Sjellja e poshtërimit të të tjerëve është një fenomen i zakonshëm, që ndodh në shumë ambiente: familjare, sociale, profesionale dhe në internet. Por pse disa njerëz ndjejnë nevojën të poshtërojnë të tjerët dhe çfarë pasqyron kjo sjellje për ta dhe për marrëdhëniet me njerëzit rreth tyre? Për të kuptuar këtë, duhet të hedhim një vështrim në dimensionet psikologjike dhe sociologjike të fenomenit.
Perspektiva psikologjike
1.Ndjenja e pasigurisë dhe vetëvlerësimit të ulët
Shumë herë, njerëzit që poshtërojnë të tjerët kanë një ndjenjë të thellë të pasigurisë brenda vetes. Duke u ndjerë inferior ose të pambështetur në veten e tyre, ata përpiqen të “ngrejnë” vetveten nëpërmjet uljes së të tjerëve. Poshtëruarja bëhet një mekanizëm mbrojtës psikologjik që u lejon të maskojnë boshllëkun e tyre të brendshëm dhe të ndihen më të fuqishëm.
2.Nevoja për kontroll dhe dominim
Disa individë ndiejnë nevojën për të kontrolluar situatën dhe njerëzit përreth. Duke poshtëruar të tjerët, ata përpiqen të vendosin hierarki ku ata janë në majë. Kjo sjellje pasqyron një nevojë për fuqinë dhe dominimin që shpesh buron nga ndjenja e pafuqisë ose mungesa e kontrollit në aspekte të tjera të jetës së tyre.
3.Mungesa e empatisë dhe aftësisë për të kuptuar të tjerët
Në disa raste, personat që poshtërojnë të tjerët kanë vështirësi në lidhjen emocionale dhe empatike. Ata nuk e kuptojnë plotësisht se si fjalët dhe veprimet e tyre ndikojnë në emocionet e të tjerëve. Kjo mund të jetë rezultat i përvojave të tyre të kaluara, modele të sjelljes ose madje çrregullime të personalitetit.
Perspektiva sociologjike
1.Roli i strukturave sociale dhe kulturave
Në disa shoqëri dhe kultura, sjelljet poshtëruese mund të jenë të lidhura me normat sociale që nxisin konkurrencën ekstreme, hierarkitë rigide ose privilegjet e grupeve të caktuara. Në këto kontekste, poshtëruarja mund të jetë një mënyrë për të ruajtur statusin social apo për të siguruar përfitime materiale dhe sociale.
2.Përforcimi i rolit dhe identitetit social
Duke poshtëruar të tjerët, individët mund të përpiqen të forcojnë identitetin e tyre brenda një grupi. Për shembull, në ambiente pune ose shkollore, poshtëruarja mund të shërbejë për të krijuar një ndjenjë përkatësie dhe fuqie në grup, duke shënjuar “armiq” ose “të dobët” si një formë e forcimit të bashkësisë së tyre.
3.Pasojat e pakënaqësive dhe tensioneve sociale
Në shoqëritë me pabarazi të theksuar ekonomike dhe sociale, poshtëruarja shpesh reflekton frustrimin dhe pakënaqësinë që njerëzit ndiejnë për pozitën e tyre. Në mungesë të kanaleve të shprehjes së këtyre ndjenjave, ata mund të shpërndajnë këtë tension në forma agresive ndaj të tjerëve.
Çfarë na zbulon kjo sjellje?
Sjellja e poshtëruarjes nuk është thjesht një shenjë e dobësisë së personit që e përjeton, por edhe një tregues i ndërlikuar i problemeve të personit që e kryen atë. Ajo tregon për sfida të brendshme si pasiguri, mungesë kontrolli, dhe mungesë lidhjes me të tjerët, por edhe për probleme të mëdha shoqërore si pabarazitë dhe konkurrencën e padrejtë.
Kuptimi i këtyre dimensioneve është hapi i parë për të adresuar këtë sjellje në mënyrë konstruktive, për të mbështetur personat që ndihen të detyruar të poshtërojnë dhe për të krijuar mjedise sociale më të shëndetshme dhe respektuese.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
