëpër rrugët e qytetit në nota të dekoruara shumë.
Në Francë, për të festuar Epifaninë, hahet një ëmbëlsirë e veçantë, brenda së cilës fshihet një fasule. Kushdo që gjen fasulen bëhet mbreti ose mbretëresha e festës për atë ditë.
Edhe në Rusi festohet më 6 janar: këtu kisha ortodokse, megjithatë, feston Krishtlindjet në këtë ditë. Sipas legjendës, në Rusi dhuratat i sjell Ati Frost i shoqëruar nga Babuschka, një plakë e këndshme.
Në Gjermani, Epifania është dita e ardhjes së Tre Mbretërve. Në këtë vend, priftërinjtë shkojnë në shtëpi për të kërkuar dhurime dhe zakonisht recitojnë disa vargje ose këndojnë një këngë të shenjtë. Njerëzit e fesë katolike shkojnë në kishë. Por në këtë vend, 6 janari nuk është një festë e vërtetë publike, njerëzit punojnë si zakonisht dhe fëmijët shkojnë në shkollë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
