Në jetën e përditshme, besimi është një valutë delikate që ndërtohet me kohë, por mund të shkatërrohet në një çast. Një nga provat më të mëdha të këtij besimi është aftësia për të mbajtur një sekret – një informacion i ndjeshëm, shpesh emocional, që kërkon respekt dhe maturi. Por, përse kaq shpesh kjo barrë shndërrohet në një peshë që shumë nuk e përballojnë dot?
Pse është e vështirë të mbahet fjala?
Psikologjikisht, mbajtja e fjalës lidhet me konceptet e vetëkontrollit, ndjeshmërisë sociale dhe përgjegjësisë morale. Shumë individë prekin kufijtë e këtyre mekanizmave për shkak të nevojës për vëmendje, për të qenë të rëndësishëm në një grup, apo thjesht për të përjetuar ndjesinë e të qenit “në dijeni” të diçkaje që të tjerët nuk e dinë. Kjo ndjesi pushteti shpesh e mposht moralin.
Sekreti që nuk është më sekret
Në momentin që një sekret i besohet dikujt tjetër, ai bëhet automatikisht një risk. Sipas studimeve në psikologjinë sociale, një sekret është si një “ngarkesë kognitive”, që truri e përpunon vazhdimisht, dhe kjo e bën më të vështirë të mbahet gjatë. Njerëzit e ndjejnë këtë ngarkesë dhe përpiqen ta “shkarkojnë”, zakonisht duke e ndarë me një tjetër person që ata e konsiderojnë të besueshëm. Kështu, sekreti fillon të zgjerohet në rrethe të tjera.
Nga përvoja personale në subjekt bisede
Një nga arsyet kryesore pse një ngjarje apo problem i brendshëm shndërrohet në temë bisede është mungesa e kufijve emocionalë dhe vetëdijes mbi privatësinë e tjetrit. Disa njerëz nuk e bëjnë këtë nga keqdashja, por nga mungesa e reflektimit: ata e shohin një histori të fortë si një mënyrë për të kontribuar në bisedë, për të treguar interes ose për të fituar një vend në grup.
Por janë edhe ata që veprojnë me ndërgjegje të plotë, duke e përdorur informacionin personal të të tjerëve si armë sociale – për të ulur vlerën e tjetrit, për të tërhequr vëmendje, apo për të ndërtuar alenca në mënyrë të pavetëdijshme me grupin.
Nevoja për përhapje: Kënaqësia që sjell thashethemi
Neuroshkenca ka treguar se truri i njeriut aktivizohet me kënaqësi kur shpërndan informacione sociale. Kjo shpjegon pse thashethemet përjetohen shpesh si emocionuese dhe “shkarkuese”. Këto ndjenja e bëjnë më të vështirë për shumë individë të rezistojnë tundimit për të ndarë një sekret.
Rreziqet: Kur sekreti kthehet në plagë
Përhapja e një sekreti mund të ketë pasoja serioze: humbje të besimit, dëmtim të marrëdhënieve, ulje të vetëvlerësimit, apo edhe përjashtim social. Viktima e kësaj tradhtie mund të përjetojë turp, ankth apo izolim. Kur ndodh kjo, shpesh lind ndjenja e pendesës për ndarjen e një pjese intime me dikë që nuk e meritonte.
Si ta mbrojmë veten?
1.Zgjedhja e kujdesshme e personave të besuar: Para se të ndajmë një të fshehtë, duhet të pyesim veten: A ka ky person historik të qëndrueshëm në ruajtjen e konfidencialitetit? A është emocionalisht i pjekur?
2.Vendosja e kufijve të qartë: Nëse ndajmë diçka delikate, duhet të shprehim hapur që është konfidenciale. Megjithatë, edhe kjo nuk garanton gjithmonë ruajtje.
3.Ruajtja e pjesëve më të ndjeshme për vete: Jo çdo dhimbje apo ngjarje e brendshme ka nevojë të ndahet. Ditari personal, terapia apo një bisedë me veten janë forma të shëndetshme të përpunimit emocional.
4.Kujdes me impulsin për të ndarë sekrete: Nëse jemi në anën tjetër, pra jemi ne që mbajmë një sekret, ndihmon të mendojmë për pasojat që mund të ketë për tjetrin, dhe për imazhin që krijojmë për veten si persona të pabesueshëm nëse e tradhtojmë.
Si mund të frenojmë këtë dukuri si shoqëri?
Frenimi i kësaj sjelljeje kërkon edukim emocional që nis në moshë të hershme. Duhet të kultivojmë tek fëmijët dhe të rinjtë vlerën e empatisë, të respektit për privatësinë e tjetrit dhe rëndësinë e ruajtjes së besimit. Në nivel të rriturish, bisedat e hapura mbi pasojat e thashethemeve dhe ndarja e përvojave reale mund të ndërgjegjësojnë njerëzit për dëmin që krijojnë.
Si për ta përmbyllur, ruajtja e një sekreti nuk është thjesht një detyrë morale. Është një akt dashurie dhe respekti ndaj tjetrit – një provë e karakterit dhe pjekurisë sonë emocionale. Dhe kur vendosim të flasim, le të jetë gjithmonë nga një vend i kujdesit, jo i kuriozitetit. Sepse fjalët, një herë të shqiptuara, nuk mund të kthehen më pas.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
