Nga Eduart Tafa, psikolog
Çfarë është të menduarit magjik?
Mendimi magjik është kur besimi se idetë, mendimet, veprimet, fjalët ose përdorimi i simboleve të një personi mund të ndikojnë në rrjedhën e ngjarjeve në botën reale dhe materiale. Mendimi magjik supozon një lidhje kauzale midis përvojës së brendshme, personale të një personi dhe botës fizike të jashtme. Shembuj përfshijnë besime se lëvizja e Diellit, Hënës dhe Erës ose ndodhja e Shiut mund të ndikohet nga mendimet e dikujt ose nga manipulimi i një lloji të përfaqësimit simbolik të këtyre fenomeneve fizike.
Mendimi magjik nevoja për të besuar se shpresat dhe dëshirat e dikujt mund të kenë një efekt në mënyrën se si kthehet bota (ligji i karmës). Njerëzit priren të bëjnë lidhje midis të menduarit mistik dhe ngjarjeve në jetën reale, edhe kur nuk është e arsyeshme. Disa nga kjo janë të menduarit animist, besimi se e mbinatyrshmja është kudo dhe ka njëfarë fuqie mbi atë që ndodh në jetën e njerëzve. Ndonjëherë njerëzit kërkojnë kuptim në vende të çuditshme, sepse truri është krijuar për të marrë modele. Marrja e lidhjeve të tilla ndihmoi paraardhësit tanë të mbijetojnë atë që nuk e kuptuan plotësisht – për shembull, ata mësuan të mos hanin kokrra të kuqe të caktuara ose do të vdisnin.
Të shohësh modele gjithashtu jep një iluzion kontrolli, duke dhënë një ngushëllim duke eliminuar surprizat e padëshiruara. Fëmijët janë besimtarët kryesorë të njerëzimit, duke përqafuar fantazitë si miq imagjinarë me një pasion. Sidoqoftë, ndërsa fëmijët rriten, ata largohen me lojën fantastike, por prapë i mbajnë supersticionet e tyre nën kontroll. Mendimi magjik shtrihet në idenë e “ngjitjes magjike”, ose duke kaluar magjinë së bashku. Prandaj arsyeja pse kaq shumë njerëz donin të preknin Nënë Terezën.
Pse njerëzit besojnë në të menduarit magjik?
Edhe pse nuk ka një përcaktim të vetëm të bestytnisë, në përgjithësi do të thotë një besim në forcat mbinatyrale, siç është fati, dëshira për të ndikuar në faktorë të paparashikueshëm dhe një nevojë për të zgjidhur pasigurinë.
Në këtë mënyrë atëherë, besimet dhe përvojat individuale nxisin bestytni, gjë që shpjegon pse ato janë përgjithësisht joracionale dhe shpesh kundërshtojnë mençurinë e dhe hulumtimet shkencore. Shumica e njerëzve kërkojnë kënaqësi. Njerëzit shikojnë kënaqësi të besojnë në diçka joracionale. Racionaliteti është i ftohtë, pa marrëzi. Ndërsa besimi magjik ju jep kontroll dhe siguri.
Është një mënyrë e thjeshtë për të rritur ndjenjën që jeni në kontroll. Shumë nga bestytnitë tona burojnë nga frika e të panjohurës dhe mund të shihen si përpjekja jonë për të përballuar stresin që lidhet me të. Pavarësisht se jemi një specie mjaft inteligjente me trurin e zhvilluar mirë, ne nuk mund të duket se do të ndalemi së besuari në bestytni, duke u bindur me frikë prej tyre, dhe ndjehen të lehtësuar kur shfaqet një ogur i mirë. Për shembull: «Pëllumbi i ngritur mbi kokën time; tani, unë jam i pathyeshëm ”Besëtytnitë janë besime dhe praktika për të cilat duket se nuk ka ndonjë shpjegim racional.
Disa nga format e të menduarit magjik
Këtu janë disa mënyra se si njerëzit i mirëpresin misteriozët në jetën e tyre:
Besëtytni: Shumë kultura besojnë në bestytni. Për shembull në Shqipëri kur tregojmë një ngjarje të rëndë apo një sëmundje të rëndë, ne lëvizim nga vendi si për ta larguar këtë të “keqe” nga ne, kur teshtin një person ne e marrim si të vërtetë fjalën që jemi duke thënë ne vetë apo personi tjetër.
Lemza: kur dikush provon lemzën, ne përmendim emra personash për të kuptuar nëse ata po flasin për ne dhe presim që lemza të pushojë, dhe nëse lemza pushon, kemi identifikuar personin që po na përmend. Për mirë apo për keq, kjo mbetet mister.
Macja e zezë ju “zë rrugën”: Nëse jeni duke kaluar rrugën në këmbë apo edhe me makinë dhe ju kalon një mace e zezë përpara jush, atëherë ju duhet të ktheheni apo të ndryshoni drejtim, sepse kjo tregon një shenjë shumë të keqe, e cila mund të dërgojë deri në fatkeqësi.
E marta e zezë: Mendohet se e marta është dita kur Zoti krijoi të keqen, dhe sipas të vjetërve, në këtë ditë nuk duhet pastruar natën apo të bëni punë të tjera.
Hudhra në xhep: Kur kemi një gëzim të madh (fejesë, martesë) kur kemi arritur suksese, fituar pozicione të rëndësishme, ne duhet të mbajmë një hudhër në xhep, dhe kjo duhet bërë vetëm që mos të na kapë ndonjë sy i lig dhe pastaj do na prishej begatia.
Prerja e thonjve natën: Mesa duket është fat i keq të shkurtoni thonjtë e duarve ose të këmbëve pas errësirës, të paktën sipas besëtytnive.
Sinkroniteti: Një besim që, si rastësi, ngjarjet e jetës nuk janë të rastësishme, por janë të renditura thellësisht, duke u dhënë njerëzve ndjenjën se gjithçka ndodh për një arsye.
Ritualet: Këto praktika vendosen në shumë fusha. Përfaqësuesit e shitjeve mund të veshin një kostum “me fat” në një takim të rëndësishëm. Apo të përdorin të njejtat fraza komunikimi kur kanë bërë një shitje, duke menduar që do përsëritet e njëjta gjë sërish.
Efektet placebo: Një pilulë sheqeri mund të sjellë rezultate të fuqishme medicinale. Studimet tregojnë se ekspozimi ndaj një trajtimi të “rreme” (pa njohuri) mund të lehtësojë dhimbjen dhe madje të forcojë imunitetin.
Burimi Humanum.al
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
