Kjo është një analizë psikologjike mbi ndikimin e mbrojtjes së tepruar në zhvillimin emocional të fëmijëve.
Roli i prindit është thelbësor në formësimin e mirëqenies emocionale të fëmijës. Megjithatë, kur kujdesi kthehet në mbrojtje të tepruar, e njohur në psikologji si hiperproteksion, mund të ketë pasoja të rënda për zhvillimin emocional dhe psikologjik të fëmijës. Studimet e fundit tregojnë një lidhje të fortë mes stileve prindërore hiperprotektive dhe rritjes së niveleve të ankthit dhe depresionit tek fëmijët (Yap et al., 2014).
Çfarë është prindërimi hiperprotektiv?
Prindërit hiperprotektivë janë ata që përpiqen të parandalojnë çdo vështirësi, rrezik ose gabim që fëmija mund të përjetojë. Ata shpesh:
Marrin vendime në vend të fëmijës,
Ndërhyjnë në konfliktet sociale,
Shmangin çdo situatë sfiduese për të,
Mbajnë një kontroll të lartë mbi aktivitetet ditore.
Megjithëse qëllimi i tyre është të mbrojnë fëmijën, efekti i këtij stili prindëror është shpesh i kundërt me atë që synohet.
Ndikimi psikologjik tek fëmijët
1.Zhvillimi i varësisë dhe mungesa e vetëbesimit
Fëmijët e rritur nga prindër hiperprotektivë nuk mësojnë të merren me sfida apo të marrin vendime vetë. Kjo i bën ata më të prirur ndaj varësisë emocionale dhe mungesës së vetëbesimit. Studimet tregojnë se fëmijët që përballen me mbikontroll nga prindërit e tyre raportojnë më pak ndjenjë kontrolli mbi jetën dhe më shumë simptoma depresioni (Schiffrin et al., 2014).
2.Rritja e ankthit
Kur fëmijës i thuhet vazhdimisht se “nuk është e sigurt” ose “mos e bëj këtë se mund të dëmtohesh”, ai përvetëson një botëkuptim të rrezikshëm dhe frikësues për jetën. Kjo ndjenjë e rritur frike dhe pasigurie kontribuon në zhvillimin e ankthit të përgjithësuar dhe, më vonë, mund të çojë në depresion (Howard et al., 2022).
3.Mungesa e përballjes me frustrimet
Fëmijët që nuk lejohen të përjetojnë humbje, zhgënjime apo dështime, nuk zhvillojnë aftësi përballimi. Mungesa e këtyre përvojave i lë të papërgatitur për realitetin e jetës dhe i bën më të prekshëm emocionalisht. Frustrimi i pashprehur dhe paaftësia për të përballuar vështirësitë mund të manifestohen si simptoma depresive (Yap et al., 2014).
Faktorët që thellojnë rrezikun e depresionit
Personaliteti i fëmijës: Fëmijët me temperament më të ndjeshëm janë më të prirë të ndihen të mposhtur nga një prind mbizotërues.
Mjedisi shoqëror: Fëmijët që nuk zhvillojnë marrëdhënie të pavarura me bashkëmoshatarët për shkak të ndërhyrjes së prindërve, përjetojnë izolim social, një faktor kyç në zhvillimin e depresionit.
Mungesa e autonomisë: Psikologu Erik Erikson thekson rëndësinë e autonomisë në fazat e hershme të zhvillimit për ndërtimin e një identiteti të shëndetshëm. Mungesa e saj çon në konfuzion identitar dhe depresion në adoleshencë.
Si mund të parandalohet ky cikël?
1.Promovimi i autonomisë së kontrolluar
Prindërit duhet të mësojnë të balancojnë mbështetjen me lejimin e pavarësisë. Lejimi i fëmijës të marrë vendime, të bëjë gabime dhe të mësojë prej tyre është thelbësor për zhvillimin emocional.
2.Komunikimi i hapur dhe jo gjykues
Fëmijët duhet të ndihen të sigurt që mund të shprehin ndjenjat e tyre pa u ndjerë të kontrolluar apo të gjykuar. Komunikimi i hapur ndihmon në parandalimin e shtypjes së emocioneve, që është një nga shkaqet e depresionit.
3.Ndihma profesionale kur është e nevojshme
Psikologët mund të ndihmojnë si fëmijët ashtu edhe prindërit të zhvillojnë mënyra më të shëndetshme të ndërveprimit. Terapia familjare është shpesh efektive për të trajtuar dinamikat hiperprotektive.
Ndërsa prindërit hiperprotektivë veprojnë nga dëshira për të mbrojtur fëmijët e tyre, rezultatet afatgjata mund të jenë negative për mirëqenien e fëmijës. Rritja e rasteve të depresionit tek fëmijët dhe adoleshentët është një thirrje për reflektim mbi mënyrën se si i edukojmë ata. Një prindërim i balancuar, që mbështet zhvillimin e pavarësisë dhe përballimit emocional, është çelësi për të rritur fëmijë të shëndetshëm psikologjikisht.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
