Pse disa njerëz e kanë më të vështirë të gjejnë dashurinë, pavarësisht dëshirës së fortë për lidhje? A ndikojnë tiparet e personalitetit në këtë betejë? Shkenca thotë po.
Çfarë është beqaria e pavullnetshme?
Beqaria e pavullnetshme i referohet situatës kur një individ është pa partner romantik, jo sepse dëshiron, por sepse ndien se nuk ka arritur ta gjejë. Kjo gjendje shpesh shoqërohet me ndjenja të vetmisë, frustrimit dhe dëshpërimit. Sipas studiuesve Apostolou, Shialos, & Khalil (2020), mbi 35% e të rriturve në disa vende perëndimore përjetojnë periudha të zgjatura të beqarisë së pavullnetshme, dhe arsyeja nuk është gjithmonë mungesa e mundësive – por pengesat e brendshme, siç janë tiparet e personalitetit.
1.Vetëbesimi i ulët (Low Self-Esteem)
Studiuesit Murray, Holmes & Collins (2006) tregojnë se njerëzit me vetëvlerësim të ulët shpesh kanë frikë të afrohen, sepse besojnë se nuk janë të dashurueshëm ose se do të refuzohen.
Shembull praktik: Ana, 28 vjeç, ndonëse shumë e zonja dhe e paraqitshme, nuk arrin të krijojë lidhje sepse e bind veten se nuk është “mjaftueshëm interesante”. Në takime, sillet me pasiguri, duke e bërë tjetrin të ndihet në siklet – gjë që konfirmon dyshimet e saj dhe i shton vetëbesimin e ulët.
2.Neurotizmi i lartë
Neurotizmi – prirja për të përjetuar emocione negative si ankthi, pasiguria dhe ndjeshmëria ndaj stresit – është lidhur me vështirësi në marrëdhënie afatgjata. Sipas Costa & McCrae (1992), njerëzit me neurotizëm të lartë kanë më shumë gjasa të prishin lidhjet ngaqë reagojnë në mënyrë të tepruar ndaj konflikteve dhe ndihen më shpesh të kërcënuar emocionalisht.
Shembull praktik: Erioni, 35 vjeç, e ka të vështirë të qëndrojë në një marrëdhënie. Çdo mungesë e vogël përgjigjeje nga partnerja e re e përjetohet si braktisje. Kjo e ngarkon lidhjen dhe e bën partneren të largohet.
3.Introversioni ekstrem
Introvertët preferojnë reflektimin dhe vetminë, por në format ekstreme kjo e kufizon shanset për njohje të reja. Studimi i Blackhart et al. (2014) tregoi se njerëzit shumë introvertë priren të kenë më pak marrëdhënie romantike për shkak të kontaktit të kufizuar social dhe mungesës së iniciativës.
Shembull praktik: Drita, 31 vjeç, nuk e shijon daljen në mbrëmje ose aplikacionet për takime. Megjithëse dëshiron një partner, ajo pret që dikush “ta kuptojë” spontanisht – gjë që ndodh rrallë pa ekspozim social.
4.Perfeksionizmi
Perfeksionistët kanë pritshmëri shumë të larta – jo vetëm për partnerin, por edhe për mënyrën si “duhet” të ndodhë dashuria. Kjo shpesh i bën ata të papërcaktuar dhe të paplotësuar. Flett, Hewitt & Nepon (2016) theksojnë se perfeksionizmi romantik është një pengesë e madhe në formimin e lidhjeve sepse e bën individin shumë kritik ndaj të tjerëve dhe vetes.
Shembull praktik: Luan, 33 vjeç, anulon takime për arsye si “ajo nuk lexon letërsi moderne” apo “nuk ka plan pesëvjeçar”. Në thelb, ai i druhet të dështuarit në dashuri dhe përdor pritshmëri të larta për t’u mbrojtur.
5.Aftësi të dobëta sociale
Komunikimi, flirti, ndërtimi i intimitetit – të gjitha kërkojnë aftësi që nuk janë të lindura, por të mësuara. Mungesa e këtyre aftësive i bën njerëzit të ndihen “të padukshëm” apo të refuzuar pa kuptuar pse. Apostolou & Wang (2020) zbuluan se mungesa e aftësive sociale ishte një nga arsyet kryesore të beqarisë së pavullnetshme në të dy gjinitë.
Shembull praktik: Gentiani është miqësor, por e ka të vështirë të kuptojë sinjalet flirtuese. Ai flet gjatë për hobet e veta pa pyetur tjetrin. Personi përballë ndien mungesë interesi reciprok dhe shkëputet.
6.Stilet e lidhjes: ankthioz dhe shmangës
Sipas teorisë së lidhjes së Bowlby dhe Ainsworth, fëmijëria ndikon në mënyrën si lidhemi me të tjerët.
Stili ankthioz: nevojë për siguri konstante, frikë nga braktisja.
Stili shmangës: vështirësi për t’u hapur emocionalisht, dëshirë për distancë.
Studimi i Hazan & Shaver (1987) tregon se këto stile ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë dhe jetëgjatësinë e marrëdhënieve romantike.
Shembull praktik: Elira shmang afërsinë emocionale nga frika se dikush do ta lëndojë. Ajo tërhiqet sa herë dikush tenton të lidhet më thellë – dhe pastaj ndien vetmi.
Çfarë mund të bëhet? – Rruga drejt rritjes personale
Lajmi i mirë është se tiparet e personalitetit nuk janë të pandryshueshme. Kërkimi i ndihmës, vetë-reflektimi dhe puna e qëllimshme me veten mund të sjellin ndryshime të thella.
Terapia kognitive-sjellore (CBT) mund të ndihmojë në rritjen e vetëvlerësimit dhe përballimin e frikërave sociale.
Trajnimet për aftësi sociale janë shumë efektive për ata që nuk ndihen të sigurt në ndërveprime romantike.
Punimi me stilet e lidhjes ndihmon për të krijuar marrëdhënie më të sigurta e të ndershme.
Përfundim
Beqaria e pavullnetshme nuk është as dënim, as dështim. Është shpesh një pasojë e pasigurive dhe modeleve të vjetra mendore që mund të kuptohen dhe tejkalohen. Dashuria është e ndërlikuar – por me vetëdije dhe përkushtim, rruga drejt saj mund të bëhet më e qartë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
