Mungesa e gjumit është një nga simptomat më të zakonshme të depresionit tek adoleshentët. Ajo që ndoshta nuk dinë shumë njerëz është se, për disa, problemet me gjumin mund të fillojnë para depresionit duke rritur rrezikun e problemeve të shëndetit mendor në të ardhmen. A do të thotë kjo që gjumi tek adoleshentët duhet të merret më seriozisht dhe a mund të ulë rrezikun e depresionit më vonë?
Në një studim të botuar në vitin 2020, Faith Orchard, një psikolog në Universitetin e Sussex, shqyrtoi të dhënat nga një grup i madh adoleshentësh nga mosha 15 deri në 24 vjeç. Ata që raportuan se flinin keq në moshën 15 vjeç, por nuk kishin depresion ose ankth në atë kohë, kishin më shumë të ngjarë se moshatarët e tyre të përjetonin ankth ose depresion kur arritën moshën 17, 21 ose 24 vjeç.
Edhe për më të rriturit, problemet e gjumit mund të jenë parashikues i depresionit në të ardhmen. Një meta-analizë e 34 studimeve, të cilat ndërmjet tyre ndoqën 150,000 njerëz për një periudhë midis tre muajsh dhe 34 vjet, zbuloi se nëse njerëzit kishin probleme me gjumin, rreziku i tyre relativ i vuajtjes së depresionit më vonë në jetë u dyfishua. Sigurisht, nuk do të thotë që të gjithë me pagjumësi do të kenë depresion më vonë.
Pse në disa raste gjumi i dobët mund të kontribuojë në shëndetin e dobët mendor?
Një problem me gjumin ka efekte negative të vërtetuara mirë nga shkencëtarët në Universitetin e Oksfordit. Disa nga këto janë mungesa e motivimin, nervozizmi i tepërt dhe mungesa e dëshirës për të biseduar, qëndruar me familjarët dhe shoqërinë. Për më tepër, ka faktorë biologjikë për t’u marrë parasysh. Mungesa e gjumit mund të çojë në rritje të inflamacionit në trup, i cili është përfshirë në vështirësitë e shëndetit mendor.
Studiuesit po shqyrtojnë marrëdhëniet midis çrregullimeve të gjumit dhe problemeve të tjera të shëndetit mendor. Neuroshkencëtari i Universitetit të Oksfordit Russell Foster ka zbuluar se kjo lidhje nuk ndodh vetëm në depresion. Prishja e ritmeve cirkadike, cikli natyror i gjumit-zgjimit nuk është i pazakontë midis njerëzve me çrregullime bipolare ose skizofreni. Në disa raste, ora e trupit mund të bëhet aq e sinkronizuar sa njerëzit e gjejnë veten zgjuar gjithë natën dhe në gjumë gjatë ditës.
Kolegu i tij, psikologu klinik Daniel Freeman ka bërë thirrje që problemeve të gjumit t’u jepet një përparësi më e lartë brenda kujdesit shëndetësor mendor. Për shkak se ato janë të zakonshme në të gjitha diagnozat e ndryshme, ato nuk priren të shikohen si qendrore për një problem të veçantë. Ai mendon se ata nganjëherë neglizhohen, kur mund të trajtohen.
Edhe kur problemet e shëndetit mendor i paraprijnë gjumit të prishur, mungesa e gjumit mund të përkeqësojë vështirësitë e një personi. Mbi të gjitha, vetëm një natë e privimit të gjumit ka një ndikim negativ të vendosur mirë në gjendjen shpirtërore dhe të menduarit.
Marrëdhënia komplekse midis gjumit dhe shëndetit mendor përforcohet më tej nga gjetja se nëse trajtoni depresionin, problemet me gjumin nuk zhduken të gjitha. Shumë mendojnë se trajtimet psikologjike i ndihmojnë njerëzit në problemet mendore dhe kjo bën që ato të flenë më mirë por në vitin 2020 Shirley Reynolds, një psikologe klinike në Universitetin e Reading dhe ekipi i saj provuan tre trajtime të ndryshme psikologjike për depresionin. Ata punuan njësoj në zvogëlimin e depresionit, por zgjidhën vetëm problemet e gjumit për gjysmën e pjesëmarrësve. Për gjysmën tjetër, pagjumësia vazhdoi, duke treguar se ishte e pavarur nga depresioni i tyre dhe duhej trajtuar veçmas.
E thënë kjo, problemet e gjumit dhe vështirësitë e shëndetit mendor mund të burojnë nga të njëjtat shkaqe. Ngjarje traumatike ose negative, për shembull ose faktorë të ndryshëm gjenetikë. Gjenet e përfshira në rrugët e serotoninës dhe funksionimin e dopaminës janë treguar të jenë faktorë si në gjumin e dobët ashtu edhe në depresionin, ashtu si gjenet që ndikojnë në ritmet cirkadiane të një personi. Është gjithashtu e mundur që mungesa e gjumit të mos jetë aq shumë shkak i depresionit të mëvonshëm, por më shumë i një sinjali paralajmërues të hershëm. Shqetësimi që ju ndalon të flini mund të jetë në disa raste simptoma e parë e problemeve më serioze të shëndetit mendor që do të vijnë.
Foster është i bindur se nga një këndvështrim biologjik, mënyra më e mirë për të shkëputur rrjetën e lidhjes është duke studiuar ndikimin që prishja e ritmeve cirkadiane mund të ketë në tru. Ai thotë se duhet të shihen ndërveprimet komplekse midis gjeneve të shumta, rajoneve të trurit dhe neurotransmetuesve për të kuptuar se çfarë po ndodh.
Kështu që ndoshta problemet e vazhdueshme të gjumit duhet të merren më seriozisht tek adoleshentët dhe të rriturit. Ndërkohë, kushdo që ka probleme me gjumin, ekspertët thonë se mund të provojnë teknikat e treguara si më efektive: duke siguruar që të merrni mjaft dritë gjatë ditës (në mëngjes për shumicën e njerëzve), mos të konsumoni kafe vonë në mbrëmje, shmangni qëndrimin në rrjetet sociale ose diskutimin e temave stresuese në shtrat, mbani dhomën e gjumit të freskët, të qetë dhe të errët dhe duke u përpjekur të ngriheni dhe të shkoni në shtrat në të njëjtën kohë çdo ditë.
Burimi / https://gazetasi.al/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
