“Unë nuk e di rrugën e sigurt drejt suksesit. Por një gabim drejt dështimit: të kënaqësh të gjithë”. Platoni. Filozofi i madh e kishte kuptuar mirë se kur humbim qendrën tonë të gravitetit psikik në favor të atyre të të tjerëve, ne humbim veten… vullnetin tonë më të thellë dhe më të vërtetë. Sigurisht, të gjithëve na duhet të tregojmë dashuri dhe komplimente dhe të ndihemi të vlerësuar për tiparet tona pozitive. Për fat të keq, megjithatë, për disa prej nesh kjo nevojë është më e fortë dhe më e dukshme se për të tjerët, gjë që mund të na bëjë tepër të vetëkënaqur dhe mospërfillës në situata të ndryshme në jetën tonë.
Ne jemi qenie sociale dhe sipas definicionit duhet ta ndajmë jetën tonë me të tjerët, të pasurohemi, të përballemi, të qeshim, të flasim. Është legjitime të dëshirojmë të rrethohemi nga qenie me të njëjtin mendim, që kanë vlera dhe karakteristika të ngjashme dhe kjo është ajo që ndodh kur zgjedhim se me kë të kalojmë kohën. Megjithatë, kur krijojmë lidhje nga frika, vetmia, mërzia ose për të mbushur boshllëkun tonë të brendshëm, ne përfundojmë duke pranuar çdo person ose situatë. Këtu lind nevoja që gjithmonë të dëshirojmë t’i kënaqim të gjithë, përveç njërit (d.m.th. neve).
Përfshirjet në fëmijëri
“Nëse është e vërtetë që prindërit duhet të stimulojnë fëmijët e tyre, është po aq e vërtetë që ata nuk duhet t’i kthejnë në kukulla lajkatare”. Shumë shpesh predispozicioni për të dëshiruar të kënaqë të tjerët lind gjatë moshës së zhvillimit (foshnjëria dhe adoleshenca). Në fakt, gjatë kësaj periudhe fëmija, i shtyrë nga dëshira për të kënaqur me çdo kusht prindërit dhe mësuesit, zhvillon një ndjenjë të thellë përbuzjeje, me pak fjalë, ai nuk dëshiron t’i zhgënjejë ata. Rrjedhimisht, i vogli do të kërkojë miratim vazhdimisht, për të ushqyer nivelin e ulët të vetëbesimit.
Për shembull, inkurajimi i tij për të mbajtur një performancë të lartë akademike është e rëndësishme, por është edhe më e rëndësishme ta bëni atë të kuptojë se studimi do ta ndihmojë atë të jetë më i gatshëm për t’u përballur me botën e punës, për ta bërë atë një person më të mirë (ju nuk studioni vetëm për të bërë mamin dhe babin të lumtur, ju studioni për mirëqenien tuaj të tanishme dhe të ardhshme!)
Si fëmijë, nuk ishim në gjendje të ngjyrosnim kuptimet e asaj që donim të thonim. Ne nuk dinim si t’i formonim nevojat dhe dhimbjet tona të papërpunuara në shpjegime bindëse. Tani, mund të jemi jo vetëm të vendosur për idetë tona, por edhe jashtëzakonisht të shkëlqyer. Ne mund të themi “jo” duke theksuar qëllimet tona të mira; mund t’i themi dikujt që e ka gabim pa supozuar se është idiot. Ne mund të lëmë dikë, duke u siguruar që ai të kuptojë se sa domethënie kishte marrëdhënia për ne. Me fjalë të tjera, ne mund të jemi të pëlqyeshëm pa qenë tepër të bindur.
Kurthi i të qenit shumë i gatshëm
Të jesh gjithmonë i gatshshëm, të mos thuash kurrë jo, të shmangësh të thuash diçka nga frika se mos lëndosh ndjenjat e njerëzve të tjerë nuk është sinonim i mirësisë. Ndonjëherë të qenit shumë i sjellshëm rrezikon të jetë i dëmshëm për veten, sepse në përpjekje për t’i kënaqur të gjithë në fund do të harrojmë t’i përkushtohemi vetes, duke mbetur në prapavijë. Kujdes, kjo nuk do të thotë se është e gabuar të bësh diçka për të tjerët, por bëhet e gabuar nëse fokusohemi VETËM tek të tjerët. Dua të të bëj një pyetje:
“Sa e bën diçka sepse mendon se dëshiron ta bësh për të qenë i sjellshëm dhe sa e bën për të kënaqur tjetrin? Për njohje?” Ekziston një kufi i imët, ndonjëherë i padukshëm midis dëshirës për të qenë i sjellshëm dhe detyrimit për të qenë i sjellshëm, gjë që krijon dëme të shumta për personin tonë.
Çfarë ndodh kur jeni shumë i gatshëm?
Duke vënë në heshtje dëshirat dhe nevojat tona, ne rrezikojmë të përballemi me:
Pasiguri
Vetëvlerësim të ulët
Ndjenja faji
Marrëdhënie më pak autentike (sepse e rrethojmë veten me njerëz që nuk i zgjedhim)
Frikë nga gjykimi i të tjerëve
Rritje të varësisë nga të tjerët në marrëdhënie
Nevojë për miratim nga të tjerët.
Ne hyjmë në një rreth vicioz ku bëhet gjithnjë e më e vështirë të dalim prej tij, për të mos përmendur që e gjithë kjo do të ketë tendencë të thajë energjitë tona.
Para se të kënaqeni, mbani mend të gjithë këto gjëra
T’u përgjigjesh me PO kërkesave të të gjithëve do të thotë t’i thuash jo diçkaje tjetër! Ju nuk e jetoni jetën tuaj për të kënaqur të tjerët duke e vënë veten në vend të dytë. Nuk ka të bëjë me të qenit egoist, por më tepër ka të bëjë me të qenit zotërues i zgjedhjeve dhe ndjenjave tuaja. Këtu janë gjërat që duhet të keni gjithmonë parasysh përpara se të kënaqni të tjerët
Realizohu – Mundohuni të kuptoni: pse po e bëni këtë? Dhe gjithashtu pyesni veten: A keni më shumë gjasa t’u thoni po njerëzve të caktuar sesa të tjerëve? Apo je i gatshëm për të gjithë? Atëherë pranojeni këtë dobësi tuajën, hapi i parë për të mos bërë diçka është të pranoni që e kemi bërë deri në atë moment.
Mëso të thuash JO – Dua të bëj një premisë: nuk është e lehtë të përfshihesh, nuk është e lehtë të pyesësh pse kaq shpesh përfundojmë duke e marrë keq refuzimin, duke menduar se çdo jo është e barabartë me një disfatë gjigante. Megjithatë na ndodh! Për ata që përpiqen të jenë jashtëzakonisht të bindur, kjo është pjesa më komplekse, të mësojnë të thonë jo, por është thelbësore. Duhet mbajtur mend se përgjigjja negative nuk ka të bëjë me vrazhdësinë, por me përgjegjësinë. Ju duhet të filloni të thoni jo me hapa të vegjël, duke filluar nga arkëtari i cili kur paguani, na pyet nëse duam të shtojmë një produkt të vogël, ose kamarieri që na thotë të pimë një çokollatë me kafenë, për të vazhduar më pas duke thënë jo një shoku që na fton në darkë një mbrëmje kur jemi shumë të lodhur, deri në atë pikë sa t’i themi jo atij kolegut që gjithmonë e kemi ndihmuar.
Shprehu – Ne kemi arritur një moshë ku mund të shprehemi të sigurtë pa u lënduar askush. Dhe nëse vazhdojmë t’i kënaqim të tjerët, mund të kemi qëllime vërtet të mira, por i rrezikojmë të gjithë me mungesën e sinqeritetit. Në punë nuk i bëjmë askujt një shërbim të mirë duke u fshehur pas gishtit. Dhe në dashuri, nuk ka asgjë të shëndetshme për të qenë me dikë thjesht sepse duket sikur tjetri nuk mund të mbijetojë pa ne. Ata do të mbijetojnë dhe ne mund të kemi humbur shumë nga koha e tyre për sentimentalitetin tonë.
Ji i sigurt – Duke shpjeguar pse një jo është e drejtë, por duhet të jeni konciz dhe vendimtar. Duke u ndalur në këtë temë mund të të shtyjë të rishqyrtohesh dhe të të bëjë sërish të gatshëm. Më mirë të jesh i sigurt. Fjalia që duhet shqiptuar është kjo: “Më falni, por për momentin nuk mund t’ju ndihmoj, do t’ju njoftoj nëse dhe kur të mundem.” Një përgjigje e këtij lloji e bën bashkëbiseduesin të kuptojë se ai nuk është prioriteti juaj, por edhe e lë një dritare të hapur.
Vlerëso marrëdhëniet – Filloni të mendoni për marrëdhëniet me njerëzit që e keni më të vështirë të thoni jo. Kur dinamika dhe roli juaj brenda saj janë të qarta për ju, nuk do të keni më probleme të thoni jo. Disponueshmëria që u jep të tjerëve është masa e identitetit tënd. Nëse mund t’ju kërkohet ndonjë gjë, të tjerët do të fillojnë t’ju shikojnë si një zgjatje e opsioneve të tyre sa herë që duhet të zgjidhin diçka. Dhe jo si një person tjetër që me dashamirësi i bën një nder.
Vendos kufirin tënd – E vërteta është se çdokush do të ishte i lumtur të kishte një partner, mik apo koleg që është gjithmonë i gatshëm të ndihmojë dhe nuk thotë kurrë jo. Problemi është se në afat të gjatë njerëzit përfitojnë nga ata që janë shumë të mirë dhe të dobishëm. Mirësia juaj ekstreme do të bëjë që të tjerët të mos ju respektojnë. Njerëzit nuk ju shohin si një individ me zërin tuaj, me hapësirat tuaja dhe që pohon nevojat tuaja, ata ju shohin si dikë që largohet për t’i kënaqur të gjithë.
* Ana Maria Sepe, Doktoreshë në psikologji, eksperte dhe kërkuese në psikanalizë
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
