Në shumë tryeza shqiptare, gjeli i detit është i pranishëm gjatë festave të fundvitit, një simbol i bollëkut, mikpritjes dhe mbylljes së vitit me shije. Por përtej traditës, ky shpend ka më shumë për të ofruar: është një ushqim i pasur, i shëndetshëm dhe plot kuptim simbolik e psikologjik. Le të shohim pse gjeli i detit meriton vendin e nderit në tryezë, jo vetëm për zakone, por edhe për mirëqenie.
1.Një ushqim me vlera të larta ushqyese
Gjeli i detit është një nga burimet më të mira të proteinave të pastra, me pak yndyrë dhe kolesterol të ulët, duke e bërë të përshtatshëm si për fëmijët, ashtu edhe për të moshuarit.
Ai përmban:
Vitaminat e grupit B (sidomos B3 dhe B6), që ndihmojnë funksionin nervor dhe metabolizmin;
Minerale të rëndësishme si zinku, seleni dhe fosfori, që forcojnë imunitetin dhe shëndetin e kockave;
Triptofanin, një aminoacid që ndihmon në prodhimin e serotoninës – hormonit të “lumturisë”.
Pra, konsumimi i gjelit të detit nuk është vetëm ushqim për trupin, por edhe për gjendjen emocionale: ndihmon relaksimin, gjumin dhe disponimin pozitiv pas një viti të lodhshëm.
2.Një simbol i mirënjohjes dhe bashkimit
Në shumë kultura, gjeli i detit ka kuptim ritual: është një simbol i falënderimit dhe bashkimit familjar.
Në tryezë, ai nuk është vetëm ushqim, por një mënyrë për të thënë: “Jemi bashkë, ndajmë këtë moment, ndajmë mirënjohjen për njëri-tjetrin.” Ky aspekt psikologjik i përbashkësisë është veçanërisht i rëndësishëm në fundvit, kur njerëzit kanë nevojë të ndihen pjesë e diçkaje më të madhe, të ndajnë kujtime e ngrohtësi.
3.Tradita që ushqen kujtesën emocionale
Shumë prej nesh e lidhin aromën dhe shijen e gjelit të detit me kujtime fëmijërie: shtëpia e mbushur me erëra, zhurma e gatimit, e qeshura e familjes. Në psikologjinë emocionale, kjo quhet “kujtesë sensoriale”, një mekanizëm që e lidh ushqimin me ndjenjën e sigurisë dhe dashurisë. Kështu, çdo herë që e sjellim këtë shpend në tryezë, ne rikrijojmë kujtimet e ngrohta të përkatësisë dhe i japim vetes një ndjenjë vazhdimësie dhe stabiliteti emocional.
4.Një alternativë më e shëndetshme
Në krahasim me mishrat e tjerë të kuq, gjeli i detit është:
më i lehtë për t’u tretur,
më i ulët në yndyrna të ngopura,
dhe më i pasur me proteina cilësore.
Për këtë arsye, nutricionistët e rekomandojnë veçanërisht në periudha festive kur tavolinat mbushen me ushqime të rënda. Zgjedhja e tij tregon kujdes për trupin dhe shëndetin, pa sakrifikuar shijen apo simbolikën e festës.
5.Një rit që na mëson ekuilibrin
Në një epokë ku festat shpesh shndërrohen në teprime, gjeli i detit na kujton thjeshtësinë e bukur të ndarjes. Një shpend që kërkon kohë për t’u gatuar, durim dhe bashkëpunim në familje, është vetë metafora e festës: ngadalësim, bashkim, kujdes. Kështu, gjeli i detit nuk është thjesht një pjatë e dytë. Është një ritual i kujdesit, një mënyrë për të festuar me ndërgjegje dhe për të gjetur ekuilibrin mes shijes, shëndetit dhe shpirtit.
Të konsumosh gjelin e detit në fundvit nuk është vetëm ndjekje e traditës është një zgjedhje me kuptim.
Ai ushqen trupin, kujdeset për shëndetin, bashkon njerëzit dhe ngroh shpirtin.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
