Në psikologji, pritshmëria njihet si tendenca e natyrshme e individit për t’i atribuuar besimet, mendimet dhe perceptimet e tij të tjerëve. Kur bëhet fjalë për raportin prind-fëmijë, është e lehtë dhe normale projektimi i pritshmërive. Prindërit natyrshëm kanë shpresa dhe ëndrra për fëmijët e tyre, që çojnë në pritshmëri, shpeshherë të ngurta, me një ndikim të rëndësishëm në mirëqenien psikologjike të fëmijës.
Pritshmëritë prindërore i referohen shpresave dhe kërkesave për sjelljen, arritjet dhe trajektoren e përgjithshme të jetës së fëmijëve të tyre. Këto pritshmëri shpesh burojnë nga dëshira që fëmija të ketë sukses, të bëjë një jetë të lumtur ose të ndjekë gjurmët e prindërve të tij. Ato mund të shfaqen në forma të ndryshme, të tilla si suksesi akademik, zgjedhjet e karrierës, marrëdhëniet dhe madje edhe vlerat personale. Këto pritshmëri shpesh dalin nga dëshira për të parë pasardhësit e tyre të kenë sukses, të bëjnë jetë të kënaqshme ose të ndjekin disa rrugë që ata i konsiderojnë më të mirat.
Të kuptuarit e formimit të pritshmërive prindërore është thelbësore. Këto pritshmëri shpesh lindin nga një ndërthurje komplekse faktorësh, duke përfshirë normat kulturore, presionet shoqërore, përvojat personale dhe aspiratat e paplotësuara të vetë prindërve. Është e rëndësishme të pranohet se prindërit mund të kenë qëllimet më të mira kur vendosin pritshmëri, por ndikimi që këto pritshmëri kanë tek fëmijët e tyre mund të jetë i thellë, deri i dëmshëm në aspektin psikosocial.
Pritshmëritë e larta mund të bëjnë presion të jashtëzakonshëm tek fëmijët. Barra e pritshmërive që përjeton fëmija rëndon psikologjikisht në zhvillimin e personalitetit të fëmijës, duke ndikuar ndjeshëm në zhvillim. Nevoja e vazhdueshme për të përmbushur këto pritshmëri mund të çojë në stres kronik dhe frikë nga dështimi. Fëmijët që vazhdimisht nuk përmbushin pritshmëritë e prindërve të tyre, mund të zhvillojnë një imazh negativ për veten. Ata mund të ndihen sikur nuk janë kurrë mjaftueshëm mirë, duke çuar në një ndjenjë të zvogëluar të vetëvlerësimit dhe imazhit të vetes. Për më tepër, pritshmëritë mund të ndikojnë në perceptimin e një fëmije për identitetin e tyre. Kur ata ndihen të detyruar të përshtaten me idealet prindërore, kjo mund të pengojë aftësinë e tyre për të eksploruar dhe zhvilluar interesat, pasionet dhe vlerat e tyre. Në raste të rënda, mund të kontribuojë në çështje të shëndetit mendor si depresioni, çrregullimet e ankthit dhe madje edhe mendimet për vetëvrasje.
Megjithëse pritshmëritë prindërore mund të ndihmojë në përmirësimin e performancës akademike të fëmijëve, një dozë e tepërt mund të jetë absolutisht helmuese. Studime të shumta theksojnë se nëse pritshmëritë prindërore janë të ekzagjeruara dhe joreale, fëmijët performojnë më keq në shkollë. Prindërit shpesh shpresojnë që fëmijët e tyre të shkëlqejnë në shkollë, duke besuar se notat e mira dhe suksesi arsimor janë thelbësore për mundësitë dhe lumturinë e ardhshme. Ky presion manifestohet me një ulje të vetë-efikasitetit, e shoqëruar me ndjenjën e pamjaftueshmërisë dhe emocionet negative të arritjes, si ankthi i performancës dhe zhgënjimi pasues i mosarritjes së objektivave të vendosura ose arritjes së tyre nën pritshmëritë prindërore.
Ndërsa këto pritshmëri mund të jenë me qëllime të mira, ato mbartin gjithashtu potencialin për të formësuar arritjet akademike të fëmijës dhe, në mënyrë paradoksale, kontribuojnë në ankth dhe stres. Është e rëndësishme që fëmijët të ndiejnë se prindërit e tyre kujdesen më shumë për faktin se ata janë në gjendje të shprehin veten duke gjetur dimensionin e tyre, në vend që të perceptojnë presionin, qoftë edhe indirekt, që duhet të arrihen domosdoshmërisht rezultate të shkëlqyera.
Është e rëndësishme të theksohet sërish se të kesh pritshmëri për fëmijën nuk është në thelb e dëmshme. Prindërit shpesh veprojnë si udhërrëfyes dhe mentorë, duke i ndihmuar fëmijët të lundrojnë në sfidat e jetës. Megjithatë, çelësi qëndron në arritjen e një ekuilibri midis dëshirës prindërore dhe autonomisë së fëmijës për të zhvilluar identitetin e tij/saj.
Është e rëndësishme t’u jepet prindërve informacioni që u nevojitet për të zhvilluar pritshmëri realiste për fëmijët e tyre, bazuar në aftësitë dhe mundësitë reale të fëmijës, për të shmangur krahasimet e vazhdueshme me të tjerët dhe për të stimuluar fëmijët në mënyrë të ekuilibruar. Përndryshe, rreziku është krijimi i shumë stresit dhe ankthit, i cili ndikon negativisht në mësimin e fëmijëve.
Komunikimi i hapur dhe i sinqertë është parësor. Prindërit duhet të diskutojnë pritshmëritë e tyre me fëmijët, duke vendosur pritshmëri realiste dhe të arritshme që marrin parasysh pikat e forta dhe të dobëta, unike të fëmijës së tyre. Duhet krijuar një mjedis mbështetës dhe edukues ku fëmijët inkurajohen të eksplorojnë interesat dhe pasionet e tyre, duke nxitur në këtë mënyrë një ndjenjë autonomie dhe vetëvlerësimi.
Është thelbësore që prindërit të njohin ekuilibrin delikat midis edukimit të potencialit të fëmijës dhe lejimit të lirisë për të krijuar rrugën e tyre. Duke vepruar kështu, prindërit mund të nxisim marrëdhënie më të shëndetshme prind-fëmijë dhe të promovojmë mirëqenien e tyre psikologjike.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
