Si psikologe që studion zhvillimin e personalitetit, një nga njohuritë më të mëdha të Maja Djikic rreth asaj se çfarë do të thotë të jesh njeri është kjo: Gjendja jonë optimale është ajo e rritjes së vazhdueshme. Ndoshta me një dizajn të zgjuar, jeta këmbëngul të na trajtojë me një festë me raste (të ëmbla dhe të hidhura) për të nxitur rritjen. Ne ndihemi të transformuar përmes përvojave, lidhjeve dhe pasioneve tona. Pastaj, ka letërsi.
Mekanizmi pas fuqive transformuese të trillimeve
Rruga nga faqja në zemër nuk është aspak e drejtpërdrejtë. Nuk është sikur në momentin që arrijmë fjalën përfundimtare të një libri, ne metamorfozohemi në versione më të sjellshme dhe më të mençura të vetes. “Vetë udhëtimi është shtëpia ime,” shkroi mjeshtri japonez i haikut Matsuo Basho për ekzistencën tonë të përkohshme. Duket se vetë udhëtimi është gjithashtu aty ku qëndron magjia e tregimit.
A nuk është kjo arsyeja pse ne shtrëngojmë duart me gatishmëri me të huajt dhe i dorëzohemi dekretit të fateve të tyre imagjinare? A nuk është kjo arsyeja pse ne zotohemi të ndjekim protagonistët tanë nëpër kontinente dhe shekuj, të rrëzohemi dhe të triumfojmë me ta, të duam, të pikëllojmë, të mësojmë përkrah tyre?
Në momentin që ua lëshojmë duart, dy gjëra janë të sigurta: nuk jemi më të huaj; diçka brenda nesh është trazuar. Mund të jetë thjesht si një spërkatje e flokëve të dëborës që kërcejnë në një top bore. Mund të jetë edhe stuhi. Kjo tronditje, çfarëdo forme që të marrë është një komponent integral i fuqive transformuese të fiksionit.
“Përpara një ndryshimi, shpesh ka çrregullim ose një periudhë paqëndrueshmërie të shkaktuar nga ngjarjet e jetës”, shpjegon Djikic. “Fiksioni i mirë gjeneron këtë paqëndrueshmëri në një mjedis të sigurt dhe të kontrolluar. Nëse jemi të pjekur për rritje, ai ofron një mënyrë më të butë drejt transformimit”.
Kjo butësi është pjesërisht për shkak të stilit letrar të fiksionit si një formë arti. “Fiksioni nuk është një fotografi”, thotë Djikic, e cila ka eksploruar psikologjinë e fiksionit në Universitetin e Torontos. “Përkundrazi, është një distilim metaforik i sjelljes njerëzore”. Një vepër fiksioni mbështetet në komunikimin jo të drejtpërdrejtë për të na lundruar në botë të reja, por nuk na tregon se ku dhe si të zbarkojmë”, thotë Djikic sepse vetëm ju e dini se ku duhet të rriteni”. Nëse shkrimtari vendos për fatin e heronjve dhe të këqijve të tij, ne, si lexues, kemi fjalën e fundit se si historia rezonon midis rreshtave të jetës sonë.
Sipas Djikic, mekanizmi prapa potencialit transformues të trillimit përfshin një proces me dy hapa: një dalje dhe një simulim.
“Kur lexojmë trillime, na kërkohet të largohemi përkohësisht nga identitetet tona dhe të futemi mendërisht në identitete të ndryshme. Shpesh, historitë që i tregojmë vetes për veten, mund të na pengojnë të rritemi. Dalja nga tregimet tona na lejon të hyjmë në një gjendje potenciale që e shohim shpesh tek fëmijët, kur u themi atyre ‘Mund të jesh çdo gjë!’ Si të rritur, vetë-rrëfimet tona bëhen më të ngurta. Ftesa për të lënë mënjanë identitetet tona dhe për të hyrë në një hapësirë ku mund të simulojmë mënyra të ndryshme të qenit tashmë mund të jetë transformuese. Më pas, duke eksploruar mendjet e tjera, na jepet mundësia të praktikojmë të përjetojmë emocione, mendime dhe sjellje të ndryshme nga ato që jetojmë. Kur e gjeni veten të ri-angazhoheni me historinë dhe personazhet pasi të keni mbaruar së lexuari një libër, atëherë ndodh rritja”.
Këtu janë pesë rrugët e mundshme të Dr. Djikic për vetë-zhvillim përmes trillimit:
- Empatia
Empatia është një konstrukt shumëdimensional që përfshin aftësinë për të konkluduar gjendjet mendore të të tjerëve dhe për të përjetuar emocionet që ndjejnë të tjerët. Kur lexojmë trillime, ne po praktikojmë leximin e mendjeve të tjera. Ky proces simulimi ku lexuesit po përpiqen të kuptojnë motivet, mendimet dhe emocionet e personazheve mund të përmirësojë ndjeshmërinë njohëse. Si një aspekt kyç i inteligjencës emocionale, empatia njohëse është aftësia për të kuptuar se çfarë mendojnë dhe ndjejnë njerëzit e tjerë. Empatia njohëse mund të zhvillohet gjatë gjithë jetës sonë, dhe leximi i trillimeve është një mënyrë për ta bërë atë.
- Aftësitë sociale
Aftësitë sociale përfshijnë gatishmërinë për të bërë diçka me njohuritë tona për atë që njerëzit e tjerë mendojnë dhe ndjejnë për të përmirësuar ndërveprimet sociale. Për shembull, nëse si mikpritës vërejmë se ka tension mes të ftuarve, ne mund të ndërhyjmë për të përmirësuar komunikimin e tyre. Bazuar në të kuptuarit tonë për gjendjet mendore të të tjerëve, ne mund të kuptojmë se si të jemi me të tjerët që i bëjnë ndërveprimet tona më autentike dhe të vërteta. Pra, empatia njohëse është një kusht i domosdoshëm, por jo i mjaftueshëm i aftësive të mira sociale. Ne duhet ta zbatojmë atë në praktikë.
- Të mësuarit për veten
A nuk është kontrasti mënyra më e mrekullueshme për të mësuar? Ne shpesh nuk i kuptojmë prirjet dhe modelet tona derisa t’i shohim ato të kundërta me jetët dhe përvojat e tjera. Fiksioni e ofron këtë mundësi, duke na ndihmuar të mësojmë më shumë për veçoritë tona. Kur historitë na transportojnë në botë të ndryshme, ne jo vetëm që njihemi me një mori mënyrash për të jetuar dhe për të qenë, por gjithashtu mund të kuptojmë se sa të lidhur jemi me identitetet tona. Për më tepër, leximi për të tjerët mund të na sjellë ballë për ballë me njerëzimin tonë të përbashkët, pasi kuptojmë se pavarësisht dallimeve tona të mëdha, njerëzit kudo janë të shqetësuar për gjëra të ngjashme.
- Personaliteti
Personaliteti i referohet çdo mënyre të qëndrueshme që ne ndërveprojmë me botën. Megjithatë, personaliteti nuk është gjithmonë statik dhe i paracaktuar, ai shpesh përforcohet nga historitë që i tregojmë vetes për veten tonë, të cilat mund të na kufizojnë. Fiksioni mund të na ndihmojë të dalim mendërisht nga këto vetë-rrëfime dhe të praktikojmë të jemi në një gjendje ku nuk jemi të detyruar nga përgjithësime të gjera për veten tonë. Leximi na mëson nuancën dhe kompleksitetin jo vetëm për botën, por edhe për personalitetet që jetojnë në botë. Si rezultat, ne mund të bëhemi më të rrjedhshëm në mënyrën se si e shohim veten. Për shembull, në kërkimin tonë, ne zbuluam se pas leximit të trillimeve, njerëzit përfunduan me ide disi të ndryshme për personalitetin e tyre në krahasim me vetë-raportimet e tyre fillestare.
- Aftësitë njohëse
Si tipar i përpunimit të informacionit, mbyllja konjitive i referohet gjendjes në të cilën individi ka marrë një vendim për diçka, paqartësia pastrohet dhe ata kanë arritur në një përfundim bazuar në të kuptuarit e situatës. Njerëzit ndryshojnë në nevojën e tyre për të marrë një përgjigje për t’i dhënë fund përpunimit të mëtejshëm të informacionit. Një nevojë e lartë për mbyllje njohëse mund të ketë një efekt negativ në strategji të ndryshme të përpunimit të informacionit, duke përfshirë kreativitetin. Gjetjet tona tregojnë se leximi i trillimeve mund të zvogëlojë nevojën për mbyllje njohëse dhe të ndihmojë në mbajtjen e mendjeve të hapura. Nga ana tjetër, një mendje e hapur mund të përmirësojë të menduarit dhe kreativitetin, sepse ndihmon në parandalimin e mbylljes së parakohshme njohëse.
Burimi / https://www.psychologytoday.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
