Edhe pse jam rritur katolik, për pjesën më të madhe të jetës sime të rritur, nuk i kushtoja shumë rëndësi fesë. Ashtu si shumë shkencëtarë, unë supozova se ishte ndërtuar mbi opinion, hamendje, apo edhe shpresë dhe për këtë arsye i parëndësishëm për punën time. Ajo punë po drejton një laborator psikologjie të fokusuar në gjetjen e mënyrave për të përmirësuar gjendjen njerëzore, duke përdorur mjetet e shkencës për të zhvilluar teknika që mund t’i ndihmojnë njerëzit të përballojnë sfidat që jeta u vë.
Por në 20 vitet që nga fillimi i kësaj pune, kam kuptuar se shumë nga ato që psikologët dhe neuroshkencëtarët po gjejnë se si të ndryshojnë besimet, ndjenjat dhe sjelljet e njerëzve – si t’i mbështesin ata kur pikëllohen, si t’i ndihmojnë ata të jenë më etikë, si t’i lëmë ata të gjejnë lidhje dhe lumturi – i bën jehonë ideve dhe teknikave që fetë kanë përdorur për mijëra vjet.
Shkenca dhe feja kanë qenë shpesh në kundërshtim. Por nëse heqim teologjinë-pikëpamjet për natyrën e Zotit, krijimin e universit dhe të ngjashme-nga praktika e përditshme e besimit fetar, armiqësia në debat avullon. Ajo që na ka mbetur është një seri ritualesh, zakonesh dhe ndjenjash që janë vetë rezultatet e eksperimenteve. Për mijëra vjet, këto eksperimente, të kryera në trazira të çrregullta të jetës, në krahasim me laboratorët sterilë, kanë çuar në hartimin e atyre që ne mund t’i quajmë teknologji shpirtërore – mjete dhe procese që synojnë të qetësojnë, lëvizin, bindin ose ndryshojnë mendjen. Dhe studimi i këtyre teknologjive ka zbuluar se pjesë të caktuara të praktikave fetare edhe kur largohen nga një kontekst shpirtëror janë në gjendje të ndikojnë në mendjet e njerëzve në mënyrat e matshme që shpesh kërkojnë psikologët.
Laboratori im ka gjetur që njerëzit që praktikojnë meditimin budist për një kohë të shkurtër i bën ata më të sjellshëm. Pas vetëm tetë javësh studimi me një lama budiste, 50% e atyre që ne i caktuam rastësisht për të medituar çdo ditë ndihmuan spontanisht një të huaj në dhimbje. Vetëm 16% e atyre që nuk medituan bënë të njëjtën gjë. (Në realitet, i huaji ishte një aktor që ne punësuam për të përdorur paterica dhe për të veshur një këmbë të lëvizshme, ndërsa përpiqeshim të gjenim një vend në një dhomë të mbushur me njerëz.) Megjithëse dhembshuria nuk kufizohej vetëm tek të huajt; zbatohej edhe për armiqtë. Një studim tjetër tregoi se pas tre javësh meditimi, shumica e njerëzve u përmbajtën nga kërkimi i hakmarrjes ndaj dikujt që e ofendoi, ndryshe nga shumica e atyre që nuk medituan. Pasi ekipi im vuri re këto ndikime të thella, ne filluam të kërkojmë lidhje të tjera midis hulumtimeve tona të mëparshme dhe ritualeve ekzistuese fetare.
Mirënjohja, për shembull, është diçka që ne e kishim studiuar nga afër dhe një element kyç i shumë praktikave fetare. Të krishterët shpesh thonë grace para një vakti; Hebrenjtë falënderojnë Zotin me lutjen Modeh Ani çdo ditë pas zgjimit. Kur studiuam aktin e falënderimit, edhe në një kontekst laik, zbuluam se i bëri njerëzit më të virtytshëm. Në një studim ku njerëzit mund të merrnin më shumë para duke gënjyer për rezultatet e një rrotullimi të monedhës, shumica (53%) mashtruan. Por kjo shifër ra në mënyrë dramatike për njerëzit që ne së pari i kërkuam të numëronin bekimet e tyre. Nga këto, vetëm 27% zgjodhën të gënjejnë. Ne gjithashtu kemi gjetur se kur ndiejmë mirënjohje ndaj një personi, ndaj fatit ose ndaj Zotit, njerëzit bëhen më ndihmues, më bujarë dhe madje edhe më të durueshëm.
Edhe veprimet shumë delikate – si lëvizja së bashku në kohë – mund të ushtrojnë një efekt domethënës në mendje. Ne shohim sinkronizim në pothuajse çdo fe në të gjithë botën: Budistët dhe Hindusët shpesh këndojnë së bashku në lutje; Të krishterët dhe myslimanët gjunjëzohen dhe qëndrojnë njësoj gjatë adhurimit; Hebrenjtë shpesh lëkunden ose bëjnë shaka kur lexojnë lutje së bashku. Këto veprime përgënjeshtrojnë një qëllim të thellë: krijimin e lidhjes. Për të parë se si funksionon, ne u kërkuam palëve të huaj të uleshin në një tavolinë përballë nga njëri -tjetri, të vinin kufje dhe pastaj të preknin një sensor në tryezën para tyre sa herë që dëgjonin një ton. Për disa nga këto çifte, sekuenca e toneve përputhej, që do të thotë se ata do të trokisnin duart në unison. Për të tjerët, ato ishin të rastësishme, që do të thotë se lëvizjet e duarve nuk do të sinkronizoheshin. Më pas, ne krijuam një situatë ku një anëtar i secilës palë ngeci duke bërë një detyrë të gjatë dhe të vështirë. Jo vetëm që ata që kishin lëvizur duart në unison raportuan se ndienin më shumë lidhje dhe dhembshuri për partnerin e tyre që po punonte tani, 50% e tyre vendosën t’i jepnin një dorë partnerit – një rritje mbi 18% që vendosën të ndihmonin pa lëvizur në sinkron.
Efektet e kombinuara të elementeve të thjeshtë si këto – ato që ndryshojnë mënyrën se si ndihemi, çfarë besojmë dhe nga të cilët mund të mbështetemi – grumbullohen me kalimin e kohës. Dhe kur ato janë ngulitur në praktikat fetare, hulumtimet kanë treguar se ato mund të kenë veti mbrojtëse. Pjesëmarrja e rregullt në praktikat fetare zvogëlon ankthin dhe depresionin, rrit shëndetin fizik dhe zvogëlon rrezikun e vdekjes së hershme. Këto përfitime nuk vijnë thjesht nga kontakti i përgjithshëm shoqëror. Ka diçka specifike për vetë praktikat shpirtërore.
Mënyrat se si këto praktika përdorin mekanizmat e trupit dhe mendjes sonë mund të rrisin gëzimet dhe të zvogëlojnë dhimbjet e jetës. Pjesë të ritualeve të zisë fetare përfshijnë elemente që shkenca ka gjetur kohët e fundit për të zvogëluar pikëllimin. Ritet shëruese përmbajnë elementë që mund të ndihmojnë trupin tonë të shërohet thjesht duke forcuar pritjet tona për një kurë. Fetë nuk i gjetën vetëm këto ndryshime psikologjike shumë herë para se të mbërrinin shkencëtarët në skenë, por shpesh i paketonin ato së bashku në mënyra të sofistikuara nga të cilat komuniteti shkencor mund të mësojë.
Surpriza që ndoqëm unë dhe kolegët e mi kur pamë dëshmi të përfitimeve të fesë ishte një shenjë e krenarisë sonë, e lindur nga një nocion i përbashkët midis shkencëtarëve: E gjithë feja është bestytni dhe mund të ketë pak përfitime praktike. Do ta pranoj se nuk ka gjasa të mësojmë shumë për natyrën e universit ose biologjinë e sëmundjes nga feja. Por kur bëhet fjalë për gjetjen e mënyrave për t’i ndihmuar njerëzit të merren me çështjet që lidhen me lindjen dhe vdekjen, moralin dhe kuptimin, pikëllimin dhe humbjen, do të ishte e çuditshme nëse mijëra vjet mendimi fetar nuk do të kishte diçka për të ofruar.
Gjatë viteve të fundit, ndërsa kam parë rezultatet e studimeve të mia dhe ato të studiuesve të tjerë, kam arritur të shoh një marrëdhënie të nuancuar midis shkencës dhe fesë. Tani i shoh ato si dy qasje për të përmirësuar jetën e njerëzve që shpesh plotësojnë njëra -tjetrën. Nuk është se unë kam gjetur besim ose kam një axhendë të re për të mbrojtur fenë. Unë besoj me vendosmëri se metoda shkencore është një mrekulli dhe ofron një nga mënyrat më të mira për të testuar idetë se si funksionon bota. Si çdo shkencëtar i mirë, unë thjesht po i ndjek të dhënat pa paragjykime.
Në vend që të përqeshim fenë dhe të fillojmë hetimet psikologjike nga e para, ne shkencëtarët duhet të studiojmë ritualet dhe praktikat shpirtërore për të kuptuar ndikimin e tyre dhe aty ku është e përshtatshme, të krijojmë teknika dhe terapi të reja të informuara prej tyre. Të bësh këtë nuk kërkon pranimin e një teologjie të caktuar – vetëm një mendje të hapur dhe një qëndrim respekti. Të mos e bësh atë rrezikon të tradhtosh parimet. Nëse e injorojmë atë trup të dijes, nëse refuzojmë t’i marrim seriozisht këto teknologji shpirtërore si burim idesh dhe frymëzimi për të studiuar, ngadalësojmë përparimin e vetë shkencës dhe kufizojmë potencialin e saj për të përfituar njerëzimi. Duke folur përtej kufijve që zakonisht na ndajnë – shkenca kundrejt fesë, një besim kundrejt një tjetri – do të gjejmë mënyra të reja për ta bërë jetën më të mirë.
Burimi / https://www.wired.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
