Emocionet janë një pjesë thelbësore e përvojës njerëzore. Ato ndikojnë në mënyrën si mendojmë, veprojmë dhe ndërveprojmë me të tjerët. Por përtej rolit të tyre natyror, shumë njerëz përjetojnë një lloj “varësie emocionale” – një gjendje ku ndjenjat marrin kontrollin ndaj arsyes, vendimeve dhe sjelljeve të përditshme. Pse ndodh kjo? Përse emocionet shpesh duken më të forta se logjika?
1.Rrënjët biologjike të emocioneve
Truri ynë është i ndërtuar për të përjetuar emocione për të mbijetuar. Struktura si amigdala dhe sistemi limbik përpunojnë ndjenjat dhe ndihmojnë në reagimin e menjëhershëm ndaj rrezikut apo kënaqësisë. Kur përjetojmë një ndjenjë të fortë – qoftë frikë, dashuri apo zemërim – trupi lëshon hormone si adrenalina ose dopamina që na bëjnë të ndihemi “të gjallë” dhe të stimuluar. Kjo ndjesi mund të bëhet e varur, sepse na jep një përjetim intensiv dhe shpesh më të fortë se racionaliteti.
2.Emocionet si mekanizëm për lidhje shoqërore
Që nga lindja, emocionet janë mënyra jonë kryesore për të komunikuar. Qeshja, lotët, buzëqeshja – të gjitha janë mjete për të ndërtuar lidhje me të tjerët. Ndjenja si dashuria, mirënjohja, por edhe faji apo xhelozia, i shërbejnë qëllimit të ruajtjes së marrëdhënieve. Kështu, varësia ndaj emocioneve shpesh lidhet me nevojën për të qenë të pranuar, të dashur apo të kuptuar nga të tjerët.
3.Emocionet si mekanizma për shmangie apo përballje me realitetin
Shumë njerëz përdorin emocionet për të shmangur realitete të dhimbshme. Për shembull, zemërimi mund të mbulojë ndjenjën e brishtësisë, apo melankolia mund të na mbajë të lidhur me të kaluarën, për të mos u përballur me të tashmen. Në këtë mënyrë, emocionet bëhen një formë mbrojtjeje – por që mund të kthehet në varësi, nëse përdoret vazhdimisht për të shmangur përballjen me të vërtetën.
4.Roli i përvojave të fëmijërisë
Përvojat emocionale të hershme ndikojnë në mënyrën si mësojmë të përballojmë emocionet si të rritur. Një fëmijë që mëson se ndjenja e frikës nuk dëgjohet, mund të zhvillojë një lidhje të shtrembëruar me emocionet, duke i mbajtur ato të bllokuara ose duke u kapur pas tyre në mënyrë të pavetëdijshme. Kjo formë e varësisë emocionale shpesh nuk është e dukshme, por ndikon thellësisht në marrëdhënie dhe vetëvlerësim.
5.Emocionet dhe identiteti personal
Për disa njerëz, emocionet bëhen pjesë e identitetit të tyre. Ata mund të thonë: “Unë jam një person emocional”, ose “Unë gjithmonë mërzitem shumë lehtë.” Kjo mënyrë të menduari krijon një lidhje të fortë mes ndjenjave dhe asaj që mendojmë për veten, duke e bërë të vështirë ndarjen mes identitetit dhe përjetimeve emocionale.
Përfundim
Varësia ndaj emocioneve nuk është gjithmonë negative – emocionet na udhëheqin drejt njohjes së vetvetes dhe të tjerëve. Por kur ato marrin kontroll të plotë mbi jetën tonë, është e rëndësishme të kuptojmë rrënjët e kësaj varësie dhe të mësojmë teknika për vetëmenaxhim emocional. Vetëdija, terapia psikologjike dhe praktikat si meditimi apo shkrimi reflektiv, mund të ndihmojnë për të balancuar emocionin me arsyen.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
